E quin cau díser: Galas o Galles (anglés: Wales)? Gualas per jo.

Lo diccionari PN qu'ei clar: Wales en anglés, Pays de Galles en francés, que's ditz Galas en gascon, atau egau com en occitan. Dongas, la missa que sembla dita. Totun, non, que s'i està enqüèra un problèma. Los Aranés de l'Acadèmia Aranesa ne son pas d'acòrd, eths qu'escriven en aranés Galles, dab duas "l" com en catalan  Alavetz, qui a rason?

Estossi jo encargat de la normativizacion, qu'averí prepausat non Galas ni Galles mès Guales  pr'amor en gascon lo son etimologic de la w germanica /w/ qu'ei regularament conservat, en règla plan generau. Aqueste /w/ que va eventuaument precedit d'un /g/ meilèu flaquet, dongas /w/ (mei espandit, ce'm sembla; en tot cas plan confòrme a l'etimologia) o /gw/.  En gascon guarir, guardar que 's pronóncia mei normaument /wa'ri/, /war'da/ en conformitat dab l'etimologia germanica.  La prononciacion purament /g/ qu'ei ua mòda  d'originas occitana e francesa, enqüèra que vaduda pro comuna en gascon. Mès com ne soi pas jo encargat de qué que sia, que contunharèi d'emplegar la fòrma occitano-gascona "Galas" , reservant Galles entau men devís en aranés.

Enfin, que i trobam aquiu ua hont inutila de desacòrd ortografic. Qu'ei comprensible que lo mot aranés e's posca acabar dab -es en plaça de -as, totun la geminacion de la l que i hè desòrdre per arrepòrt à la nòrma generau. Ahar de corregir: o adoptar la geminacion tau mot deu gascon generau o suprimir la geminacion tau mot aranés, que caleré causir e aplicar la decision, ce'm sembla. Bon, qu'ac disi com a usatgèr de la lenga, pas sonque.

EDIT Malaja, que m'enganèi! Lo Jan-Ives (JIG) que m'ac avisè justament en un comentari senat com a l'acostumada  (vediatz los comentaris a la fin). Non, lo diccionari PN n'ei pas tan clar. Jo n'avèvi pas consultat sonque la lista de noms pròpis on i ei en efèit  "Galas'. Totun a la lista generau deus mots d'aqueste diccionari PN, que i ei Gualés (abitant deu país de Gualas). Lo Jan-Ives que prepausa dongas d'acceptar Galas e Gualas o sia G(u)alas. Que soi d'acòrd dab eth. Los qui emplegam la fòrma guarir (e non garir) , per exemple, que poirém díser Gualas com ac indica PN a la soa lista generau. Qu'ei lo men cas, com a la majoritat deus parlars gascons. Dongas que serà G(u)alas la responsa e precisament Gualas per jo, decision possiblament transitòria en demorar un futur e hòrt ipotetic acòrd uniformizaire gascon, Aranés inclús, acòrd qui jo arrespectarèi alavetz enlà, de segur. Peu moment, dongas, que serà  "(lo País de ) Gualas". Coneguda causa sia.

Estandard occitan: policentric o egocentric?

Que soi espantat per las pelejas linguisticas  qui opausan los qui pretenen estandardizar l'occitan. Congrès Permanent de la Lenga Occitana, Academia Occitana, la bandòta deu Sr Sumien, tot aqueth petit mond que's malavienen en causir fòrmas divergentas o accentuadas de manèira distinta en tot negar a l'aute o aus autes la competéncia o la legitimitat d'ac har. E que sufeish que lo C.P.L.O e l'Academia sian consents en levar un dobte a prepaus d'un mot occitan (alleluia!!!), per exemple en causir "lugarn" e "otaria",  dus mots qui trobam au lor diccionari respectiu, per que Sumien e'n prepause en solitari fòrmas diferentas, respèctivament: lugar (sic) e otària, com si cambiar la causida comuna deu CPLO e de l'Academia estosse vitau o importanta per la lenga o com s'estosse Sumien lo mei competent en decidir de l'ortografia d'un mot. Totun lo nòste ensenhaire provençau n'ei pas totafèt un filològue romanista de prumèra devira. Brembatz-vos  de "rangier", un mot beròi francés prengut a tòrt com a occitan peu Sr Sumien en seguir Mistral qui, a l'evidéncia, ignorava que lo mot èra en fèit francés, que non occitan. Las atestacions deu mot rangier que provienen totas de tèxtes escriuts en francés, n'existeishen pas en occitan. Urosament, ni lo CPLO ni l'Academia occitana ni lo Tot en gascon n'an pas seguit la recomandacion malavisada deu Sr Sumien, qu'an adoptat lo mot rèn derivat deu suedés "ren" (idem),  en conformitat dab lo diccionari gascon de PN.  Brembatz-vos tanben de l'ipotèsi faussa de la derivacion de lugarn a partir de "lucanus" qui remonta tà Wartburg. Uei que sabem aquesta derivacion supausada n'ei pas la bona e l'explic veritable que l'avem mercés au lexic protoceltic de Ward on s'i tròba explicitament mentavuda l'etimologia de "lugarn". L'ipotèsi faussa emetuda peu praube Wartburg qu'estó represa a tòrt peu Sr Sumien entà justificar ua ortografia personau tau mot lugarn qui caleré escríver *lugar segon l'ensenhaire provençau, en seguir atau la causida de l'Arvé Cassinhac, shens que lo Sr Sumien sia capable d'explicar de manèira simpla e rasonabla per quin miracle fonetic "lugar" e poderé proviéner de "lucanus". Arren de mei normau, "lugarn" ne deriva pas briga deu latin "lucanus". Que provien d'un mot (proto)celtic *leukornon (segon Ward) o  *loukarna (segon l'Universitat de Gualas) (lampa, hlambèu, lutz artificiau) deu quau deriva lo mot fr. lucarne cognat deu mot breton lugern e de l'occitan lugarn. Aqueste darrèr que prengó per confusion la significacion deu mot gascon lugran: astre qui luseish. Lo quite mot "lugran" qu'ei ua fòrma afixada de lugre (astre, estela enqüèra en çò de Fabre d'Olivet, cf. lugres au son dic.) , deu mot protoceltic *lugra qui designava la lua, lit. "la lusenta" cf. lo lexic de protoceltic de Ward, lo diccionari de Matasovic e lo de l'Universitat de Gualas).

La trista realitat qu'ei lo Sr Sumien que s'i hè dab gai a sabotar los esfòrçs deus sons collègas. A l'evidéncia, qu'arrefuseish tota decision d'arbitratge normatiu qui non vienga pas d'eth medish. Que s'imagina indispensable e qu'afirma los autes non s'i escaderàn pas. O sia qu'eth n'escotarà pas a degun, sonque a eth medish, n'aplicarà pas nada règla comunitària, sonque las règlas antinormistas qu'eth medish a decidit, com si estosse  eth lo melic deu mon normativizaire. Enqüèra qu'aja tòrt e que las soas causidas sian desmentidas peus sons collègas,  ne sembla pas estar capable d'arreconéisher las soas errors, çò qui'u mia tau cap d'un camin d'enlòc shens sortida. Lo cas de "rangier" qu'ei significatiu. En lòc d'arreconéisher que s'enganè en préner lo mot francés rangier per un mot occitan, çò que lo mot n'ei pas jamei estat, eth que continua d'aportar arguments pòc avisats entà ensajar de dehéner la soa causida en contradiccion totau dab los grans principis de la linguistica occitanista qui demanda d'evitar los "francismes" (gallicismes). Aquò rai.  De totas mòdas, n'ei pas lo problèma de nosautes gasconofònes. No'nse sentim pas concernits per aqueras pelejas occitanistas e qu'avem la sciéncia deu noste costat entà conortar-nse'n. Que sabem qu'en estandard PN, qui ei lo mei ancian deu gascon après lo de Camelat dont ei l'eretèr en linha dirècta (shens préner en compte los diferents sistèmas grafics  qui jo considèri com a equivalents e autant de respectables), que son rèn, lugran e otari (s.m.). En plaça d'aqueste darrèr, que seré otaria (s.f.) se credem lo Tot en Gascon e lo versant gascon deu CPLO. Totun, la causida  PN qu'ei la mei anciana non pas l'auta e que la vau plan. Enqüèra que las fòrmas otari e otaria non son coherentas enter si quant a l'accentuacion, jo que'm senti obligat d'adoptar las duas. Espudir la fòrma "otari" que'm pausaré un problèma etic, puish , sauv error de part mea, aquesta fòrma  qu'ei la d'atestacion mei anciana en gascon. Lavetz,  guardar-la plan que cau , non? Quant a otaria, que cau saludar l'unanimitat: Tot en Gascon, CPLO, Academia Occitana, que son tots d'acòrd per "otaria"...O sea que'm sembla qu'un doblon qu'ei a installà's: otari (s.m.) e otaria (s.f.). L'un n'ei pas lo masculin o lo femenin de l'aute, pr'amor l'accentuacion de cada mot qu'ei distinta de l'auta. Que poderem imaginar ua especialisation semantica justificant lo doblon com , per exemple, un substantiu mei specific per l'un e mei generic o com entà designar ua familia zoologica per l'aute. Ahar a seguir!

Otaria e academia

Dab los mots otaria e academia qu'avem ua auta hont de conflicte lingüistic.pertocant concrètament l'accentuacion d'aquestes dus mots.



1- Otaria
Per Noste que causí la fòrma otari (s.m.), aquesta causida n'estó pas represa peu Tot en Gascon qui la substituí per otaria qui trobam tanben au diccionari de gascon tolosan de N. Rei-Bethvéder. En occitan,  D.Sumien, opinaire au Jornalet, que pleiteja entà adoptar l'accentuacion otària qui ei la deu mot en espanhòu, en portugués, en catalan etc. Totun, tant lo diccionari basic deu Congrès com lo de l'Academia Occitana que s'estiman mei de causir l'accentuacion otaria en plaça de otària. L'atestacion deu mot , de quina fòrma que sia, n'ei pas au diccionari de l'Institut d'Estudis Aranesi, dongas los Aranés no'nse pòden pas ajudar a decidir aquiu. Lo mot ne hè pas tanpòc partida deu lèxic de 12.000 mots deu "Dicciounari francés-parlàs biarnés e gascoûns" de L.-M. Braun-Darrigand.

Peu moment, "otaria"( EGF outarìe)  qu'ei la fòrma qui hè lo consensus mei larg: Tot en Gascon, lo Congrès Permanent e l'Academia Occitana que son tots d'acòrd enter si per "otaria" e non pas "*otària". Que vederam plan si, en un futur pas tròp luenhèc, D. Sumien e serà capable de convéncer aus sons collègas academicians e congressistas d'abandonar aquesta fòrma e d'adoptar la fòrma otària, pròishe de la causida a "otari" de Per Noste ! Personaument, que'n dobti. En efèit, davant lo consensus mei larg, quasi generau,  las rasons entà cambiar l'accentuacion deu mot normat otaria que son hòrt fèblas. En realitat, lo mot otaria n'ei pas sonque ua adaptacion deu mot francés otarie, un neologisme deu sègle 19 qui devem a M. Péron (1810). Otaria qu'ei un gallicisme d'ahur grèc, cèrtas, totun plan francés. Quitament en grèc, lo mot otaria entà designer la fòca dab aurelhas qu'a l'accentuacion deu mot eretada deu mot francés otarie, com en occitan. Autant de rasons de las bonas entà conservar la causida 'otaria",  ce'm sembla.

2- Academia
Aquiu enqüèra qu'avem un dobte semblant: academia (sic segon Per Noste e lo Tot en Gascon, après Palay "academìe", cf. l'academia gascona de Baiona e "l'Academia Occitana") o acadèmia (sic segon l'Institut d'Estudis Aranesi- Acadèmia Aranesa dera Lengua Occitana e lo  Congrès Permanent de la Lenga Occitana). Com i a dobte, jo que m'estimi mei de seguir los mens diccionaris PN e lo Tot en Gascon quan m'exprimeishi en gascon (totun non en aranés) en atendant que lo dobte sia levat de manèira consensuau. Qu'espèri que sia rapidament lo cas.