Los lingüistas deu sègle passat (lo 20) qu'avèvan la marrida tendéncia de confóner los lors sistèmas de classificacion deus "parlars" - compréner: las lenguas reaus- dab la realitat. Que't classicavan los parlars en dialèctes puish que t'amassavan los dialèctes en ua lengua virtuau: lengua d'oil, occitan, francoprovençau, basco etc. Dincara, nat problèma. La classificacion, per arbitrària e pòc scientifica que pogosse a còps paréisher, (aus linguistas que'us mancan de critèris hidables, los lors critèris de classificacion estant ni quantificables ni universaus) qu'èra pasmens utila com mejan tà decomplexificar l'objècte deus lors estudis.
Lo problèma que començava quan los linguistas e sajavan de tradusir aquesta classificacion en la realitat: aquò miava tà considerar que Sr X parlava ua lengua (generaument lo rei, l'avesque, lo comandant de las armadas, lo collector d'imposts e lo lingüista) , mentre Sr Y - qui parlava diferentament- que parlava un dialècte, e, tot en baish, lo praube Z (un paisan , eh) que parlava sonque un parlar innomable. E los linguistas (qu'èran subjèctes deu rei) i credèvan dur, eh! T'explicavan sens arríder, per exemple, que lo normand èra un dialècte deu francés, pr'amor lo normand qu'èra un dialècte de la lengua d'oil, or com lo francés èra la varietat de la lengua d'oil parlada peu rei, lo normand non podèva pas èster arren mes qu'un dialècte deu francés. ...Imaginatz: hèr deu normand un dialècte deu francés que seré un pòc com hèr deu lemosin un dialècte de l'aranés. I credetz, vos? He bé, los linguistas d'abans, sí. En tot cas tà çò qui tòca au normand. Qu'èra deu "gran n'impòrta qué" tipic deu condicionament deus lingüistas de l'epòca. E puish un bèth dia (i a pas guaire) Normands, Picards etc que se'n son hartats de non pas aver lo dret d'emplegar las lors lenguas a l'escòla, qu' anèn revendicar auprès deu cap-linguista de la Republica Francesa. Après aver entenut los arguments, lo cap-lingüista que lor balhè rason. Per qué? Simple: comprenó pas arren au devís en normand, lo cap-lingüista de la Republica Francesa. Lo caractèr d'intercomprension qu'ei lo critèri minimum tà decidir que dus parlars son de la medisha lengua, non? Lo cap-linguista, en lòc de reconéisher que los linguistas anavan enganats despuish generacions pr'amor d'ua marrida doctrina universitària, decidí lo normand d'uei qu'avè divergit pro deu francés per poder estar considerat com ua lengua diferenta de la lengua oficiau. Jo que'm demandi plan on son los mp3 qui permeten de conclusir qu'èra mes pròishe autes còps. Enfin, aquò rai...De tot biaish, intercomprension o pas, qu'ei un dret fondamentau deus normands, picards, bretons etc de poder parlar normand, picard, gallò o breton. La distincion entre lengua e dialècte tà denegar lo dret de normativizar e normalizar lo son parlar qu'ei ua vertadèra impostura intellectuau e morau. Si lo patués estó ua invencion deu rei, qu'estó validada peus lingüistas pagats peu rei.
L'ahèr important non ei pas de decidir si dus parlars son de la medisha lengua o pas. De hèit, la responsa pòt variar d'un linguista a l'aute e, en realitat, la responsa n'a pas gran importància. Nse'n fotem completament que lo luxemborgués sia o non considerat com un dialècte de l'alemand. Que sufí aus luxemborgués de hargar un parlar normativizat luxemborgués per ne far ua lengua perfecta e cooficiau, en egalitat de reconeishença dab lo francés e l'alemand, e pro. Qu'ei un dret fondamentau deus luxemborgués de decidir quina a d'èster la lor lengua nacionau. Çò d'important per ua comunautat qu'ei de poder causir lo lor parlar comun. Lo parlar comun non serà d'aulhors pas necessariament classificat dens la medisha lengua que los parlars naturaus d'aquesta medisha comunautat. Prengam, per exemple, lo cas deu francés en Soïssa romanda, on la lengua "indigena" ei pertot lo franco-provençau, a despart d'una partida deu canton de Jura on s'i parla ua lengua d'oil. Qu'èm a l'oposat de l'"intersistèma" teorizat per linguistas occitans (dialècte "central", patin coufin). En abséncia d'un parlar franco-provençau unificat, los sois romands no's son pas copat lo cap e qu'an adoptat lo francés, ua lengua "estrangèra". La situacion en Soïssa qu'ei pro comparabla au cas occitan, en realitat.
4 comentaris:
Coneisse pas plan l'istoria de Soïssa mas me sembla pas que la chausida dau francés fuguessa facha per lo pople. Fuguet la chausida dau poder. E me sembla que dins queu canton d'Europa, la chausida fuguet sovent la dau francés coma lenga dau poder, lenga administrativa (dins la Vau d'Aosta, en Savoia, en Soïssa romanda). La situacion en Soïssa romanda me sembla la mesma qu'en Savoia : negacion dau parlar franco-provençau. La situacion dins los pais de parlar alemand es diferenta : la diglossia es naturala per ilhs. Lo dialecte per l'orau, l'alemand-naut per l'escrich. E los que son pas estats beucop a l'escola (coma l'oncle d'un amic austriac) parlen pas alemand-naut o mau. Si n'i a pas d'occitan estandard es perque n'i a pas de poder politic per l'impausar.
Per lo moment, n'i a degun per impausar un occitan dins las escolas, dins l'administracion, etc. Podem aver un occitan comun totparier. Un occitan parlat per los qu'an 'na pratica interdialectala. Quo se pot far per la normalizacion de l'usatge de la lenga e los eschamnhes entre occitans. Mas quo sirà pas 'na chausida. Pusleu 'na creacion, la solucion per se compréner entre occitans. Mas per aquo, fau parlar la lenga...
Maime: Soi globaument d'acòrd dab aquò. Que la lengua en soïssa estó impausada peu poder, es evident. Mas lo poder en soïssa romanda èra soïs romand, pas francés. Lo problèma èra de tot biaish que lo franco-provençau èra pas normat, ni quitament reconegut com lengua.
Es parièr amb l'alamanic, lo francic e autes "so gennante" "dialèctes" de l'alemand, clar. La wikipèdia n"ei plea d'aquestas lenguas estofadas per politica estatau. Lo luxemborg demonstrè qu'un "patués" podèva hèr ua lengua nacionau. Serèi pas estonat que los soïs alemands acaban per hèr tot parièr dab un parlar alamanic (soïs) unificat, l'alamanic i ei omnipresent. Lo problèma ei enqüèra un còp la causida de la norma.
Maime; la causida, lo pòble l'a hèita, malgrat tot. Los franco-provençaus soïs, per ua gran majoritat, an abandonat lo franco-provençau per adoptar lo francés, mentre que los soïs alemands n'an pas briga abandonat l'alamanic, a despiet de la non-oficialitat d'aquesta lengua . L'alamanic, com lo franco-provençal, a la soa wikipèdia pròpia, on i contribuieshen ciutadans soïs, alemands e francés (d'Alsàcia) (l'alsacian, lhevat a l'estrem nòrd, es alamanic) . De notar: Apple preposa lo son sistèma d'expleitacion en alamanic. La lengua alamanica luta per la soa reconeishença.
La diferéncia entre los alemanics o los italians e los romands es la leiautat linguistica. Quand un Estat, una borgesia pren lo francés coma lenga, pren l'ideologia francesa maitot. La Soïssa romanda fuguet daus còps francesa, a interdich lo patois a l'escòla, ... Los franco-provençaus soís fagueren coma los occitans francés, an abandonat lor lenga per la dau poder en tot considerar que lor lenga era pas legitima. Es un diglossia conflictuala que coneissen pas los alemanics que viven 'na diglossia establa, sens conflict. L'alemand-naut per tot çò qu'es oficiau, l'escòla, ... e lo dialecte per la vita quotidiana, per la BD, per la chançon, ...
Publica un comentari a l'entrada