Deu sèxe deus anjos

La lengua de Barcelona qu'ei clarament diferenta de la de Montpelhièr, qu'èm d'acòrd. La lengua de Perpinhan qu'ei catalana com la de Barcelona, qu'èm plan d'acòrd.  Totun, la lengua catalana de Perpinhan n'ei pas guaire diferenta de la lengua lenguadociana de Sant Pau de Fenolhet. Non podem pas parlar de duas lenguas diferentas aquiu,  las diferéncias enter lo catalan de Perpinhà e lo lengadocian de sant Pau que son ben tròp petitonetas, de l'òrdre deus parlars d'un medish dialècte, o lhèu de dus dialèctes vesins. Que son incomparablament mes petitas que las qui separan lo gascon de Pau deu provençau de Marselha.  E, segur, que serà van de cercar ua frontèra enter la lengua de Sant Pau  e la de Montpelhièr. A Maurin, qu'ei discutible se parlan lengadocian o catalan. La lengua de Maurin n'ei pas significativament diferenta de la de Perpinhan e enqüèra mens de la de Sant Pau. L'anciana frontèra aragoneso-francesa  n'ei pas jamés estada ua frontèra enter las lengas pròpias, lo contrari n'ei pas vertat, sonque ua frontèra apenas dialectau. Que serà ua frontèra istorica,  psicologica tanben, sus aquò que podem càder d'acòrd, totun, de lengua, non, pas briga.
Que's pòt díser exactament çò medish enter la lengua de Pau e la lengua de Montpelhièr. La lengua de Pau qu'ei clarament diferenta de la de Montpelhièr, b'ei evident.  Totun, en Coserans, on s'i parla gascon com a St Guironç e tanben lengadocian com a Labastida,  que seré boharòc de cercar ua frontèra linguistica vertadèra enter lo gascon e lo lengadocian.  Non n' i a pas nada.
E la frontèra enter catalan e aragonés? Non n'i a pas tanpòc. Se los especialistas de lingüistica non son pas  d'acòrd suu traçat d'aquera frontèra linguistica qui assepararé catalan de l'aragonés, l'arrason n'ei simplament qu'aquesta frontèra n'existeish pas dens la realitat. Pas mes qu'enter catalan e lengadocian, ni enter lengadocian e gascon. La frontèra enter gascon e aragonés e gascon e catalan qu'ei mes marcada pr'amor que's confón dab la linha de  crèsta pirenenca e dab la linha de la frontèra transestatau. E enquèra...qu'ac cau relativizar, aquò, totun. N'èra probablament pas tan marcada abans lo tractat de Corbeil. D'aulhors,  l'afinitat de l'aranés e deu luishonés dab lo benasqués mes que mes, e mes enlà dab l'aragonés tot,  e tanben dab lo catalan ribagorçanopalharés, qu'ei enqüèra plan evidenta uei lo dia. L'aranés qu'ei mes pròishe, e non sonque geograficament, deu benasqués e deu catalan ribargoçanopalharés que non pas deu provençau. A la question de saber de qu'ei l'aranés, ua responsa freqüéntament audida per las carrèras aranesas qu'ei "un dialècte deu catalan".


Qu'ei a díser qu'ei plan lo concèpte piramidau de lengua (qui seré un ensemble de dialèctes constituits de parlars), segon las definicions que'n balhan los linguistas, qui cau arrestar de sajar d'aplicar dens  la vita reau. Qu'ei inadaptat e inaplicable a la realitat, aqueth concèpte. Que'u cau considerar per çò qui ei vertaderament : sonque ua arrepresentacion teorica, simplificada e per conseqüéncia inexacta,  de la realitat.  Qu'ei ua aproximacion comòda entaus linguistas, plan segur.  Totun, e qu'ac vedem clarament exemplificat en nòste cas, aqueth concèpte qu'ei basat sus de critèris mes que mes ideologics, politics o culturaus, que non sus de critèris scientifics qui, d'aulhors, e son inexistents o en tot cas ni quantificables ni universaus. A mes, aqueth sistèma que't genèra un pialèr de problèmas etics evidents en ierarquizar los parlars, volens nolens. Qu'ei ua impostura intellectuau vertadèra en indusir l'idèa que lo parlar deu prince e deu lingüista au servici deu prince (o de la nacion trionfant) e seré ua lengua, mentre que lo pacan, en parlant la lengua de la soa comunautat, e parlaré quauquarren qui seré ua varietat inferiora, un "petit dialècte" o ua marca folclorica qui non cau pas tolerar a l'escòla e qui podem véder a desaparéisher shens nat arregret puishque, en morí's, que deisharà plaça neta entà la lengua deu prince.

Aquera simplificacion pròpia de la teoria linguistica qu'ei comparabla a ua auta simplificacion: la qui reduseish las colors de l'arcolan de Sent Martin a sonque sèt. Assajatz de hicar ua frontèra arrasonada enter lo jaune e l'irange sus l'arcolan: impossible. Assajatz de hicar ua frontèra arrasonada enter l'irange e l'arroge: impossible.  Per tant, l'arroge n'ei pas la medisha color que lo jaune, en tot cas en la nòsta cultura.  Ni tanpòc l'irange jaunàs be serà la medisha color que l'irange arrogenc! Los fisicians que ns'asseguran lo nombre de colors de l'arcolan que i ei guaireben infinit.

Totun, que i a ua diferéncia de las màgers enter  la simplificacion lingüistica e  la cromatica: contràriament au sistèma deus lingüistas, la simplificacion cromatica non genèra pas nat problèma etic.

Imaginatz ua segonda un arc de Sent Martí dab sonque sèt bandetas de color, cada ua d'ua soleta color distinta de las 6 autas, e pas arren d'aute enter eras...E seré triste, estranh e dab chica realitat, vertat? Qu'ei precisament lo hat qui mantuns deus nòstes lingüistas e volerén tà las nòstas lenguas arromanicas.

Discutir se lo gascon ei ua lengua diferenta o non de l'occitan qu'ei com discutir deu sèxe deus anjos. En món reau, aquera discutida n'a pas nat sens.