Dusau amassada gascona

Dissabte passat que's tiengó la dusau amassada gascona. N'èri pas podut anar tà la prumèra, ne'm volèvi pas pèrder la dusau. Qu'arribèi un chic dorèc a la Saligueta, la sala de hèsta de la Bastida en Biarn. L'amic Renaud Lassalle que vienó a saludà'm mentre qu'èri a ensajar de botar un chic d'òrdi a la veitura. Puish qu'encontrèi Lilian Riquet, un deus tres fondators d'Esperit gascon,  acompanhat de duas hemnas, las duas de Samatan com lo Lilian. Que demorèi dehòra a prosejar dab los tres mentre qu' èran a esperar la camioneta de la mairia de Samatan qui devè portar un grop d'auts Samatanés tà l'amassada.
Lo contact dab lo monde de l'amassada qu'estó simpatic e calorós. Aus murs e suus mòbles de la sala que i èran hicadas ua colleccion impressionanta de banèras gasconas de tot tipe e de tota color, l'esquarterat en abonde, de segur, un exemplar de la Dauna, ua dab la crotz de Sent Andriu e d'autas mensh conegudas. Que s'i trobavan tanben pòsters e bandaròlas dab tèxtes escriuts en gascon en hent servir totas las grafias, las deu felibrige e l'alibertina. Que'm hasó gai de véder la tolerància qu'avè guanhat per fin.

 Lo monde que parlavan quasi tots en gascon, la lenga que i tindava pertot, que podoi prosejar en gascon a sadorada. L'aplec que començè dab un devís deu maire de La Bastida.  Mossu'u maire n'èra pas gasconofòne, malaja. Que se n'excusè. Qu'èra urós de ns'arcuélher a La Bastida e de'nse har visitar lo son beròi vilatge. Que'nse raperè la nocion d'identitat multipla,  biarnesa, gascona, occitana (segon eth), francesa, europèa.

Puish Pèir Torné e Eric Boy que comencèn la prumèra presentacion consacrada a "Esperit Gascon".  Esperit Gascon qu'ei ua paja facebook, creada per Lilian Riquet e los quitis autes dus, dedicada au fèit gascon. Qu'encontrè un succès rapide, dab 1500 adherents au cap de solament dotze mes d'existéncia, pròva de la hrèita de la camada e de l'interès de la paja.

L'istorian Guilhèm Pepin, de l'Universitat de Bordèu, qui devè parlar juste après, que s'èra desencusat. N'èra pas podut viéner per rasons de santat, ailàs. Totun qu'enviè lo tèxte de l'intervencion prevista. Aquest tèxte, hòrt interessant, qu'amuisha Biarn qu'éra plan considerat istoricament com a país gascon. Qu'ei consultable a la pagina facebook d'Esprit Gascon.

 Lo Renaud que hasó ua conferéncia suu gascon d'Arnaudin. Que'ns raperè lo gascon negue qu'agropava en realitat mantuns parlars distints e quitament parlars de transicion de cap aus parlars clars (semi-negue). Que raperè l'origina despreciativa de l'apellacion 'parlar negue' respècte a 'parlar clar' . Que mencionè tanben lo quite Arnaudin que despreciava hòrt quauques parlars vesins deu son, en particular lo gascon negue deu Marensin qu'èra explicitament qualificat per l'etnològue landés com "meishant", "lèd" tot lo contrari deu gascon de la Lana Gran. Arnaudin que sabèva hòrt plan las nuanças locaus de la lenga. Çò de hòrt apreciader en la camada de Renaud qu'ei lo fèit que s'apea totstemps sus las mapas de l'ALG, amuisant atau mei d'ua particularitat deu parlar d'Arnaudin respècte a la lenga biarnesa ne'n son en realitat pas briga, estant hort espandidas per tot lo domeni gascon, quan n'i son pas francament majoritàrias. Autament dit, qu'ei sovent la codificacion biarnesa qu'ei particulara respècte a l'ensemble deus parlars gascons, que non lo gascon d'Arnaudin. Lo devís deu Renaud qu'ei tostemps hòrt plan documentat e plan assegurat, qu'ei un plaser escotà'u, ns'i aprenem tostemps hèra de causas.

A la seguida Tederic Cahuzac que pausè la question de la senhèra pan-gascona. Ja sabetz mantuns patrons de banèra destinada a representar l'ensemble deus país gascons que son estats prepausats, a començar per l'enquarterat.  Que s'ageish d'un blason, dont l'origina ei au còp recenta, escura e shens supòrt istoric, qui ei estat reciclat en drapèu. Que cau plan arreconéisher l'enquarterat qu'ei a hà's mei anar mei espandit per tot lo territori, lhevats Biarn, de segur. Totun, que caleré un drapèu "neutre" qu'estosse acceptable per tots los país gascons, pertot. Tederic que hasó ua revista pro exaustiva de totas las proposicions qu'encontram dejà. Eth que prepausa lo dab la crotz de Sent Andriu roja suu hons blanc. A jo que m'agrada. Lo de la Dauna, de las medishas colors, que m'agrada tanben. Enfin, çò de mei important, per jo, ne son pas lo dessenh o las colors deu drapèu, qu'ei de trobar la bona façon de ne causir un de manèira que sia adoptable per tots los pais gascons, a costat (e non en plaça) deu drapèu especific de cadun. Se consideram l'enquarterat com a bon candidat, que calerà discutir dab los conselhs regionaus e lhèu cada comuna tà que posca ondejar pertot au territòri. N'ei pas guanhat, aquò. Qu'ei precisament l'enjòc deu debat. Qu'ei ua causa importanta pr'amor la gasconitat, en las duas regions administrativas concernidas, qu'ei  pòc sabuda e pòc vededera. Se los gascons volem contunhar d'existir com a taus que'nse cau amuishar-nse, e aquò passa per l'adopcion d'un drapèu representatiu.

Puish qu'estó la pausa deu dinnar, en ua sala de tela on i penjava ua bèra banèra occitana.

Vincent Poudampa, president de l'assoc. Gascogne et Prospective,  que comencè la session de l'après-dinnar en devisant suu problèma de l'organizacion territoriau a la lutz de l'Istòria e de l'Identitat gascona. Aqueste devís, hort interessant, que'u podetz escotar sus Ràdio-Pais. L'associacion qu'ei  a preparar ua mapa deus Pais Gascons. Jo que pensi  que seré interessant e necessari d'i ahíger ua reflexion lingüistica: quin metòde e caleré hargar tà ensenhar ua varietat de gascon que sia representativa de la lenga d'un país gascon, acceptable a l'escala deu dit país. Çò que vòlen recuperar los joens qu'ei la lenga de la comunautat, la lenga confiscada o sia lo patuès deus aujòus e non pas un estandard made in Bearn. Metòdes practics d'auto-aprenentatge dab exercicis elaborats e supòrt audio o video corrècte que hèn hrèita. Qu'avem internet, hèra de gramaticas de gascon locau que començan a espelir suu web o a las librerias, totun que caleré hargar los metòdes corresponents, dab exercicis adaptats, en virant, per exemple, un metòde com lo "Digui-digui" catalan en gascon locau.   L'internet qu'ei un supòrt adaptat per un metòde atau, ce'm sembla. Enfin, qu'ei ua auta question, que i tornaram un aute còp.

Fabrici Bernissan que devisè suu problèma de la mort anonciada deu gascon, un devís au còp realista e un chic desesperat. Alavetz jo que vau estar mei optimista en basant-me sus l'Istòria deu gascon. Segur lo gascon qu'ei a agonizar despuish un centenat d'ans. Totun que cau raperar lo gascon qu'avèva remplaçat lo latin com a  lenga mairana dejà au sègle sèt. Aquò empachè pas que lo latin, non transmetut mès aprengut com a dusau lenga, que contunhè d'estar emplegat en Gasconha dinc au sègle dotze enlà, çò qui hè ua durada d'agonia de mei de seish cents ans. Dongas qu'avem enqüèra cinc cents ans tà aucupar-nos deu gascon, se agim com cau. Qu'avem lo dret d'estar pessimista, totun n'avem pas lo dret d'abandonar. Tornar la motivacion aus joens que cau, aquò que passa per l'istòria e l'estudi deu fèit gascon, e que cau tribalhar en hargar tots los utís qui hèn hrèita tà que posquin apréner la lenga a casa o en la veitura shens l'ajuda de nat professor. Qu'ei totafèit possible, jo que'n soi un exemple, qu'èi aprengut lo gascon solet. Recuperar lo ligam dab los autors de lenga gascona en apréner la lenga qu'ei ua necessitat tà non pas pèrder l'identitat culturau.  Parlar gascon que cau tà har víver la lenga. Que cau organizar grops de discussion tà recuperar lo parlar e non pas sonque l'escríver. per l'internet o en la vita reau.

Gilabèrt Nariòo que concentrè lo son devís sus la sòrta qu'avem de saber parlar gascon. Ailàs, ne podoi pas demorar dinc a la fin de la conferéncia, qu'avèvam dejà mei d'ua òra de retard sus l'òra prevista de la fin de las conferèncias, qu'avèvi constrentas d'orari, que'm calèva anar-me'n. Ne sèi pas solament si Alexis Arette e podó parlar, qu'èri dejà partit, que'm sap grèu.

En tot cas, qu'èra ua amassada hòrt interessanta, no'm perderé pas la qui seguirà. Lo còp qui vien, la sesilha que's tenerà au printemps, au Mont se los organizadors s'i escaden.

P.S. que trobaratz mei de fòtos a la paja fb d'esprit gascon e a la mea tanben.