Jo me'n vaig anar de França a Catalunya

Jo'n sòi anat, tant sòi tornat
Tralanlà laderai,
De França en Catalonha


Que jamei los mens uelhs n'an vist
tan gentilha persona

Afaiçonada de son còs
Estreta de cintura

Qu'a los uelhons com l'esparvèr
la boca de mesura


(Tradicionau gascon)





Costums pastorals (Francesc Compte, rosselhonés, 1586)

(On se ditz que pastors aquitans -doncas gascons- miavan lors bestiars dinc aus Pirenèus orientaus e i encontravan d'autes pastors de tropèths catalans, qui èran, eths tanben, francés. Supausi que los pastors deu costat catalan, en realitat, èran originaris de Gasconha, eths tanben).


En lo estiu móntan los bestiars de la França y dels habitadors de dits comtats en tan gran nombre que estan totes les navals poblades dels guardians dels dits bestiars, faent en la nit molts focs, y entre ells sonant molts instruments de música pastoril, com són: albaýs, dolçaynes, nesarts, flautes, y en los francesos alguns rebaquets, que ells acostumen sonar de diferent to de la música catalana.
Y entre los de un regne y altre pàssan moltes conversacions, y se fan moltas visitas, perquè los guardians dels bestiars catalans també són de nació francesa, y los demés són aquitans; perquè la complecció de la nació catalana no s'és poguda may conduhir ni inclinar en òbres servils ni villanescas, ans bé, de los que los castellans anomènan vilans, ells anomènan pagesos, y són de tant punt y honra molts d'ells, que per ella competexen ab qualsevol cavaller català; per pobres que sían, per lo que toca a la honra, [competexen] amb qualsevol títol, per poderós que sia.
Y axí, essent los guardians catalans de nació francesa, com los del bestiars francesos, ab curiositat, com tots los bestiars dels dos regnes són pujats en dites montanyes, se visitan por saber, los uns dels altres, lo èsser de llurs parents y de llurs cases.
Y molts anys, los mayorals de les ramades dels bestiars que són en ditas cordilleras, en lo vespre de Sant Joan de Juny se'n pújan en lo més alt de la montanya de Canigó, que és en lo mix de las predites dos grans cordilleras, y de allí míran fan llurs pastors en llur jaces, faent-los ells també los focs per senyalar-los com los estan mirant de dita gran montanya; de la qual, no tan solament descobren los focs fan la dita vespre los pobles rossellonesos, confletans y çardans, mes encara descobren los dels catalans y francesos.


NB. Lo troçet (un extrèit) qu'ei tirat deu CD de VERD E BLU titolat "baladas e danças", de comandar a Menestrèrs Gascons. Que'u trobaratz tanben au conservatòri occitan de Tolosa.

Tramuntana

Cal o no cal posar parcs eòlics a l'Albera?

Els ajuntaments de Portbou i de Colera es neguen a atorgar permissos de construir molins de vent, en contra de les llicències emeses per la Generalitat.
Els comprenc. La decisió d'erigir infrastuctures d'aquest tipus hauria de ser, com a mínim, l'objecte d'una discussió i d'un acord amb els veïns. I no sols amb els de l'Alt Empordà sinó també amb els del Rosselló, ja que els molins s'hi veurien des de Banyuls de la Marenda.

L'Albera inclou una gran zona natural protegida, constituida pel Paratge Natural de l'Albera al vessant sud (Estat espanyol) i la Reserva Natural de la Massana al vessant nord (Estat francès). És un ecosistema d'una gran riquesa, però també d'una gran fragilitat, classificat Natura 2000 per Bruxel.les. Constitueix l'últim refugi de les tortugues mediterrànies. A més, l'Albera és el lloc més septentrional on hi trobem les tortugues de rierol, és l'únic endret a França on hi viu aquesta espècie iberico-magrebina de tortuga aquàtica. No vull dir que els molins representarien una amenaça per a les tortugues, clar. Però l'Albera no és sols una reserva ecològica. És també un paratge formós omplert d'historia i de cultura. És tot un patrimòni paisatgístic i cultural. És un lloc meravellós, en tots els sentits de la paraula.

Els Alberencs (del Sud i del Nord) compten amb la classificació del macís, per l'UNESCO, com a patrimòni mundial de la humanitat. No estic convençut que hi arribarem amb molins desfigurant la lloma, tal com ho preveu el projecte impugnat.

Tanmateix, és clar que necessitem parc eòlics. Aquí, un cop més, tenim el dilema que va molt sovint junt amb aquesta tecnologia.

N.B. La foto a dalt mostra el lloc previst per a l'implantació del parc eòlic a Portbou. Ve del diari digital de Girona.

Talhèrs de Yiddish a Tolosa

N'ei pas lo bon blòg tà hèr passar l'anunci, mès aquò rai. Que'm hè gòi. Los amics de l'associacion tolosana "!לאָמיד רעדן - Lomir redn! (parlem! en yiddish) ns'avem finaument hicats d'acòrd tà organizar un cors de yiddish a la seguida deu kindergarten qui encontró un succès inesperat l'an passat. La demanda que'ns vien sustot deus joens de la tresau o quartau generacion, qu'an avut cap o ben pòc de contactes dab la lengua yiddish e qui volem recuperar la lengua e la cultura de lors ajòus. Segur que la musica klezmer qui, uei lo dia, podem escotar pertot, ajuda a mantier la cultura yiddish viva e modèrna. Au Rio Loco d'enguan, a Tolosa, que podom escotar mantuns grops, particularment lo deu David Krakauer, de Nava York. Totun, la cultura yiddish sens la lengua, qu'ei un pòc com ua garbura sens sau.


David Krakauer que'ns jòga de la musica contemporanèa, la cultura yiddish n'ei pas mòrta e que compta enqüèra.




La musica deu Karsten qu'ei "retro", qu'ei la de l'après-guèrra:


Lo yiddish qu'ei la lengua mairau de la Peirotona. Un dia, la trobèi en larmas mentre èra a escotar ua cançon en yiddish coma la deu Karsten. S'avèva hicat en cap qu'era medeisha èra la darrèra a parlar yiddish, s'imaginava qu'après sa mòrt, degun non parlarà pas mei aquera lengua. Que'm semblè grèu, aquò. Lo yiddish viu enqüèra, e quitament a Tolosa, i trobam enqüèra locutors naturaus. Mès vertat qu'ei, coma tà l'occitan, los parents n'an pas jutjat necessari de transméter la lengua. Los parents de la Peirotona ac hasón simplament pr'amor non sabèvan pas parlar francés.

E ara son generacions de monde qui's tròban amputats de la lengua ancestrau e qui vòlen recuperar-la.

La gata e lo gojat bohaire

A casa deu Peiroton, i a lo gojat e sa gata. E quan lo gojat e's hiqua a lançar la soa musiqueta en bohant, la gata que's demanda de qué li arriba au gojat e perqué los parents n'aperan pas lo SAMU. Per contra, quan ei lo pair deu gojat qui boha, la gata que se'n fot completament, o qu'espia de temps en quan per la hièstra tà sajar de véder ua volada d'aucas au dessús de la maison...

La boha

Ger ser, qu'anèi tau conservatòri occitan tà seguir lo men prumèr cors de boha. Lo men professor qu'ei lo Sam, un gojat viengut de Taiwan, especializat en etno-musicologia. Ben òc, que coneishi d'Occitans qui jògan de la quena e deu charango, eth qu'ei un chinés qui tòca la boha, aquò b'ei plan naturau, finaument!
N'i èri pas tot solet, que i avèva lo Laurent : un bohaire de detz ans qui avè dejà au comptadèr 4 annadas de practica de cornamusa, dont duas a Lilla, mès en Flandres n'èra pas la boha gascona, clar. Com e'm trobava simpatic, que'm liurè quauques conselhs utiles de saber de tira. I avèva tanben dus faus-començants e un aute començaire vertadèr coma jo.
Lo prumèr cors qu'èra consacrat a se presentar e a presentar l'instrument. A la fin, los dus començaires èran tot juste capables de produsir un son comparable au crit fièr de las aucas sauvatjas migrant de cap tau lor país d'ivèrn.
Un còp a casa, que hasói ua demonstracion a la mea hemna. Era, en audir lo brut auquenc qui non manquèi pas de produsir, que'm demandè, plegada d'arríder, si non èri jo lo qui hasó la banda-son deu film "lo pòble migrator" :-(. Puish, la totau: lo hilh qu'arribè. Avisant la boha, ce digó: "chouette, une boha, ça tue!" , puish que's hiquè a bohar dens ua boha peu prumèr còp dens sa vita...Que nse'n sortí ua beròja melodia, dab totas las nòtas ben claras...N'i a qui son mes dotats que d'autes!!!

catalanisme e gasconisme

Dens l'ensemble occitan, o occitano-roman coma òm s'estima mes díser, la varietat que presenta mes de particularitats per arrapòrt a las autas non ei lo catalan. Qu'ei lo gascon, e mes particularament lo gascon occidentau qui fòrma la basa de la koinè gascona actuau. Lo professor Pèire (Pierre) Bec, president de l'Institut d'Estudis Occitans durant decadas e escritor d'expression gascona, qu'ac hè remarcar en lo son libe de referéncia, la langue occitane (P.U.F.). Enqüèra que lo perpaus de Pèire Bec non sia pas d'incitar au secesionisme gascon, mès plan de tornar hicar lo catalan a la soa plaça vertadèra dens l'ensemble occitan, que cau totun ua bèra dòsi d'illogisme e d'ipocrisia tà acceptar sens problèma l'idea d'ua lengua catalana independenta e au còp portar l'independentisme gasconista tà las eslamas de l'in.hèrn. Personaument, qu'arrespecti e compreni lo gasconisme autant com lo catalanisme.


A prepaus de catalan e de gascon, ua rason qui mia a hicar lo catalan a despart qu'ei lo gran nombre d'ispanismes qui an invadit lo son vocabulari. Aqueths ispanismes que son a invadir lo gascon tanben, l'aranés essenciaument mès pas sonque, que'n trobam tanben un bèth pialòt en los autes parlars montanhòus enqüèra que la koinè e'us evita. Quauques escritors aranés que son, "per cert" ;) ben involontariament, a transformar l'aranés en dialècte catalan, emplegant correntament mots o expressions coma senzilh (simple), tot e (ja sia que, badonc que), etc, hent de l'aranés ua sòrta de capsinés gasconejant. Qu'ei ua tendéncia ben reau en Aran. Que serà interessant de susvelhar si aqueths meridionalismes passaran lo Pònt d'Arrei o si la frontèra estatau serà capabla de'us retiéner. Logicament, que deurén passar, pr'amor los mots que son coma los ausèths, qu'ignoran las frontèras estataus.

En gascon !

Perqué escrives en gascon?

Quant de còps m'an pausat aquera question?

E la responsa que sort, tostemp parièr: pr'amor que m'agrada. La lengua gascona qu'ei la qui m'agrada, qu'a lo shuc de la montanha, deus malhs, deus gaves, de las encantadas, deu pinhadar, de la mar grana, de las andadas qui clacan sus la grèva. Jo qu'èi besonh d'era e era qu'a besonh de tots nosautes. Qu'ei l'amna deu país, non la cau pas deishar morir.


Montaigne ns'ac escrivó: qu'ei aquesta e nada auta.


E que'm brembi d'aqueth poèma deu regretat Mossen Josèp Condò Sambeat (mercés au hilh deu País):



En Plan de Beret neishuda
Totafèt jo sò aranesa
Mès despús m'hèsqui francesa
Per qu'en França voi morir.

Quan eth Pònt deth Rei travèssi
Que'n só de plan desesperada,
En véder-me destarrada
Dera mia nacion!

Mès de còp me reviscòli,
Recupèri era alegria
E me tròbi en casa mia
En sénter parlar en gascon.


Quan parlar ara gent enteni,
Tot eth mèn amor les dongui,
E contenta entre eri estongui,
E les comenci a parlar:

-"Gascons de França e d'Espanha,
Visque era lengua gascona!
Mentres jo serè Garona,
Eth gascon non morirà!"

-"Eth parlar que jo vos dèishi,
Com ua pèrla, sauvatz-lo,
Com un bèth jardin, sauclatz-lo...
Non cambietz!...Tostemp gascons!"

Adonc, tant que Garona e serà Garona, que continuarèi d'escríver en gascon.

Un aute rabin cantaire: rabin Haim Look

Ja v'èi dit que soi fan de musica araba?

Un aute cantaire arabo-andalós d'origina marroquina, plan viu aqueste, qu'ei lo rabin american Haim Look. Rabin a Los Angeles, gran especialista de musica liturgica judeo-marroquina, que coneish tanben hèra plan lo repertòri musicau marroquin deu quau lo repertòri liturgic judeo-marroquin (en ebrèu) e deriva en gran partida. En aqueth concèrt dat a Rabat, que mescla las duas tradicions, l'araba e la liturgica ebrèa. Que i canta sustot en arabe mès n'a pas paur d'i mesclar cants liturgics cantats en ebrèu. Saberatz reconéisher las duas lenguas ?

Rabin Haim Look - extrèit deu concèrt
enviat per par lutherking

A la fin deu concèrt, que comença d'encontrar quauques problèmas dab la votz. Qu'ei aconortat (reconfortat) per lo cantaire marroquin Abderrahim Souiri qui l'acompanha en duo. Que saben cauhar la sala! A partir de 6min 13, que comença " Ana Manî Fîyâche", de non pas mancar.

Ana Manî Fîyâche

Lo rabin Haim Look e Abderahim Souiri: Ana Manî Fîyâche
enviat per lutherking

Si tots los soldats deu planeta estossen remplaçats per musicians, segur que lo mond e seré mes bèth.

PS. Alavetz, avetz reperat las estròfas litugicas ebrèas? Sus la prumèra video, que i canta ua prumèra pregària a 12 min 37 e dinc a 12 min 50. E un pòc mes tard, au bèth miei d'un mawwal ( un cant sofí), que i intercala ua pregària en ebrèu cantada sus la melodia deu mawwal (15min 37 haut o baish).

Samy El Maghribi (1922-2008)

Samy El Maghribi, de son nom vertadèr Salomon Amzellag, que vadó a Safi (Marròc) en 1922, mès sa familha que s’installè a Rabat a partir de 1926. De petitonet, Samy qu'estó atirat per la musica e a apenas 7 ans, que panè l'escòla peu prumèr còp entà aplegà's dab un grop de musicians en lo barri judiu de Rabat.

Que començè per se familiarizar dab la musica arabo-andalosa e qu'aprenó a tocar l'od (lo laüt orientau). Puish que's perfeccionè en seguint cors au Conservatòri de Musica de Casablanca e en frequentant dab cercles deus mèstes de musica arabo-andalosa. A l'edat de 20 ans, que decideish de deishar lo son tribalh de director comerciau tà consacrà's sancerament au cant e a la musica.

Lo repertòri de Sami El Maghribi (literaument Samy lo Marroquin, Marròc en arabe que's ditz el maghrib) qu'ei hèra vast.

De l'ua part, qu'interpretè las cantas de la poesia malhon qui eth medeish a contribuit a popularizar (òbras de Sidi Qaddour Al 'Alami, de Bensaib, deu Cheikh Bouazza, de Benslimane e d'autes grans tenors d'aqueste estile). De l'auta part, que's hiquè eth medeish a compausar cançons plan dens l'estile tradicionau : Ay ay ay loukan kanou andi le mnain, Kaftanek mahloul ya lala, Oumri ma nensak ya mama, qaçidat Agadir (ua lamentacion sus lo terratremble qui destrusí la ciutat d'Agadir en 1960) son exemples de las soas cançons passadas a la posteritat.

En 1960, qu'emigrè a Montreal (Québec). E en 1967, que vadó rabin. E durant ua bèra pausa, de mantuns ans, que's consacrè sonque au cant liturgic e que deishè completament de balhar concèrts. Lo public que protestè e eth, finaument, qu'acabè per cambiar d'idea en considerant que vitas religiosa e profana n'èran pas incompatiblas, alavetz que tornè compausar cançons profanas e que dè quauques concèrts, en particular a París e a Marròc en companhia d'autes artistas marroquins coma Raymonde al Bidawiyya e Abdelhadi Belkhyat.

Tà hestejar lo 80au aniversari deu rabin, la television marroquina 2M que l'invitè a dar un concèrt. Las cinc videos qui segueishen que son extrèits d'aqueste concèrt deus 80 ans.

Acompanhat per l'Orquèstra Andalós d'Ojda, qu'interprèta ana weld tmanine sana, un "tube" de la soa compausicion.


Durant lo medeish concèrt, qu'interpretè Ya Saqi Baqi, ua compausicion deu poèta marroquin Benslimane.

"Ya Saqi Baqi"
enviat per lutherking

Samy El Maghribi 3
enviat perlutherking

"Youm Elkhmiss"enviat per lutherking

Ara prumèr en duo dab Hadj Ahmed Piro, puish los dus acompanhats per las cantairas Hayat Boukhriss e Bahaa Ronda (a partir de 3 min 37):

Samy El Maghribi e Hadj Ahmed Piro
enviat per lutherking

Ara que l'escotam acompanhat per l'Orquèstra Andalós d'Israèl. Qu'interprèta Omri ma nenesak ya mama, ua cançon hèra populara a Marròc e dens tot lo mond arabe, consacrada a la soa mair (plan segur) . Que dè neishença a ua version en ebrèu, aquesta fòrça populara en Israèl tanben.



Samy El Maghribi que ns'a quitat a Montreal, enguan, a l'edat de 86 ans.
La novèla de sa mort que hasó la ua deus medias marroquins, e la cincau edicion deu Hestenau de las Andalosias Atlanticas, qui's tienerà a Essaoïra deu 30 d'octobre au 1er de noveme, que serà dedicada especiaument au regretat rabin cantaire.

Ua lengua unificada o uas lenguas pluraus?

Ua lengua qui non seré unificada non seré pas plurau? Ei ben rasonable de parlar de lengua occitana au singular e de proposar set nòrmas dialectaus? Classificar las lenguas qu'ei un exercici teoric qui compòrta ua dòsi d'arbitrari e de subjectivitat e qui a de se confrontar tostemp dab la realitat de la vita vitanta, e tà començar, dab las causidas normativas a las quaus son sosmetuts los locutors.


Sens anar mes luenh que los país gascons, lo problèma que s'i pausa de manièra ambreca. La koinè gascona e l'aranés e seren la medeisha lengua? Alavetz, qué defineish ua lengua? Non seren pas las causidas normativas, mes que non pas la sistematica linguistica, qui defineishen las lenguas ? Me sembla plan que quiò. Çò qu'ei corrècte en koiné gascona n'ac ei pas tostemp en aranés e vice-versa. O sia que i a plan aumens duas lenguas gasconas au dia de uei. Que la sistematica las consideran coma simplas varietats l'ua per arrapòrt a l'auta qu'ei corrècte, mès practicament las duas lenguas que son estadas a se normativizar de manièra independenta l'ua de l'auta, cada ua de las duas varietats gasconas qu'a un vocabulari especific, e las fòrmas de conjugason causidas en cada varietat que son "a viatges" ben diferentas. De lenguas distinctas qui sian varietats l'ua de l'auta n'i a un arramat, per exemple l'alemand e lo yiddish (s'oblidam los 10 % d'ebrèu e 10 % d'eslavismes qui fòrman lo vocabulari especific deu yiddish, de notar que los eslavismes pausan problèmas de comprehension pas sonque aus alemands mès tanben aus locutors deu yiddish occidentau) , l'indi e l'urdu, lo serbe e lo croata, lo portugués e lo galhec etc. Recentament lo luxemborgués s'a normativizat e doncas s'a independizat de l'alemand. Qu'ei interessant de notar que lo luxemborgués ei "geneticament" mes près deu neerlandés que non pas de l'alemand, totun lo luxemburgués n'a pas jamès hèit partida deu grop neerlandés. L'independizacion deu luxemborgués per arrapòrt a l'alemand non s'explica pas per ua evolucion recenta de la lengua deu Gran Ducat qui se seré apartada més clarament de l'estandard, non, simplament "fer una lengua és fer una nació" e la lengua pròpia deu luxemborg qu'ei vaduda lo luxemborgués, coma la lengua pròpia d'Aran ei l'aranés.

Donc, si "fer una lengua és fer una nació", quantas nacions e formam, nosautes Occitans?

Cantaires judius arabo-andalós de Marròc (1)

L'Orquestra Andalós d'Israel qu'estó creat peu mètge e musician d'origina marroquina, Dr. Avi Amzallag, a despièit de que tot çò qui tocava a la cultura araba n'estosse pas guaire popular en Israèl. Qu'èra ua jòga vertadèra, e podem plan díser que s'ei plan escaduda! L'orquestra coneish un succès tant internacionau com nacionau. Lo son repertòri qu'ei en arabe e en ebrèu. Com la majoritat deus violonistas de l'orquèstra e son de formacion classica e d'origina...russa o deus país de l'ex-URSS, lo prumèr tribalh deu Dr Amzallag qu'estó de'us formar a l'estile orientau...(enqüèra que, s'espiatz una mapa, poderatz verificar que Moscòu e's situa fòrça mes a l'èst que non pas Casablanca o Marraqueish) ;))!

En la video qui segueish, los cantaires que son los hrairs Michel ("Mike") e Samy Karouchi. Aquiu que cantan en arabe. Lo cap d'orquestra qu'ei Tom Cohen.



Un deus mens cantaires preferrits qu'ei sens cap de dobte lo tenor Emile Zrihan. Vadut au Marròc, que hè de cantor en ua sinagòga d'Ashqelon (Israèl). En la video qui segueish, que canta los prumèrs coplets d'ua cançon tradicionau marroquina en arabe, puish que segueish en cantant un cant ebrèu, aparentat a la prumèra per la melodia, e utilizat per los judius marroquins coma cant deu shabbat. Lo cant ebrèu que comença a partir de 2min 25, l'estile no's ditz pas andalós per arren!




Aquiu que'u vedem acompanhat per ua version redusida de l'orquèstra, lo cant qu'ei un deu shabbat, doncas en ebrèu.




Ara qu'avetz lo plan conegut Ya Rayah deu compositor algeriano-parisenc Dahmane Amrani El Harachi, aquiu interpretat - magnificament - per Emile Zrihan acompanhat per l'Orquèstra Andalós d'Israèl, en "live" a Yafo (Jaffa).



Entà que poscatz cantar-la en tot dà'vs la docha deu matin, que'vs balhi las paraulas de la cançon dab ua traduccion en occitan.

Ya rayah win msafar trouh taaya wa twali
Oh tu qui te'n vas, tà on vas ? Acabaràs per tornar

Chhal nadmou laabad el ghaflin qablak ou qabli
Quant de monde pòc avisats ac an regretat abans de tu e jo

Chhal cheft al bouldan laamrine wa lber al khali
Quant de país suberpoblats e de regions desèrtas as vists ?

Chhal dhiyaat wqat chhal tzid mazal ou t'khali
Quant de temps as barrejat ? Quant e'n vas barrejar enqüèra e qué't deisharas ?

Ya lghayeb fi bled ennas chhal taaya ma tadjri
Oh tu l'emigrat, non deishas pas de córrer peu país deus autes

Tzid waad el qoudra wala zmane wenta ma tedri
Lo destin e lo temps segueishen lo lor camin mès tu'us ignoras.

Aalach qalbek hzine waalach hakdha ki zawali
Perqué ton còr ei tan triste ? Perqué demoras hicat aquiu com un malurós ?

Matdoum achadda wila tzid taalem ou tabni
Las dificultats passaran, e non bastiràs ni n'apreneràs pas arren mes atau

Maydoumou layyam walay doum seghrek ou seghri
Los dias passan, parièr com ta joentut e la mea

Ya hlilou meskine li ghab saadou ki zahri
Ô malurós que la sòrta t'a abandoat, coma la mea



Ya msafer naatik oussaayti addiha el bakri
Ô tu qui viatjas que't balhi un conselh de seguir sens trigar mes


Chouf ma yeslah bik qbal ma tbia ou ma techri
Mira çò qui't convien abans de véner o de crompar quau que sia


Ya nnayem djani khabrek ma sralek ma srali
Ô tu l'adromit, novèlas de tu que'm son arribadas, t'a aparit çò qui m'a aparit

Hakdha rad el qalb bel djbine sabhane El Aali
Atau torna lo còr a son Creador tot poderós.

Lili Boniche

Qué voletz, n'avèvi besonh...
Que soi fan deu regretat Lili Boniche (e d'autes tanben, mès per aquera vrespada de ploja, que serà Sheikh Lili).
Ah! E lo pianista! Maurice El Medioni! Un gran deus grans! L'algerés Lili Boniche s'èra refugiat a París, l'oranés Maurice El Medioni a Marselha on e viu enqüèra.

lili boniche - eili mektoub
enviat per lutherking

lili boniche - Une sacrée soirée....
enviat per lutherking

lili boniche - Alger Alger
enviat per lutherking

Estagi de polifonia gascona (Seguida)

Ger, n'avoi pas tròp lo temps de'vs condar quin s'èra passada la dimenjada au conservatòri occitan. Prumèr, que'm cau díser la nueit de divés (divendres) a dissabte qu'estó un chic complicada e, digam... corteta. En me lhevar (per fòrça) lo dissabte matin, qu'avi lo cap totaument ensocat. No'm sentivi pas capable de non hèr pas arren. A mès, plavèva, ua ploja tristassa qui't hasèva regretar d'aver deishat lo plumon tròp de d'òra. Tà díser vertat, èri temptat de non pas i anar, tau conservatòri, e de me'n tornar arrejúnher ma mestressa deu moment, Dauna Morfèu. "Si plau, non i vau" coma's ditz. Urosament, la Mela que passè per aquí e era que sabó trobar los mots qui calèvan tà'm tirar tot dobte deu topin. La Mela n'estosse pas passada, probable que n'i serí pas anat. Granmercés, gojata! (Tot aquò tà poder escríver que l'aimi a la Melineta, enqüèra que la soa grafia occitana sia eretica. Aquò rai! Que deu viéner deu son costat "perfècta", aquest hami tà l'eresia, de segur! Que lo Domergue non la condemne! Amen).


Generaument, quan e vau tau centre vila, que m'i pòrti a bicicleta. Mès aqueth dia, que prengoi la veitura, pr'amor qu'avèvi perdut lo gost a la ploja e n'avèvi pas trop envèja de m'i negar. Que m'avèvi sonque oblidat que si vòs anar tà Tolosa en auto, que't cau saber arrecà't, sustot lo dissabte, imagina't! E a jo, las arrecadas, eh ben non, non m'agradan pas briga. Bon, qu'èi sajat de'm garar ací, aquiu, acerà, mes luenh enqüèra...Impossible! Qu'èi acabat per acessar mon veïcle traumatizat au Parking deus Carmes. Que m'a calut un dia sancèr tà m'apercéber que'm podèvi garar au parking deu Conservatòri, a gratis.

L'estagi qu'èra animat per Pascau Caumon, professor au Conservatòri de Tarba e gran especialista deus cants polifonics. Non vienen pas sonque deus Pirenèus, ni tanpòc sonque d'Occitània, los cants polifonics deu Pascau, non, non, de pertot, deu Pigmèuland, de Sardenha e de Mongòlia, los que't hèn quate votz en ua, saps? Qu'ei de non pas créder, lo Pascau. A la pausa, que t'imita lo cant polifonic d' un grop de caçaires mongòus sajant d'atirar quauques baleas (baleas = balenas taus qui non son pas gascons) deu hons de las estèpas, o quauqu'arren atau, t'i creirés. Alavetz las parets e los vidres que començan de tremolar, e tu que't demandas còp sec t'on te caleré anar tà sauvà't las puç!!!

Èram 22 estajants, 6 mascles e 16 hémias. Jo'm pensavi que las polifonias pirenencas èran sustot un ahèr de mascles mès bon...ac sèi pas tot, e de tota faiçon, qu'ei plan lo sex ratio ideau, aquò :D.

La seguida, lo còp qui vien!

P.S. De la part de la nòsta poetessa italiana d'expression catalana preferida, ara qu'avetz un cant d'apréner de cap, tà la poder cantar durant la nòsta amassada de blogaires qui vien. Que podetz causir ua votz, melodia, hauta o baisha, e prepausar tanben un restaurant-bar coma lòc de l'aplec. Las paraulas son pas guaire complicadas:
La Montanara

Là su per le montagne,
fra boschi e valli d'or,
tra l'aspre rupi echeggia
un cantico d'amor.
Là su per le montagne,
fra boschi e valli d'or,
tra l'aspre rupi echeggia
un cantico d'amor.

La montanara o-he
si sente cantare,
cantiam la montanara
e chi non la sa?
La montanara o-he
si sente cantare,
cantiam la montanara
e chi non la sa?

La montanara o-he
si sente cantare,
cantiam la montanara
e chi non la sa?
La montanara o-he
si sente cantare,
cantiam la montanara
e chi non la sa?

Là su sui monti
dai rivi d'argento,
una capanna cosparsa di fiori.
Era la piccola
dolce dimora
di Soreghina
la figlia del sol.

La figlia del sol.




Totun, la polifonia gascona qu'ei drin diferenta. Aquí que n'avetz un exemple (si Youtube e vòu cooperar com cau, que'ns hèn d'antigasconisme primari, aqueths!!!). Si non, que podetz véder la video directament en çò de youtube, aquiu:



Bon, sabem dejà que podem compdar dab la preséncia de la poetessa de l'Alguer , de Noves flors, d'Henrizeviii e de la Mela. Apuntatz-v'i !

Estagi de polifonia gascona

Aquesta dimenjada, l'èi passada au Conservatòri Occitan de Tolosa, perdon, adara que's ditz "Centre Occitan des Musiques et Danses Traditionnelles Toulouse Midi-Pyrénées", o miélher en occitan: "Centre Occitan de Musicas e Danças Tradicionalas Tolosa Miègjorn-Pirenèus ". E tà qué hèr? Tà i seguir un estagi de Cants Polifonics de la Montanha Gascona. La finalitat de l'estagi qu'èra d'apréner los elements basics de la tecnica vocau de la polifonia gascona, e, plan segur, d'aplicar aqueras tecnicas en interpretant cantas deu repertori tradicionau pirenenc, mes que mes de Bigòrra e de Biarn. Cantar que'm hè urós, cantar en gascon, enqüèra mes, lo "top deu top". Èram 22 estajants, mès sonque dus començaires, e jo n'èri un, viengut per curiositat. N'èi pas avut arren a regretar, m'a encantat.
M'a dat l'enveja de m'i hicar mes seriosament. Veiram plan!

Dus metòdes tà apréner lo gascon

Las edicions Per Noste que vienen de publicar A Hum de Calhau - le gascon en 25 leçons (tomes 1 & 2) per Patric Guilhemjoan e Ohazar. Libes de 200 paginas - 21,5 x 15,5 cm. Coma ditz la presentacion de l'òbra:
Aquiu un navèth metòde a l'encòp modèrne e practic, pedagogic e ludic concebut per Patric Guilhemjoan e lo dessinator Ohazar, coneishut peu son talent e l'arsec deu son calam. Lo purmèr tòme que compren tretze unitats d'aprentissatge e que s'acompanha d'un DVD audio ; lo segond dotze unitats e un CD audio. Aqueth apèr qu'ei destinat a un public diversificat : començants, monde qui parlan un chic, qui n'an pas parlat despuish longtemps... Qu'es tanben un supòrt pedagogic de cors entaus adultes.

Aquèth cors en koinè pan-gascona (basicament lo gascon occidentau shens las fòrmas deu subjonctiu en -i, ací remplaçadas per las de la lengua classica) que segueish las nòrmas fixadas dens lo diccionari francés-gascon en dus volumes de Per Noste. N'ei doncas pas completament en fasi dab las nòrmas de la lengua aranesa qui vòlen complir mes fidelament las preconizacions deu Conselh de la Lenga Occitana (C.L.O.).
Aus mots de la koinè gascona: vèrbe, filosòfe, telefòne, psicològue, que corresponen en aranés: vèrb; filosòf, telefòn, psicològ. Au mot triomfar deu diccionari que correspon en aranés la fòrma preconizada peu C.L.O. : trionfar. Les fòrmas dab ua e de sostien non son pas neutras ja qu' influeishen la pronóncia. Qu'ei amusant de constatar que mentre que los Aranés escriven "trionfar" , pronóncian plan [triomfar] (véder la gramatica d''Aitor Carrera) , quan "triomfar" es pronóncia... [trionfar] en gascon generau (véder lo diccionari Palai). En lo diccionari gascon-francés escriut en la grafia reformada de Chaplain, las causidas dab l'e de sostien son respectadas: vèrbe, telefòne etc, mentre que triomfar i ei estat logicament remplaçat per trionfar. Las fòrmas dab un e de sostien son estadas consacradas per la gramatica gascona de Romieu-Bianchi (Universitat de Bordèu) : que i trobam plan vèrbe e non pas vèrb.

Bon, tot aqueth devís tà'vs díser que lo metòde deu "Gascon lèu e plan" deu regretat Michel Grosclaude qu'a - per fin- un successor non (o pas tròp) eretic. Lo successor plan eretic qu'ei "Que parli gascon", en grafia reformada, de Rigosta e Chaplain, editat per Princi Negue. Enqüèra que tròbi la grafia reformada de Chaplain mes astuta e acabada que non pas la deu Conselh de la Lenga Occitana, notaratz que, personaument, sagi de demorar disciplinat e non l'apliqui pas. Totun, n'èi pas jamès esitat d'aconselhar l'emplec deu metòde de Rigosta-Chaplain aus qui volèvan apréner la leng(u)a. Pensi que la grafia reformada ei hèra pedagogica pr'amor que s'apressa mes de la pronóncia causida (la deu gascon occidentau). E tornar a la grafia de la Gleisa Occitana a partir de l'Eretica non pausa nada dificultat, mentre que l'invèrse supausa de prononciar lo gascon...plan coma cau, çò qui n'ei pas guaire evident en aprenent la lengua escriuta en grafia deu C.L.O. E de totas manièras, n'avèvam pas nat aute metòde de prepausar abans la parucion deu prumèr volume de A Hum de Calhau, alavetz...

En tot cas, aquiu qu'avetz dus metòdes tà apréner lo gascon. Com e soi tolosan, de segur que m'agradan los eretics occitans (perdon, volèvi díser gascons ;)) enqüèra que no'n sii un. E com abans que tot m'agrada la lengua, los dus metòdes que son en la mea bibliotèca e qu'aconselhi aus començaires de'us utilizar LOS DUS. Atau, n'avetz pas nada excusa tà non pas apréner lo gascon lèu e plan ;))!!!

Concentric

Jusèp (en liéger un diari):
Hilh de puta !!! Un gojat en Montpelhèr a escrit ena sua tèsi en occitan que nosati es aranesi auriem de deishar d’exprimir-mos en aranés tà adoptar eth gascon concentric!!!!

Tòni :
Qué ? E qu’ei aquerò, eth gascon concentric ?

Jusèp :
Un idiòma qu'encara non existís, mès aguest gojat escriu que lo calerà inventar..

Tòni (mòrt d’arrir):
Ah ? E en quina lengua ei escrita aguesta tèsi ? En lengua aranesa o en dialècte?

Jusèp:
En dialècte : lengadocian.

Tòni:
Ah ! Clar ! Ara que comprengui ! Non sap parlar era lengua occitana oficiau, praubet, ei que non l’ensenhen guaire en França, sabes ! I coneishen sonque es dialèctes, ath delà deth Pònt d'Arrei!
Ei tà arremediar aquerò qu’an creat era Académia dera Lengua Occitana en Vielha ! Cau perdonar-li, òme !

Jusèp:
Òc-ben, òc ! Mahé, b'auran trebalh, era gent dera Académia!!!

Diccionari gascon

Donc, qu'ei començat lo tribalh. Que soi a completar la porcion a - abatement. La podetz consultar aquiu. N'ei ni acabada ni definitiva. I mancan hèra de mots enqüèra. Totas las correccions e suggestions positivas seràn benvengudas. Çò important qu'ei d'impulsar lo moviment. Espèri que d'autes se junheran au projècte en se hicant a d'autas lètras. La b, tà començar.