dilluns, 18 d’octubre del 2010

Grèva, vaga, estanc, desatela e cauma.

Tà díser "grèva", mot d'actualitat en França, que podem causir enter ua tièra de mots.

Grèva qu'ei ua adaptacion deu francés grève. De la seria deus nòstes mots, grèva qu'ei probable lo péger, per mes comprensible qui sia per un occitan de l'Estat francés.

Vaga qu'ei lo mot catalan, e qu'ei tanben aranés.

Lo diccionari lengadocian de Laus que balha grèva en tot precisar qu'ei un francesime, e que i horneish cauma com sinonim.
Que'm sembla cauma en gascon no'us agrada pas tròp a Grosclaude, Guilhemjoan e Narioo. Dens lo son diccionari francés-gascon, tà virar lo mot grève, que trantalhan enter estanc, desatela e, sonque en tresau posicion, cauma. Tà díser "se mettre en grève", que prepausan desatelà's.

L'arrason d'aquera esitacion provien de que caumar, en gascon blos e naturau, non vòu díser deishar de tribalhar. Que significa meslèu pantaishar (pr'amor de la calor, deu caumàs), o sufocar d'emocion. A mes, la cauma qu'ei locaument sinonim de cavén, l'abric de husta on las abelhas e viven e tribalhan en tot hèr la mèu. En contra deus lengadocians, en gascon, non hèm pas nat ligam semantic enter lo caumàs e lo vagar. Que deu èster pr'amor Lengadòc qu'ei un país largament mediterranèu, mentre los País Gascons que son de l'arc atlantic.

Doncas, perqué non pas díser vaga com en catalan? En tot cas, lo mot vagar qu'ei plan occitan e plan gascon. Que vòu díser: non trabalhar, dà's lésers.

Lejut en diccionari bearnés de Lespy (1887):
La natura qu'aima lo vagar e lo repaus deu còs.
Tanben en aqueth diccionari:
Qu'èm vagants, los paisans, per Sent Guironç: que'ns cauham en pelant castanhas e que devisam quauque drin.

Jo que serí per generalizar lo mot vaga, d'arraditz plan occitana e dejà ben sedimentat en catalan.

1 comentari:

Maime ha dit...

Lo mot "vaga" a pas dau tot queu sens en nòrd-occitan. Lo diccionari generau d'auvernhat balha "vagada" per "torisme". Per contra, avem "chauma" dins lo sens de "greva". Me faudria cerchar en vivaro-aupenc, ten.