divendres, 26 de març del 2021

"Bana" (recipient, bidon, unitat de volume) : un celtisme e un gasconisme, a non pas con·hóner dab lo mot non-gascon "bana" de significacion distinta.

En gascon, lo mot "bana" (s.f.) que designa ua sòrta de recipient, un bidon et qu'ei lo nom d' ua unitat tradicionau de volume (equivalent a 20 l haut o baish). La significacion qu'a lo mot en occitan non-gascon com en catalan occidentau (banya en catalan orientau) qu'ei diferenta, qu'ei sinonime de còrn, çò qui n'ei pas lo cas en gascon contemporanèu. L'etimologia deu mot occitan qu'ei clara, qu'ei lo mot gallés *banna (proto-celtic *benna) qui significava punta, còrn (cf. los vòstes diccionaris de proto-celtic favorits). 

Lo mot francés "benne" e la soa varianta dialectau "banne" que remontan tà un mot proto-celtic omonime *benna, qui designava ua sòrta de vagonet triscat.  B'ei possible lo noste mot gascon "bana" que remonta tàd aqueste dusau etimon, qu'ei a díser que seré un cognat deu mot fr. "benne" (adoptat en gascon com a "bèna") e non pas lo deu mot occitan "bana".

Lo mot "bana" qu'ei desconegut en castelhan e en portugués. Totun, de manèira interessanta, qu'ei present devath la fòrma "bama" en la lenga deus "Pasiegos" (Vath de Pas, Cantàbria). Que i a la significacion deu mot occitan: còrn. D'on los "Pasiegos" e tiran aqueste mot? Qu'ei ua bona question.  Que'nse podem demandar tanben per qué l'arriu Pas deu quau los Pasiegos tiran lo lor gentilice e's ditz atau, Pas e non pas Paso. E d'autas questions semblantas. Mès n'ei pas lo bon jorn entà interessar-ns'i. 

La conclusion qui cau retiéner qu'ei lo mot gascon "bana" e lo mot occitan "bana" que son plan distints semanticament, probablament non aparentats enter si etimologicament, enqüèra que tots dus eretats deu celtic. En gascon, "bana" que designa ua sòrta de bidon e pas briga un còrn mentre qu'en occitan, "bana" que significa "còrn" e n'a pas las significacions deu son faus-amic gascon. 

3 comentaris:

Vicent Llémena i Jambet ha dit...

Lo 'bidó' en valencian e un recipient redon. Designa una sòrta de cub per a contiéner aigua.

Vicent Adsuara i Rollán.

Vicent Llémena i Jambet ha dit...

Vicent Adsuara i Rollan.

Joan de Peiroton ha dit...

Mercés peu comentari, Vicent! Hòrt apreciat.