Lo mot atge (adgę en gràfia IBG) qu'ei generaument considerat com gallicisme au despens de fa fòrma edat (var. etat). N'ei pas faus, totun la causa que'm sembla, com a l'acostumada, un chic mei complicada.
'Etat' (fòrma gascona e varianta de edat qui trobam autanplan en la poesia deus trobadors) e adge que comparteishen la medisha etimologia, lo mot latin aetatem. En vielh francés, lo mot que vadó, d'ua mòda regulara, aé, eé (ved. aquiu). En la cançon de Rotlan (an 1100), aqueste mot aé, eé, qu'ei emplegat en concurrencia dab un aute mot qui representa l'occuréncia mei anciana deu mot 'âge' en francés devath la fòrma estranha d''edage'.
Se Deus çò dunet que jo de la repaire,
Jo t'en muvra un si gran contraire,
Ki durerat a trestut tun edage.
La dentau sonòra deu mot 'edage' que suggereish un prèst occitan en francés (*edatge).
Dejà en 1180, lo noste mot qu'ei atestat en francés devath la fòrma aage, qui sembla ua fòrma afrancesada de 'edage' per cambiament deu (faus) radicau deu mot occitan 'edat' dab lo deu son equivalent francés 'aé'. Ed at -> ed age A é -> a age.
Lo mot francés 'aage' qu'estó manlhevat en occitan trobadorenc (atge) en concurréncia dab 'edat /etat' e, ce'm crei jo, en substitucion d'aqueste mot ipotetic 'edatge' prestat au francés.
En gascon, lo mot 'eatge', supausadament d'origina francesa, qu'ei atestat dejà en 1256 (Man. Fronsac). L'atestacion de ce mot n'ei pas significativament mei tardiva que la deu mot genuinament gascon etad (1253). 'Atge' e adge qu'apareishen en 1273 (DAG vol. 13, p. 962).
En gascon medievau, que i trobam plan lo mot 'etat' (dab la dentau intervocalica shorda) grafiat etad, hetad e a còps, per confusion, 'estad' e 'estat' (estat):
Aubiac, 1251: …entro que la dita na Grazida, sa filha natural, sia d-etad de marid.
Casteljaloux, 1262: …la quoal no vulh prenga marit, ne sie maridade, entro que sie de hetad matrimonial.
etc. cf. Dictionnaire onomasiologique de l'ancien gascon Fasc. 19 p. 1483.
Uei lo dia tant 'aé/eé' en francés com 'edat, etat' en occitan que son estats espudits per 'âge, atge'.
Dongas, com resumit, que podem supausar lo mot francés 'âge' qu'ei un occitanisme, prumèr com prèst dirècte (edage, en 1100) puish, pro rapidament, lo mot qu'estó afrancesat en 'aage' (prumèra atestacion en 1180). Lo mot francés qu'estó incorporat en los lexics trobadorencs (atge) e gascon (atge, adge) en concurréncia dab edat, etat e possiblament en substitucion d'aqueste mot 'edatge' prestat au francés.
Dongas, meilèu qu'un simple francisme en occitan, que s'agiré en realitat deu resultat d'un anar e tornar, ce'm sembla. Lo francisme que i ei, totun, a la basa, que repausa sus un occitanisme en francés.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada