L'aranés qu'a un mot "aloishar (grafiat atau au dic. de l' Institut d'Estudis Aranesi), qui ei afin au mot deu dic. de Palay esloishar, qu'ei a díser har hloish (grafiat loish au dic. I.E.A.. gasc. (h)loish = cast. flojo, cat. fluix, deu latin fluxu-). Aloishar que vòu díser "rendre faible, affaiblir; rendre lâche (pour un lien), donner du mou, qu'ei l'exacte equivalent deu vèrbe catalan "afluixar" dab loquau partatja las medishas significacions.
De manèira interessanta, que trobam un substantiu en catalan, concrètament "aloja" (s.f.), qui rapèra lo noste vèrbe gascon. En catalan normatiu, "una aloja" qu'ei ua hada (fr. fée) mentre , en catalan de Conflent , l'expression "tenir les aluges (prononciacion setentrionau per "aloges") que significa "aver los dits baubs d'ehred" (fr. avoir les doigts engourdis par le froid"; cat. tenir els dits balbs de fred; exemple: "Amb aquesta fred, tinc les aluges" (Dic. Nord-Català, Camps-Botet).
La relacion deu mot catalan "aloja" dab lo mot gascon (conservat en aranés) "aloishar" qu'avè escapat a la sagacitat deus linguistas, Coromines inclús. Entà explicar lo mot catalan, Coromines que prepausè com a etimon lo mot latin "alluies"qui significa inondacion. La relacion semantica enter lo concèpte d'inondacion e lo de hada (dauna d'aiga) que demora possibla, ja que pro rara e, a la fèita fin, hòrt dobtosa,. A mei, lo concèpte d'amorrit, de baub, ligat au mot en Conflent, que hè l'ipotèsi etimologica de Coromines pòc crededera. Per contra, l'ipotèsi d'ua derivacion deu mot catalan a partir deu mot gascon qu'a l'avantatge d'estar compatibla dab las duas significacions, la deu mot "aloja"en català generau com dab la deu mot "aluja" en Conflent: la hada qu'aloisha la soa victima per hat e los dits de'u qui a "les aluges" que son plan aloishats. Totun, la derivacion aquesta que passa per ua mutacion de sh en j. Quina ne seré la causa? Ua explicacion possibla qu'ei l' influéncia d'un aute mot gascon, concrètament "goja", qui, especificament en Catalonha, designa ua dauna d'aiga, ua encantada. Goja non significa pas briga "servidora" en catalan, qu'ei sinonime d'"aloja". La prumèra atestacion deu mot goja qu'ei recenta en catalan, ne remonta pas sonque tà la fin deu sègle 19, lo manlhèu que sembla modèrne.
Quan ves disèvi que lo gascon n'èra pas considerat...Lo gascon qu'estó parlat en Catalonha durant sègles, en dehòra d'Aran, pr'amor de las comunautats que i vivèvan. Qu'a deishat traças especificas en catalan de Catalonha com, per exemple: noi, de ninòi; galleda, de galeta, la de la hont (canaleta); gaús; gamarús; xot; gamar-se; gallorsa; Déu n'hi do, quequejar (cat. tartamudejar), esperracar, perrac, parrot, goja etc, etc. Lo mot "aloja" que'n seré ua de mei.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada