Garriga Trullols e l'occitan estandard

La gramatica e lo vocabulari de çò qui lo sénher Garriga Trullols apèra - a tòrt- occitan estandard qu'estón concebuts non pas segon los parlars occitans, mès segon los parlars lengadocians. Qu'ei doncas un estandard dialectau. Aperar occitan estandard l'estandard lengadocian qu'ei har deu lengadocian ua lengua per se e non un dialècte de l'occitan. A jo, qui non hèi nada distincion ni de natura ni de valor enter parlar e lengua, aquerò no'm pausaré nat problèma. Per jo, lo lengadocian qu'ei ua lengua tan valedera com ac ei lo francés o lo catalan o lo gascon.

Totun, lo lengadocian qu'ei classificat com dialècte de l'occitan, com ac son las autas modalitats de l'occitan. De cara a l'occitan, l'estandard lengadocian qu'ei doncas sonque un estandard dialectau, com ac son -pausats per cas- l'estandard literari guipuscoan (aperat centrau) e l'estandard literari navarro-labordan en basco. Los bascos qu'an resolgut aqueste copacap lingüistic en hargant un estandard "segon los parlars bascos": atau qu'estó inventat un parlar navèth, artificiau, composicionau, a partir de mei d'un dialècte. Atau que vadó lo basco unificat, hèit lengua oficiau en Euskadi e arreconegut e emplegat en tot Euskal Herria com estandard de la lengua basca. Los occitans qu'an tostemps refusat de seguir aqueth camin, per arrasons qui non son pas jamés estadas analizadas de manèra pregona, ce'm sembla. En occitan, la proposicion d'un estandard basat sus un dialècte solet qu'obrí via tà l'esclatament de la lengua occitana en estandards dialectaus multiples.

En Aran, a on coexisteishen 8 varietats occitanas (un brigalhon) diferentas enter si, l'estandard oficiau de l'occitan qu'ei aranés. Qu'ei basat suu parlar de Vielha. Aran que hè partida deu Principat de Catalonha e los Aranés que son ciutadans de plen dret d'aqueth principat. Qu'ei donc normau que l'occitan oficiau en Principat de Catalonha sia la varietat pròpia deu Principat, qu'ei a díser la qui ei oficiau en la Val D'Aran. E de totas manèras, los parlars aranés non son pas lengadocians, que hèn partida deu grop sud-orientau deu gascon. Non son pas - o en tot cas pas directament - concernits per la normativizacion lengadociana, contràriament a çò qui sembla pensar lo sénher Garriga Trullols. Que lo lengadocian sia estudiat e practicat en Catalonha qu'ei evidentament ua bona causa. Totun, n'ei pas normau que l'aranés, aumens la sua varietat oficiau, non sia pas jamèi estat objècte de promocion e d'ensenhament au CAOC. Deféner l'occitan, en Principat de Catalonha com enlòc mes, que passa prumèr per deféner la varietat locau. Qu'un catalan emplegue l'occitan lengadocian tà parlar a un aranés n'ei pas ua manèra de deféner l'occitan, qu'ei evident. Que sabem tots quin aquò s'acaba: en catalan o en castelhan. D'aulhors, quan lo Sénher E. Garriga escriu ua letra au futur sindic d'Aran, lo sénher C. Barrèra, tà'u felicitar, en quina lengua ac hè?
En catalan, plan segur.

Ensenhar l'aranés qu'ei vadut ua urgéncia, e pas sonque en Principat de Catalonha.