L'independéncia de Catalonha.

En lo conflicte qui opausa Catalonha e Espanha, que’m permeteratz de demorar neutrau, pr’amor non soi pas ni espanhòu ni catalan.  Totun, com a europèu e com a gasconofòne solidari deus aranés, que’m permeteratz d’estar inquiet d’aqueth possible cambi de situacion administrativa.

 Com a europèu, prumèr. Se Catalonha s’independentiza, que caleré que pogosse demorar membre normau de l'Union Europèa, çò qui non sembla pas estar possible segon las autoritats de Brussèlas. La perspectiva d’ua enclava non-UE sus la rota de Salses tà Guardamar, dab lo retorn d’ua frontèra fisica au Pertús e l'aparicion d' ua dusau mei au sud, provocant retencions shens fin com las que conegom enqüèra pòc temps a, que seré shens nat dobte la marca d’un retrocès qui complicaré la vita deus ciutadans d’aquera euroregion, e pas sonque deus pròpis catalans. Qu’ei pecat los catalans qu'ajan trigat tant de sègles tà questionar la lor ispanitat. Uei lo dia, qu’ei un pòc tard, ara qu’Espanha hè partida de l’UE. Ac agossen hèit abans d'entrar en l'Union, lo problèma no’s pausaré pas.

Com a gasconofòne preocupat per l'aviéner deu gascon, que’m pensi l’status-quo actuau qu’ei la mei bona escadença entau futur deu gascon en la Val d’Aran. En cas d’independéncia de Catalonha, qu’ei pòc probable los Aranés, qui non son pas briga catalans e n'an pas nat problèma dab la lor identitat espanhòla, que volhan arrejónher la republica catalana. Totun, demorar en Espanha shens l’empara catalana qu'arrisca hòrt d’accelerar l’extincion de l’aranés com a lenga vernaculara. E en cas de restacament d'Aran a la navèra republica, n’ei pas tanpòc segur qu’un Estat catalan independent, liberat de las suas confrontacions reivendicativas dab l'Estat espanhòu, e seré mei tendre envèrs l'excepcion aranesa que n'ac son los Estats francés, italian e espanhòu envèrs las lors pròpias minoritats occitanas respectivas. No's cau pas desbrombar lo mau comun que vien deu denominator comun: l'Estat.

Estatisticas: repoblament d'Espanha per gascons au començament deu sègle 17 (Marco de Guadalajara, citat per Joan Martinis).

Segon  l'inquisitor Marco de Guadalajara (1613), los gascons qui vivèvan au règne d'Aragon (incluant los País Catalans) de cap a la prumèra decada deu sègle 17,   que i arrepresentavan un quart de la population totau. Qu'escriu atau:

“...que ay diferenciade los Moriscos de Valencia a los de Aragon, convinientes al Real Estado de V.M. y bien publico de aquel Reyno; assi por ser tan esteril, y en estos años despoblarse los lugares por deudas, y otras necessidades, como tambien por ser la quarta parte de aquel Reyno poblado de Gascones, y ser cierto que han de inchir poblaciones enteras, saliendo los Nuevos Convertidos de Aragon, y en ellos muchos Hugonotes, con mayor peligro de inficionar a la Religion Christiana, que ha avido en tantos años de pegarse la mala Secta de Mahoma, con los Catholicos de aquel Reyno; como la experiencia lo ha mostrado: mayormente aviendo mayor peligro, de que los Franceses ofendan a V.M. y aquel Reyno...” MARCO DE GUADALAJARA (1613:126) 

Sus la preséncia gascona e,  mei generaument, francesa, a la Corona d' Aragon e particularament per las tèrras valencianas, que vs' arrecomandi la lectura deu libe Valéncia tèrra d'òc, escriut (en valencian) per  En Joan Martinis. Aqueth obratge, hòrt interessant, qu'ei descargable a gratis.