Etimologia de l'idronime gascon "Niva" ("Nibe", "Niue"), fr. Nive. Celtic *In-unna - > *Enuna -> *enua -> niva.

 Lo praube Coromines que prepausè ua etimologia basca entà explicar l’idronime Niva (Nibe) basada sus la mencion mei anciana  de l’arriu : lo Niver (sègle 13). Que prepausè de corregir la mencion "lo Niver"  per l’Oniver qui hasó remontar tà « *on – ibar », qu’ei a díser bona vath en basco.  Totun la « r « finau de "ibar" qu’auré  a demorar sensibla en gascon, que representa ua vibranta finau "dura" qu'ei a díser ua "r" dobla qui torna aparéisher en derivats , ibar  - >  ibarra. Aquesta "r" dura finau deus mots bascos  que demora sensibla en gascon, com tota "r" finau qui provien d'ua geminacion. Per exemple, prengam lo cas deu basco agor qui retrobam en  gascon com a agòr, abòr (notats agòrr, abòrr en la grafia de Lafitte), agòrra, gòrra.  A mei l’adjectiu qualificatiu pausat abans lo substantiu que pausaré problèma, ce’m sembla. Que dèisha supausar  n'èra pas lo cas en aquitanic o proto-basco, çò qui demora hòrt especulatiu.  E l'etimon prepausat per Coromines n'explica pas pro plan la prononciacion /’niwǝ/, au paréisher mei anciana que /’niβə/. Per conseqüéncia, que’m sembla complicat d'acceptar aquesta ipotèsi d'ua derivacion de "niva" a partir d'un supausat « *onibar ».

 
 
Alavetz jo, com a celtomaniac qui soi, que vse’n prepausi duas solucions celtistas semanticament similaras enter si. La prumèra que pausa dificultat, mès que la i èi botada pr'amor que'm miè tà la dusau, mei acceptabla. 
 
 1- Lo « Celtic Lexicon » de l’Universitat deu País de Gualas que ns'indica ua locucion proto-celtica « *eni-bero », literaument ""hens- brivent", "hens -corrent", qui significa "bocau" ("mouth of the river") (en gaelic inbhir, transcrit inver in anglés,  cf. Inverness = Inver- Ness bocadura de l'arriu Ness).  Aqueste "enibero" que poiré estar un pro bon candidat com a origina deu mot medievau niver  (enibero -> niver -> nive). Totun la prononciacion /niwǝ/ que pausa dificultat (que non impossibilitat) en aquesta ipotèsi com a la de Coromines, que supausaré ua lenicion *eni-bhero, fenomèn totun tròp tardiu en celtic tà poder estar considerat ací, sauv error mia. Alavetz, aquerò que'm mia tà ua auta ipotèsi qui pren en compde las duas prononciacions  /’niwǝ/ e /’niβə/ e que'm convenc mei non pas las autas duas.
 
 
2- B’ei possible o quitament probable lo mot  « niva » que represente  en fèit un mot mei ancian "*'nuna", çò qui explica las duas manèiras de prononciar lo mot en gascon contemporanèu. En gascon  de Baiona e deus parçans costèrs pròishe, la sillaba latina "'una" que vad "iva" prononciada /iwǝ/ o /iβə/ segon los parçans. Atau, per exemple,  "iva", "priva", "liva" etc, que representan de fèit los mots latins "una" (ua), "pruna" (prua),  "luna" (lua) etc, en aquestes parlars. Doncas, niva de *nuna, totun aqueste idronime "nuna", d'on poiré viéner? Que poiré derivar deu gallés *en-unna  o *in-unna compausat de la prepausicion *eni  (variantas *en-, *in-) qui significa "en", "hens", seguit per *unna qui significa "aiga"  (qui cor o qui shiscla) (cf. Dic. Gaul. Delamarre). Aquesta geminacion de la "n" en gallés n'ei pas tostemps conservada en latin, per exemple gallés *Uxo-unna -> gallo-latin uxouna (cf. Andounna in Dic. Gaul. Delamarre).  Gallés *in-unna > gallo-latin *enuna >  proto-gascon *enua /ə'nuə/ > gasc. niua / 'niwə/,  niva /’niβə/ . La "r" finau de la fòrma "niver" de la scripta medievau que seré un artefact grafic resultant d'ua temptativa de latinizacion de /'niwǝ/ o /’niβə/ suu modèle gasc. libe / lat. liber o negue / lat. niger.   La locucion *en’-unna que significa literaument "hens- aiga.  Que seré equivalenta a *eni-bero o *ad-bero  qu'ei a díser qu'aludiré au bocau de la Niva hens l'Ador. 

Lo nom basco de la Niva qu'ei Errobi. L'etimologia d'aqueste oronime n'ei pas guaire clara. Ua possibilitat que la haré derivar deu basco "erro ibi", qu'ei a díser literaument "soca-gua" ("fr. souche-gué" M. Morvan, ved. aquiu). Totun, non tròbi pas aquesta ipotèsi semanticament hòrt clara ni satis·hasenta. Com los oronimes bascos e son sovent d'origina celtica, per exemple Deba de Deua, (la) divina en celtic, jo non descarterí pas ua ipotèsi alternativa celtista entà explicar Errobi, deu celtic ro-bia qu'ei a díser (la) hòrt-viva, hèra-viva.  Roβios qu'ei atestat en gallés com a nom de persona.  La particula "ro" que significa "hèra", "hòrt" davant un adjectiu, "gran" davant un substantiu. "*Bios" com a substantiu (mei ancianament *biuos) que significa "vita"; com a adjectiu, bi(u)os, bi(u)a que significan viu, viva (cf. Delamarre, DicGaul). Alavetz, l'idronime "Robia" (la hèra viva en celtic) que podó har Errobi en basco, la derivacion qu'ei simpla e shens problèma, ce'm sembla.  

Se consideratz, com jo, que los idronimes bascos e son sovent d'origina indoeuropèa, aquiu qu'avetz solucions qui'm semblan acceptablas entà explicar Niva e Errobi. *Enunna ( >  *Enuna en latin, Niva en gascon) que devè designar a l'origina  lo bocau de la Niva a l'Ador, mentre *Robia (Errobi en basco) que devè designar lo quiti arriu com a "hèra viu", qu'ei a díser arriu dab hòrt corrent.