dimarts, 28 de juliol del 2020

Lo gascon de Pèire Bèc: un calc deu francés. Partida 2.

Que's nòta qu'ei la lenga francesa qui mia Pèire Bèc quan ei a escríver en gascon.  La lenga gascona de Bèc  qu'ei conhida d'incorreccions.  Aquiu que n'ei botat quauques exemples d' emplec de la preposicion "dens" influenciats peu francés. Que'vse suggereishi de consultar la sintèsi qui G. Narioò  e hasó sus la question en "Parlar plan" (Ed. Per Noste).

Joan que s'ajacèc dens l'èrba navèra (p. 22). Qu'ei un aute gallicisme idiomatic. En gascon, dens l'erba que i son ben cellulas dab nuclei, mitocondrias, cloroplasts e tot aquerò, mès Joan n'i pòt pas estar. Joan que's devó ajaçar meilèu a l'èrba navèra.  En gascon deu "eth-era", qu'escriverén : ena èrba navèra.

Lo monstre que tenguèva lo son mus hòra de l'aiga, en bèth manobrar la sua victima entà que's presentèsse lo cap en davant, dens un darrèr adiu au món. (p. 24)
"Dens un darrèr adiu au món", qu'ei un gallicisme qui ne vòu pas díser arren en gascon, pr'amor deu contra-emplec de "dens" aquí. Que caleré botar "en" o "dab", totun non "dens".

Que caminàvam dempuish ua orada, o pòc se'n mancava, dens ua petita cassolèra. (p. 31)
Frasa plan incorrècta, resultat aparent d'ua mala arrevirada a partir deu francés. La preposicion qu'auré d'estar "per"  e non pas "dens", de segur.    "Que caminàvam (...) per  ua petita cassolèra (o per ua cassanheta o per ua cassanhareta o per un cassiaret...)".


Mès qué hètz donc dens aquestes parçans en aquesta ora tan tardiva? (p. 36)
Aquestes parçans que son pluraus,  çò qui implica los punts concernits per la preposicion que son mei d'un. Alavetz que i cau botar "per" com a preposicion e non "en" ni "dens" qui ei un gallicisme a espudir. Jo qu'escriverí:
Mès qué ètz donc a har per aquestes parçans en aquesta ora tan tardiva?

D'exemples semblants, que'n trobaratz a fanègas en aquesta òbra . Que'm sembla ne vau pas la pena cità'us tots. Totun, que'n ahigerèi sonque ua darrèra pr'amor que presenta un mot qui Bèc emplega pro sovent e au quau e'm soi dejà interessat d'un punt de vista filologic. La frasa qu'ei aquesta:

E que s'arroncèc dens los braces de Dàvid en bèth saumuquejar (p. 148).

La causida de "dens" com a preposicion aquiu que i ei un gallicisme incorrècte, un còp de mei.  La bona preposicion qu'ei "a" (cf. Parlar plan §254) : "aus braces" o, "en" solament si ètz deu gascon d' "eth/era" :  en eths/ ens/ enes  braç(es/is/i).

"Se jeter dans les bras de... " que's ditz simplament  "lança's aus braç de..."" (dic. PN, adrèça "jeter). Totun, "arronçar" (arronçà's) qu'ei un mot hòrt interessant. Qu'ei un cas exemplar de gasconisme viatjaire dont l'expressivitat e'u hasó hèra popular en bèth facilitar la difusion quitament en dehòra deu maine gascon.  Segon jo, lo mot qu'ei un simple derivat de "honsar" dab la protèsi frequentativa e expressiva gascona ar- o sia ua varianta expressiva d'ahonsar (fr. jeter; jeter avec violence), ua ipotèsi non considerada en nat bon obratge per manca de cultura gascona. L'etimon que n'ei (segon lo vòste servitor)  lo latin "fundus" cf. honsar, ahonsar,  en.honsar o en francés foncer, enfoncer, défoncer. Adonc, si ètz de'us qui grafian atau los mots ahonsar, ahraga e ahromic, la logica que vs'impausaré de grafiar lo noste mot arhonsar.  Ronçar, fòrma ipercorregida d'arronçar, plan correnta en occitan - arren a véder dab l'arromec (!!!) segon jo- qu'ei la fòrma grafica qui s'a prengut lo mot gascon en gascon bordalés e en occitan. Lo derivat post-verbau d'arronçar ( = arhonsar), arronç, que s'arretròba adaptada en castelhan en ua expression deu maine nautic: a la ronza". "A l'ahrons" (o arronç) que significa "a l'abandon" (com a resultat de l'arhonsar) en gascon, de manèira generau, mentre la locucion espanhòla "a la ronza", que significa especificament "a la deriva" (per ua barca, ua nau etc). Lo castelhan que's manlhevè probablament l'expression deu gascon en adaptar-la dab un cambiament de genre e l'addicion d'ua vocau de sosten (l'arronç - > la ronza). Aqueste gasconisme deu registre maritime que's tròba autanplan en catalan dab aquesta significacion nautica, devath la fòrma "a la ronsa", probablament arribat via l'espanhòu (cat. = a la ronsa). 

Qu'existeish un aute vèrbe "arronçar" en gascon, arronsar en catalan, qui significan de manèira generau quauquaren com "disminuir per contraccion" e, de manèira especializada en gascon deu registre pastorau, "atropar"  (lo bestiar entà miar lo tropèth tà un lòc mei). En gascon, lo vèrbe vielh arronçar qu'ei estat generaument substituit per ua fòrma afixada  arroncilhar qui evita l'omonimia dab l'aute vèrbe arronçar (arhonsar)  dejà vist. Alavetz, arroncilhar que significa  "aplecar", "aplecoar" (ua pelha, un teishut) (froncer en fr., froncir en òc, frunzir en cat.) qui èra la significacion etimologica deu mot gascon e catalan arronçar (var. ronçar) d'autes còps .  L'etimon que n'ei lo mot deu francic ancian hrunkja, v. hrunkjan (respèctivament  plec, aplecar). Lo mot qu'esto ipercorregit dab l'addicion d'ua "f" en occitan (adarron manlhevat en cat., esp. etc.).  Lo mot qu'èra plan "rons" "ronsar" en occitan medievau, "ronche" en ancian picard, shens cap de f au mot en nada lenga. Lo mot que's gahè ua "f" en occitan modèrne probablament com a resultat d' ua ipercorreccion d'origina gascona deu tipe arronç -  > fronç. Atau que son vaduts fronç, v. froncir en occitan, d'aquiu frunzir ( un teixit etc.) en catalan,  français moderne fronce, froncer,  cf. gasc. arroncilh, arroncilhar (illegitimament grafiat ahroncilhar) ipercorregits en froncilh, froncilhar.  La correspondencia enter froncer e arronçar qu'ei demorada plan evidenta en catalan: froncer le nez, froncer les sourcils = (cat.) arronsar el nas, arronsar les celles. Aquestas ipotesis etimologicas peus mots gascons e catalans omonimes, per evidentas que'n pogossen estar, n'estón pas enonciadas sonque peu vòste servitor. Ne las trobaratz pas en nat bon obratge , que son estadas ignoradas per desconeishença e sustot desvalorizacion de la lenga gascona, ailàs.

Còps que i a, l'estructura particulara de la frasa gascona que sembla desaviar Bèc qui s'i pèrd d'ua manèira susprenenta. Per exemple:

Qu'alandèc la hièstra entà respirar las alenadas tèbias qui, de temps en quan, qu'arribavan (sic) dab lo perhum deu lilac coma ua bohada deu gran Sud, au delà de la mar grana. (p. 13).  

Aqueth hasan, que l'avèva vist, bèth temps a, quan la mair encara que (sic) vivèva. (p. 17).

Ja que, se hèras de hasans é s'èran succedits dempuish son temps de mainadòt, qu'èra (sic) tostemps la medisha votz...(p. 18)

Sol, sol dens (sic) aquera immensitat on la mòrt qu'ei (sic) la reina (p. 45).

A l'evidéncia, pas arrés non gausè corregir Bèc e qu'ei de dòu har.

E puish, que'm saben mau los cas, tròp nombrós,  de confusion dab l'occitan. Tròp d'idiotismes plan gascons que son remplaçats per prèsts de l'occitan com per exemple lo mot "arneguet" (juron, blasphème) substituit per un dobtós "arrenèc" qui ei absent deu diccionari de Palay e qui ei un manlhèu occitan (oc. "renèc") mau adaptat. Ua caracteristica deu gascon, de las qui'u diferéncia clarament de l'occitan e deu catalan,  qu'ei de saber har ua distincion semantica enter renegar e arnegar, dus vèrbes qui's conjugan shens alternància vocalica en gascon segon lo patron definit per P.N. . "Arnegar" qu'ei ua fòrma regulara prenguda peu vèrbe latin "renegare" en gascon. Aquesta fòrma gascona que i conviu en doblon  dab  la fòrma mei sabenta "(ar)renegar". L'existéncia d'aqueste doblon arnegar - renegar que i facilitè ua diferenciacion semantica especificament gascona . Segon Palay, "(ar)renegar" significa plan "renier", "parjurer" com en occitan e en catalan. Totun, au contra deu mot en occitan i en catalan, (ar)renegar en gascon n'auré pas la significacion de "jurar" o de "blasfemar". , Dit autament, entà la significacion de jurar o de blasfemar, ne podem pas substituir "arnegar" per "renegar" (cf. Palay).  Un "juron" que's ditz plan un "arnec" o, mei corrent e tipicament, un "arneguet". Lo mot "arneguet" qu'a deishat despuish sègles d'estar considerat com a fòrma diminutiva de qué que sia. Lo mot "arneguet" qu'ei ancian, be figura dejà au lexic de la literatura barròca gascona! Qu'ei un hòrt beròi gasconisme qui Bèc n'emplega pas au profieit d'aquesta fòrma qui'm resulta estranha "arrenèc". Qu'ei de dòu har e, se m'ei permés balhar un conselh, oblidem aqueste "arrenèc" pro dobtós tà non pas retiéner  sonque "arneguet".

Qu'emplega tanben "mena" per "sòrta", "traca", "escantilh", "ordi"... Lo mot "mena" dab aquesta accepcion n'ei pas plan gascon, ni morfologicament ni semantic. Qu'ei un occitanisme inutile, ignorat per Palay. B'ei vertat parlars de la periferia gascona, dejà pro occitanizats, que deven saber lo mot.


Que i trobam autanplan lo mot "vam" per "arsec" (un mot deu gascon occidentau). Lo mot "vam" dab aquesta accepcion d'arsec que hè partida deus mots basics e inevitables deu lexic de l'occitanisme. Ne'u trobaratz pas en Palay qui accèpta "estrambòrd"  mot marselhés eretat deu Felibrige, autanplan emplegat per Bèc. L'autor qu'emplega autanplan lo mot deu gascon occidentau devath la fòma "arsèc". Qu'ei arsec o arsèc segon Palay, la vacilacion fonetica qu'apunta cap a ua origina  landesa (maritima ?) deu mot. Totun pas sonque la fòrma arsec qu'estó retienguda per P.N en seguir la causida de Palay aus exemples illustrant los emplecs deu mot. B'ei de dòu har Bèc ne sabó pas disciplinà's enqüèra que la logica  de l'accent é'm semblèsse arrecebedera  (arsèc de arseguir, fòrma gascona de resseguir, cf. "que sèc" de "seguir" ). De notar lo TeG tanben qu'avalizè sonque arsec e non arsèc .

De la medisha manèira, Bèc que balha ua valor occitana a "ja que", qu'ei a díser "fr. puisque" o "fr. comme" mentre Palay no'n balha pas sonque la significacion gascona, pro antinomica, de "bien que". La frasa "ja que sia petit, que'u mian tà la piscina" que's vira en francés atau:  "bien qu'il soit petit, on l'emmene à la piscine.  La locucion gascona ja que + subj. n'ei pas emplegat per Bèc qui n'emplega pas sonque ja que + ind. a la mòda occitana e dab l'accepcion occitana. Que supausi que poderem trobar aqueste torn occitan en parlars gascons periferics, a maudespieit de l'abséncia de ja que + ind. en Palay. Aquò rai, n'ei pas beròi un problèma.

Bèc qu'aplica apertament aquera absurda règla occitanista qui vòu remplaçar sistematicament "blu" per "blau". Qu'ei lo solet autor  entà hà'c en gascon, que jo sapi. No'n sabi pas nat aute.  Per contra qu'emplega mei d'un còp lo gallicisme "hamèu" per "bordalat" (pp. 35, 36 etc).  Totun, hamèu no'i ei pas solament au lexic de Palay !  Per jo, n'ei pas hèra coherent espudir "blu" en tot promàver l'usatge de "hamèu" mès bon... Aquò rai.

Dus occitanismes en ua medisha frasa:
Mès çò que me tafurava (sic) b'èra que cada còp la disposicion de las flors èra diferenta (p. 73).
"Tafurar" per "tahurar" (EDIT o mei exactament per chepicar, ved. lo comentari de G. Saint-Gaudens) qu'ei un occitanisme aquiu. "Cada còp" per "tot còp" que n'ei un aute. Aquò rai.

Çò de sordeish, per jo, que son los idiotismes francés tradusits au mot per mot en gascon. Que n'i son tròps a l'òbra de Bèc.

Per exemple, "envoyer au casse-pipe" que vad en çò de Pèire Bèc "mandar au (sic) trenca-pipa" (p.50). Qu'ei un beròi exemple de çò qui podem arreprochar aus neolocutors: la traduccion au mot per mot d'expressions francesas. Que's cau demandar tostemps: quin tradusirí "envoyer au casse-pipe" en lengas com l'anglés, l'espanhòu o lo catalan? S'i escaderem dab ua traduccion literau, mot per mot, de l'idiotisme francés? Segur que non. En anglés non i a cap de locucion semblanta e la traduccion que seré mei prosaïcament  "to send off to war", "to expose to danger" o quauquarren semblant. En espanhòu, non i a cap de locucion tanpòc ! Que dirém :  enviar a la guerra o enviar al matadero.  En catalan, arren de "pipa",  jo dirí "enviar a l'escorxador".  En gascon, qu'ei "enviar entau pic" (cf. P.N.) o "enviar entau tuader".  Lo problèma de Bèc qu'ei que pensa com a francés e en francés.

Un aute exemple de frasa qui auloreja hòrt a idiotisme francés qu'ei la qui segueish:

Manifèstament, la cortesia n'èra pas lo son hèit (p.74). La traduccion literau a partir deu francés qu'ei evidenta ací, totun lo resultat qu'ei plan incorrècte en gascon. En gascon, la cortesia qu'ei ua qualitat o ua vertut e non un "hèit". Que poderem díser en plaça de "hèit" : "preocupacion", "chepic" o quaucòm com "non semblava guaire chepicat per tròp de cortesia".

Un beròi exemple de frasa qui, a mei d'estar un calc incorrècte deu francés, inclòu ua bèra fauta sintaxica (o simplament un torn grafic inventat per Bèc?) :
Ua pòrta de husta (...) que'n barrava l'accès e nos interdisèva tot (sic) entrada (p.35).

Cèrtas,   "tourbilloner" que's pot díser revolumar en gascon, n'ei totun pas ua rason entà virar lo fr. "les eaux tourbillonantes du Volp"  en ..."aigas revolumantas deu Vòlp" (p.59) !!!.  "Revolumantas" qu'ei ua construccion calc deu francés "tourbillonantes", totun qu'ei ua incorreccion en gascon. Revolumairas, arremoliairas, etc, los bons tèrmis ne mancan pas.

Que i encontram problèmas d'estile, d'idiotismes erronèus e de sintaxi en aquesta òbra de Bèc mès non pas solament. Que i son tanben mots fantasiós, inventats per l'autor shens bona rason, ça'm par. Qu'ei lo cas, per exemple, d'aqueth "simpletat" que trobam en ua locucion "en tota simpletat", calc deu francés "en toute simplicité".  Lo calc de l'idiotisme francés qu'ei de totas mòdas un gallicisme de correccion discutibla en lenga gascona, quitament se remplaçam aqueste mot fantasiós "simpletat",per un mot mei corrècte com simplèr o simplicitat. Camps e Botet (dic. français- catalan) qu'arreviran "simplicité" e "en toute simplicité" respèctivament en "simplicitat" e "francament". En aqueth tèxte de Bèc, en plaça de "en tota simpletat", que i poirem botar meilèu  "shens nada ceremonia" o "shens mei de ceremonia" o quauquarren atau.

Un aute exemple de mot incorrècte en gascon qu'ei "manègi":
Ja qu'èi perfèitament comprés lo ton manègi dab Danièl. (p. 65).
"Manègi" n'ei pas briga un mot deu lexic gascon. Que sembla estar ibride enter lo mot francés manège e lo mot provençau manegi, de l'italian "maneggio". En gascon, la fòrma qu'ei manètge (manèdge en Palay), mot adaptat deu francés (manège) qui l'a emprontat a l'italian (maneggio). La fòrma balhada per Palay qu'estó adobada d'ua faiçon regulara, peu dic. PN devath la grafia manètge,  adoptada au torn peu diccionari Tot en Gascon. La fòrma manètge que s'arretròba en diccionaris occitans s.s. (Laus, Lagarde, Dicod'Oc...).  Se la fòrma manètge ne l'agradava pas a Bèc, aquò rai, que podè cambiar lo mot e  remplaça'u  per intriga, doble jòc etc. Mès cambiar la fòrma generaument admesa per ua auta mei au son gost n'ei pas jamei la bona solucion per hòrt bonas que'n sian las rasons. E ne dobti pas que'n deven estar de las hòrt bonas. Totun rason non vau pas dret aquiu. La disciplina qu'auré d'estar la règla per totòm, los professors com los pacans. Sequenon, nosautes, los usatgèrs de la lenga, qu'èm perduts.

Un exemple d'incorreccion linguistica, d'escantilh singular, que'u trobam en aquesta frasa:
E totun, lo soviéner deu praube bogre (...) que'u hascoc ben (sic, p. 200).  Per un còp, l'idiotisme francés aqueste qu'ei corrent en gascon mès l'expression en gascon que demora un calc hidèu de l'expression francesa. N'ei pas "que'u hascoc ben" l'expression qui va plan aquiu mès "que'u hascoc deu ben" . "Har/ hèr ben" e "har/ hèr deu ben" n'an pas briga la medisha significacion !!!  Bèc que s'enganè en sajant d'adaptar tau gascon lo gallicisme occitan "far de ben".  Per tant, lo gallicisme qu'ei evitable aquiu com tostemp: en plaça de "que'u hascoc deu ben", que i poderé hicar ua auta locucion com "que'u hascoc gòi" (que'u hasó gai), "que'u hascoc content", "que'u hascoc urós" "que l'assenerè(c)", etc, etc.

Que poiretz trobar en aquesta òbra de Bèc un pialat d'autes exemples d'idiotismes francés arrevirats au mot per mot de manèira temerària, balhant un arrèrgost franchimand a la pròsa. Ne'us voi pas citar tots.

En conclusion,  la qualitat de la lenga de Pèire Bèc n'ei pas aquò briga.  Que sembla tròp sovent ua traduccion calc deu francés shens consideracion au fèit que los idiotismes en gascon é son especifics e diferents deus en francés. E qu'ei conhida d'occitanismes, mès aquerò n'ei benlhèu  pas tan grèu. La lenga aquiu qu'ei influenciada per la dòxa de l'occitanisme e la qualitat que's n'ensent. La lenga qu'ei pro occitanizada dab ua proporcion tròp grana de mots qui son absents deu Palay e deus autes diccionaris de gascon. E la sintaxi com lo vocabulari de la pròsa de Bèc ne son pas tostemp plan hidables. Que se'n cau mauhidar e avisà's plan com cau abans de citar Bèc com a exemple lingüistic peu gascon. La lenga mairau de Bèc n'èra pas lo gascon e aquò que's pòt notar clarament a la soa pròsa. Lo gascon composicionau de Bèc, tròp sovent fantasiós e d'inspiracion francesa,  non pòt estar un bon modèle entà la navèra generacion de gasconofònes, ce'm pensi jo.


















dilluns, 27 de juliol del 2020

Lo gascon de Pèire Bèc: un calc deu francés. Quauques exemples. Partida 1

Que soi a tornar léger "Entà créser au món", un recuelh de novèlas de Pèire Bèc, publicat per las edicions Reclams en 2004. E que m'ac cau plan arreconèisher, la lenga de l'autor non m'agrada pas briga. Que'm hè dòu d'ac aver a díser, mès atau qu'ei: la lenga de Bèc n'ei pas bon gascon . Qu'ei conhida d'incorreccions, fautas semanticas e gramaticaus, idiomatismes francés arrevirats literaument com s'estossen beròi gascons. Que balha l'impression d'un tèxte pensat e escriut en francés e (mau) tradusit en gascon au mot per mot. Uei que m'interèssi a las tres prumèras frasas de la prumèra novèla. Aquestas tres frasas que'm pausan problèmas mei o mensh grèus.

Frasa 1: Qu'èra sedut davant la taula de trabalh, l'aire tristàs e resignat, en bèth virar maquinalament dens los sons dits un gredon mau espuntat qui, de temps en temps, é portava a la boca entà'u chucotar nerviosament.  p. 11

Problèma N° 1: "dens los sons dits" !!! Qu'ei ua meishanta  traduccion deu  francés  "dans ses doigts". En gascon, "dens" com a preposicion locativa,  que significa "a l'interior de", qu'a alavetz  l'exacta  significacion deu mot catalan "dins",  ne pòt pas estar emplegat a tot còp entà virar lo mot francés "dans". Ací que i caleré meilèu botar "enter":  "enter los dits".

Problèma N°2: "Espuntat". Per jo (e peu Palay) "espuntat" qu'a la significacion invèrsa d'"agusat".  Mau espuntat = que supausi Bèc que volèva díser "mau agusat" o "malagusat". Agusat = fr. aiguisé; espuntat =  fr. émoussé. Mau espuntat = fr. mal émoussé (contra-sens probable devath la pluma de l'autor).


Jo qu'aurí escrivut:

"Qu'èra sedut davant la taula de tribalh, l'aire tristàs e resignat, en bèth har virar maquinaument enter los dits un gredon mau agusat qui, de temps en quan, é's portava a la boca entà shuquejà'u nerviosament."

Frasa 2 : Ua mosca, un còp o l'aute, que'u passava davant lo nas, dens ua bronidèra desplasenta, mès eth ne soscava solament pas a la caçar.

"dens ua bronidèra desplasenta" qu'ei un calc d'un idiotisme francés, lo resultat qu'ei incorrècte en gascon (ved. lo comentari de la frasa 1). Que i podem botar  "en ua bronidèra desplasenta" o "dab ua bronidèra desplasenta".

La tresau frasa que presenta un beròi gallicisme desconeishut deu quite Palay. Aquesta frasa que pausa un punt interessant de gramatica tanben,  dab l'emplec d'un aute beròi gallicisme, idiomatic aqueste còp.

Frasa 3: Tot d'un còp ua borrasca de vent que draubic la hièstra e quauques huelhas de papèr, esparricadas sus son burèu, que's botèn a volastrejar de ça de la.

"Borrasca" n'ei pas un mot deu lexic de Palay, que jo sapi. Los mots gascons n'i mancan pas: ventòrla, ventolada, bohalada, borriscla, esborrusclada, esborrassada, còp de temps...la lista non s'acaba aquiu, ved lo dic PN. "Borrasca" qu'ei un gallicisme, francesime (bourrasque) e occitanisme (borrasca), o mei exactament un italianisme viatjaire segon lo CNRTL. Probable, parlars de transicion o periferics que deven sabe'u, deu fèit de l'influéncia tolosana o occitana en generau. Aquò rai.

De correccion discutibla qu'ei la locucion  "esparricadas sus son burèu" qui ei ua expression qui soa a francés, arrevirada mot per mot per "éparpillées sur son bureau". L'incorreccion en gascon qu'ei dobla. Prumèr, lo possessiu, a mei d'estar de fòrma incorrècta en pròsa (qu'auré d'estar "suu son" e non "sus son"),  qu'ei de fèit inutile en aqueste cas. E puish que's pausa ací la question de la causida de la preposicion qui segueish dirèctament "esparricadas". "Esparricadas sus son burèu" qu'ei un gallicisme qui s'ei substituit a un idiotisme gascon.  Las huelhas que's tròban esparricadas per la susfàcia deu burèu, adonc  qu'aurem d'emplegar "per sus" e pas jamei "sus" solet  aquiu. Que'vse raperarèi dus exemples d'usatge similar:   "qu'espareia tota le pluma per suu bròc" ; "que's passa le man per sus le boca" (Citacions d'Arnaudin, tiradas de la Gramatica de R. Lassalle p. 100).  En seguir aquesta mòda, jo qu'escriverí "esparricadas per suu burèu". "Esparricadas peu burèu" que's poderé díser tanben, totun l'expression qu'ei mensh precisa non pas "esparricadas per suu burèu" puish solament en aquesta darrèra locucion, que'n restrenhem de manèira explicita lo lòc per on son esparricadas las huèlhas, qu'ei a díser la susfàcia de tribalh  deu burèu excluant-ne las autas partidas deu mòble. Per contra, esparricadas suu (son) burèu i esparricadas sus son burèu ne son pas plan corrèctes, que son gallicismes d'evitar aumensh a l'escríver. Quant los punts d'un lòc concernits per la preposicion é son mei d'un,  en particular deu fèit d'ua cinetica, d'un movement, qu'emplegam tostemp "per".  Aquiu qu'avetz quauques exemples: "horucar peu cabinet" (fr. fouiller dans l'armoire) , "passejà's per la carrèra" (fr. se promener dans la rue), "espartar lo monde peu camp" (disperser les gens dans le champ) , "passà's la man per sus la boca" (fr. se passer la main sur la bouche), "esparricar las huèlhas per suu burèu" (fr. éparpiller les feuilles sur le bureau) etc.




De seguir en clicar aquiu.



dissabte, 11 de juliol del 2020

Net e libre.

Que m'an arreportat lo fèit qu'èri mentavut com a "vielh tròl gascon" en un comentari d'un article deu Jornalet redigit per un anonime esconut darrèr un chafre com a l'acostumat en aqueste diari digitau de mala tienuda. Alavetz que'm cau precisar tres punts.

Que soi, en efèit, relativament vielh, n'ac denegarèi pas, atau qu'ei, qué i haram? Totun ne vei pas quin problèma e pòt pausar lo men atge tad aqueste comentaire ni en qué aquerò e'u poiré concernir ad aqueste pire.

A mei que hè temps qu'èi deishat de léger lo Jornalet. Ne soi pas un lector deu jornalet, tanpòc n' i deishi nat comentari. Adonc, ni legedor, ni tròl. Abans,  que n'èri plan, de legedor, que comença a har temps. Tròp de censura, d'irrespècte e d'intolerància de cap a'us qui non son de la "bona" capèra que m'an hèit deishar lo lòc shens arregret. Qu'èra lo dusau punt.

E lo tresau punt: ne soi pas briga gascon. Que soi un estudiant de gascon, n'ei pas la medisha causa.


Segur, ne poish pas adherir a la linha ideologica deu Jornalet en mestior de gasconisme e d'occitanisme e lo men punt de vista qu'ei pro sovent hòrt diferent de'u deu cap-redactor d'aquesta revista digitau. B'ei cèrt exprimir lo men punt de vista  non m'i ei pas jamei estat permetut per la direccion deu Jornalet qui m'an censurat d'entrada en prohibí'm d'i deishar articles d'opinion per rasons qui no'm son pas jamei estadas explicadas mès que podem  endevinar aisadament: eretge a la dòxa. Tan simple e tan medievau. Un collaborator deu Jornalet que m'a hèit quitament un procès per aquò, un beròi procès au tribunau, digne de la Senta Inquisicion, per aver gausat contradíser la dòxa en desmontant los sons arguments los un après los autes de manèira documentada e scientifica. Un crimi contra lo dòxa ! Evidentament, la Justícia que'm balhè la rason sus tots los punts. La rason que tri(o)mfè contra l'obscurantisme.

Que tròbi aquesta censura praticada peu Jornalet totafèit anormau en ua societat democratica qui valora la liberat d'expression. Que'n ditz hòrt sus l'ideologia dictatoriau deu diari. Aquò rai, no'm senti pas desaunorat e no'm hè pas besonh exprimi's au Jornalet entà demorar feliç.  De fèit, que'm sembla l'equipa deu Jornalet qu'encontra dejà pro de dificultats entà subervíver, non hè nat besonh ahíge'us entrabucs de quina sòrta qui sia. Simplament, non m'interèssa pas aver a har dab aquest garmautèr totalitari. Deu men punt de vista, lo Jornalet que pudeish a intolerància e a dictatura mau assumida e jo que'us voi evitar a tot hòrt entà demorar net. Net e libre.