Uei qu'èi aprengut mots deus navèths: prumèr l'adjectiu armanhaqués "galh /a, (s.m.) qui significa galhard, a.
Dusau, qu'èi aprengut un aute sinonime de galhard: drude,a (fr. gaillard, vigoureux). Qu'ei etiquetat com a mot deu lexic de Haut-Ador, totun qu'ei present shens qu'en gascon, que'u trobam en francés, en occitan e en arpitan devath divèrsas fòrmas pas guaire aluenhadas de la gascona. Pèir Morà que'u cita com a "drud" , sèi pas si serà per "drut", qui ei la fòrma occitana regulara o "drude" (soleta fòrma masculina balhada per Palay, lhevada la fòrma medoquina "dru", acerà dab la significacion de galant, amorós.
Evidentament, que'm soi interessat a l'origina etimologica d'aquestes dus mots galh e drude.
A maudespieit de l'omonimia dab lo mot "galh" qui significa "poth", lo mot armanhaqués "galh" (fem. galha) qu'ei d'un etimon complètament diferent qui arretrobam au son sinonime "galhard" (fr. gaillard). L 'etimon de galhard qu'ei generaument considerat com a celtic (cf. par exemple gaillard in CNTRL.) Que derivaré deu mot "gala" qui significa "valor, coratge" en protoceltic (cf. "gala" in Matasović EtymDicProtocelt.). Que l'arretrobam com a nom de pòble: Galates, qui designa los cèltas d'Asia minor, mot compausat de gala e deu sufix -ates qui indica un gentilici. Totun, la fonetica deu mot gascon, com la deu mot francés gaillard, que hèn supausar ua derivacion a partir d'un adjectiu derivat de *gala: *galio, *galia, shens que sapiam se l'adjectiu aqueste ei gallés o de formacion latina. En tot cas, d'aquiu que vienen lo mot "galh-a" e los "derivats" de medisha significacion com "galhard" -a e los substantius "galhastran", "galhaberri", "galhaberro", tots equivalents enter si semanticament (fr. vigoureux, gaillard). La relacion (faussa) dab lo nom latin deu poth (lat. gallus) qu'ei evidenta e inevitabla sustot que los mots "galho" var. "galh" (= poth) e son manlhèus frequents en parlars gascons. Lo substantiu "gariat" - derivat masculinizat de "garia", dab la significacion de "poret" en règla generau, que pòt estar emplegat en mantun parlar com a sinonime de "galhard" (s.m.), com ac ei "garia" en plaça de "galharda".
Lo gascon que presenta un hum de derivats de "galh" e de "galhard", amuishant ua cèrta confusion enter los dus etimons, lo celtic e lo latin (ved. Palay)., shens oblidar los autes omonimes de "galh". Que poderèi mentàver lo mot qui designa un tròç dur de pan: "galhet". L'etimon aquiu qu'ei enqüèra gallés *kalljo- qui designa quauquarren dur, en generau ua pèira, un calhau e, per metafòra, un esclòp de bèstia, aquiu un tròç de pan dur com un calhau; autanplan l'aute mot "galhet" = "galhat" (fr. tacheté) e "galhar" (madurar per un frut) qui representan un aute etimon proto-celtic, enqüèra distint, concrètament *kaljo- = plap, taca, maca; irl. coile, idem, autanplan en arpitan jalio-a = pigalhat cf. Matasović, EtymDicProtocelt).
Quant au quite mot gascon "drude", aute sinonime de galhard, que deu remontar tau mot celtic *drūto- "fort, exhuberant, vaillant" (Delamarre, DicGaul., adr. drutos). Que l'arretrobam en francés dab lo mot "dru" qui significava galhard en francés ancian (ved. dru, CNTRL e Delamarre, DicGaul.). Lo mot drut en occitan ancian, deu medish eitmon, qu'avè ua connotacion sexuau dab la significacion d'"amant". Aquesta significacion qu'ei conservada en Medòc dab la fòrma "dru". De notar qu'existeish un aute mot *drŭto- a/ , dab u brèu, qui significaré "rapide". Que sembla aparentat au mot sanscrit de medisha significacion drutaḥ segon Delamarre, DicGaul. Aqueste dusau mot gallés qu'ei a l'origina d'oronimes gascons e occitans com Dròt (dus arrius d'aqueste nom, l'un en Gironda, l'aute en Dordonha) e Droda au Gard. Un dusau oronime, probablament aparentat au prumèr, qu'a ua fòrma dab n: Druna (fòrma atestada a l'origina de Drome, Drone etc.). Aquiu qu'avem possiblament ahar dab un cas de confusion enter dus etimons distints, l'un qui significa fòrt (drūto), l'aute qui evoca un córrer (o corrent) rapide (druta, druna) . La confusion enter los dus etimons qu'ei suggerida per la significacion deu mot irlandés "dron" qui significa fòrt, galhard e non pas rapide (Delamarre, DicGaul: adreça druna). Lo lemosin qu'a autanplan lo mot drun, druna, qui significa galhard (FEW). La significacion deus oronimes *Druta e Druna que podó estar l'arriu rapide com l'arriu galhard, un arriu de corrent vigorós.
Adonc qu'acabam de véder quate etimons celtics representats en gascon.
Drūt os / a = vigorós, galhard. Qu'ei l'etimon de l'adjectiu gascon drude / -a qui significa galhard. Que n'ei tanben deu mot francés "dru" e lo de l'occitan "drut".
Gala = valor, coratge. Qu'ei l'etimon de galh & galhard (sinonimes) etc e deu fr. gaillard, via galio /ia .
Kaljo = plap, taca, maca qu'ei l'etimon de galhet, galhat (plapetat, pigalhat) e lo deu vèrbe galhar (madurar, per un frut). Que n'ei tanben lo de l'arpitan galiolo/a, jalio/a (galhat- da; pigalhat-da).
Kalljo = Quauquarren dur, pèira, esclòp (d'animau). Qu'ei l'etimon de galhet (lo pan), de calhau e derivats e probablament lo deus mots gascons arralh(a), arralhar e argalhar; astur. argayu, esp. argayo e cat. ar(a)gall. En francés: chail (francés ancian) e, de segur, caillou.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada