'Abalut', 'abaluda', 'baluda', deu latin 'voluta', o la question de l'origina deu mot 'abalòt' (cat. 'avalot').

Lo catalan e lo gascon qu'an mots en comun qui son desconeguts en occitan non-gascon. L'un qu'ei lo mot 'abalòt' qui lo catalan gràfia 'avalot'. En gascon, lo mot 'abalòt' que significa: " attroupement, rencontre de deux troupes". En catalan 'avalot'  que significa: '1-1 agitació popular, 1-2 aplec tumultuós 2- esvalot. Se cercam un chic mei enlà, la definicion deu mot esvalot qu'ei cridòria, brogit eixordador.

Coromines que volè har derivar 'avalot' deu vèrbe 'avalotar' (tanben present en gascon; 'abalotà's': se porter en troupe, cf.  Palay) e lo quite vèrbe 'avalotar' deu vèrbe latin 'volutare' format a partir de 'volutus-a' (de 'volvere') (Cf Gaffiot, ved. nòta de Jig en comentari). Aquesta ipotèsi qu'a lo meriti d'explicar la terminason -ot (enquèra que l'obertura vocau /-ɔt/ supausa ua confusion fonetica). Totun la conservacion de la 't' deu vèrbe latin peu mot catalan 'avalotar' que pausa problèma en aquesta ipotèsi. Normaument, qu'am de n'esperar ua d intervocalica, que non ua t (cf. gascon voludar-se, occitan voludar,  voludar autanplan en rosselhonés, deu latin volutare, ved com. JIG).

En ua prumèra analisi, qu'acceptèi l'ipotèsi etimologica de Coromines shens trantalhar. E que prepausèi lo mot gascon 'abalòt' com un prèst deu catalan. Totun, que m'avè escapada l'existéncia deu mot gascon 'abalut', qui a l'origina designava lo cable qui encordava la pèrja au carro (ved. FEW abalut) e qui acabè per designar la quita pèrja. L'origina etimologica d'aqueste mot 'abalut', var. 'abaluda', 'baluda' qu'ei probablament lo mot latin 'voluta' , que non lo vèrbe volutare (cf. gasc. abalutar) pr'amor de la conservacion de la t  deu vèrbe qui suggereish ua derivacion verbau a partir d'abalut, fòrma masculina reconstrusida a partir de baluda, abaluda (la baluda ->l'abaluda ->l'abalut -> abalutar). La constància de la 'a' pretonica comuna aus mot catalan e gascon e non predictibla per l'etimologia com la t d'aquestes mots, e non ua d com esperat se lo vèrbe catalan avalotar derivèsse de volutare, qu'an de nse'n har perpensar.  Que podem perfèitament acceptar que lo quite mot abalòt derive de abalut. N'avem un exemple de deriva semblanta dab 'caishalòt'' dont la fòrma atestada mei anciana èra 'caishalut' (qu'ei a díser provedit de caishaus, caracteristica qui diferéncia lo caverat de las autas baléias). caishalut -> caishalòt.

Dongas, que prepausam ua ipotèsi alternativa a la de Coromines: 'abalòt' que representaré ua fòrma de 'abalut', lo quau representa ua fòrma masculinazada d''abaluda', varianta de 'baluda', deu latin 'voluta'. Abalotar qu'ei un derivat verbau de abalòt. Abalut n'existeish pas en catalan, per contra avalot que i ei plan. La caracteristica de la 'a' pretonica com la t intervocalica deu vèrbe avalotar que suggereishen avalot que deriva d'abalut. Abalòt, avalot: qu'ei evident que s'ageish deu medish mot en gascon com en catalan. Que i arretrobam aquesta nocion d'aplec, de horrèr comuna a las duas lengas, totun lo mot catalan que s'a prenguda ua significacion de susmauta, de batahòri qui n'existeish pas a la definicion deu mot gascon segon Palay. Per contra, en gascon, aquesta nocion de susmauta  e de batahòri que's tròba a la definicion deus mots 'arbaròt' e 'arbarotar'  d'etimologia incèrta (cf. espanhòu alboroto, antig. alborote, alborotar; l'anciana terminason -ote que suggereish hòrtament un prèst gascon en espanhòu, mei probablament que non l'arrevèrs).  Lo sens generau, etimologic- de l'etimon d' abalut, abalòt qu'ei  enrotlat',  'tornejat' e, per extension, 'aplegat', 'amassat', que sia aplicat entà un cable qui entorneja ua pèrcha tà fixar-la au carro o aplicat entà gents aplegant-se entà formar horrèr. La mutacion 'abalut' -> 'abalòt' (suu modèle caishalut- caishalòt) n'ei pas impossibla, permetent atau ua deriva o especializacion semantica: aplec de gent, horrèra. La confusion semantica de avalot (abalòt) dab arbaròt (esp. alboroto) qu'ei evidenta en catalan. La question qu'a de's pausar se s'ageish reaument d'ua confusion o se lo vèrbe gascon arbarotar n'ei pas simplament un derivat o varianta allelica d' abalotar emplegant la particula prostetica gascona frequentativa ar-.  N'ei pas briga impossible.

Dongas entà resumir qu'imaginam las seguidas etimologicas:

Latin voluta -> gasc. (la) baluda -> gasc. (l') abaluda (s.f.) -> gascon abalut (s.m.) -> gascon abalutar

Gasc abalut -> gasc e cat. abalòt , avalot -> gasc e cat abalotar, avalotar

Cat avalotar -> cat esvalotar -> esvalot

Gascon abalotar -> Gascon arbarotar (var. + part. prost. ar-)  -> Gascon arbaròt (Mont., segon Palay)

Gascon arbaròt -> Esp. alborote (antig.) -> Esp alborotar -> Esp. alboroto



(Corregit lo 29 de deceme de 2017)

Lo mot 'regard', un gallicisme ancian en occitan, d'acceptacion dobtosa en gascon.

La cronica d'En Domenge Sumien en Jornalet de diluns passat que's titola: "Un autre regard lingüistic sus lo Mond Arabi". Que tròbi aqueste títol estranh. Prumèr la combinason semantica "regard lingüistic" n'a pas tròp de sens per jo, e la natura deu prepaus de l'autor n'ajuda pas a dar ua lutz a la sigificacion deu títol. E puish aqueste mot 'regard' que soa mei francimand que non pas gascon, çò qui contribueish a escarranhar l'aurelha. Lo mot qu'ei shens nat dobte plan occitan, atestat deu sègle 15 ença. Totun n'ei ni gascon, ni catalan. Palay que menciona plan 'regard' e 'regardar', en precisant de manèira hòrt clara que pas sonque los francimands qu'emplegan lo mot 'regardar'. Los mots 'regard' e 'regardar' non son pas estats arreprés per Per Noste. Lo diccionari Tot en Gascon qu'accèpta 'regardar, arregardar' com sinonime d'espiar, guëitar, uerar etc, totun n'accèpta pas 'regard'.

 La formacion d'aquestes mots 'regard' e 'regardar' n'ei pas briga gascona. Que s'ageish mei probablament d'un prèst francés. Los gascons, en generau, qu'evitam d'emplegar aquestes dus mots. En plaça d'aqueste 'regard', que poderem díser espiada, vista, mirada, etc,  los mots non mancan pas. Totun, la causa qu'ei probablament diferenta en occitan non-gascon, lo mot 'regard' que i ei plan viu i emplegat correntament. Que cau díser la formacion deus mots 'regard' e 'regardar' que poiré passar per occitana (non-gascona) car en occitan (non-gascon), la w iniciau deus mots deu francic ancian (en aqueste cas, la deu mot francic 'wardan' a l'origina de 'guardar') que balha regularament  /g/ com en francés: wardan -> oc. gardar, fr.  garder. N'ei pas lo cas en gascon, qui consèrva generaument la prononciacion etimologica de la letra francica /w/ o qui la pòt prononciar leugèrament /gw/ dab ua g iniciau mei o mensh discreta: uardar o guardar.

Ei gascon, lo mot 'òc'?

Devath aqueste títol un chic provocatiu que s'escon en fèit la question de l'origina deu mot 'òc' en gascon. Lo Diccionari de l'Ancian Gascon (DAG) non menciona pas aqueste mot. Entà virar lo mot francés 'oui' en gascon, lo DAG n'indica pas sonque  'si' (DAG, Fascicule 14, 1878). Lo mot 'òc' n'i ei pas briga. Non seré pas 'òc' un empront relativament recent? La teoria deu prèst occitan en gascon qu'explicaré plan la fonetica estranha d'aqueste mot 'òc', dab ua c muda, ua caracteristica totaument anormau en gascon qui emplega lo pronom neutre ac, variantas ec, òc, ic...qui tots derivan de hoc e consèrvan ua consonanta plan sonòra. La derivation  ò(c) /ɔ/ a partir deu latin 'hoc' n'ei a l'evidéncia pas briga gascona. O sia que lo mot 'òc' /ɔ/ non seré pas mei gascon que 'blu' o 'nani'. Aquò dit, non i a pas nada rason tà espudir aqueste mot 'òc', pas mei que 'blu' e 'nani', deu men punt de vista.