Bèth temps a, qu’anèi entau
borg d’ Eishalabra,
En Aude, non luenh de
Mirapeish,
Non tà crompar-m'i ni carn
ni peish,
Mahé, b’èra tà’m cuèlher ua
bèra craba!
En çò de la Sòfia, ua craba
que’m trobèi:
Ua de plan blanca e ventruda,
Just çò qui cau de pamparruda,
Autalèu argüeitada, jo que'm l’adoptèi.
Aquera craba qu’èi de la bona traca
Dont e son hèitas las bodegas
Qui's pòden audir a cent
legas,
non de las qui s’ac hèn
patrica-patraca.
Quan ei òra de sortir mila sons deu pregon,
Que s’en.hla la botassa
blanca,
E, perfin, lo bordon
b’arronca !
Lo cant crabèr que pòt
començar adarron.
La mia crabeta no’s vòu pas
carar hèra !
Be lança dab gai sa melodia,
De galhcantant a sococ,
tot dia.
Qu’arressoa, hòrt e
clar, la caramèra !
En bals b’ei la craba qui
vòu miar danças !
Dab lo bordon, qui disen
bonda,
Qu’acompanha de long la
ronda
Deus branlons, los shòtishs,
las pòlcas, las valsas
E totas las cantas deu parçan
e d’aulhors.
Be’n coneish hèra, la
crabeta !
Mei pèthen·hlada qu' ua trompeta,
Que marca la cadença d’un
ahur gaujós.
Lo bal fenit, la craba que’s
bota trista,
Lo lum de l’empont qu’ei
atudat,
Lo grailaire que se n’ei
anat,
Los dançaires qu’an tots
abandonat la pista.
E tot d’un còp, shens
hicà’i nada consciéncia,
Dab ua susmauta de dolença
Que largueja la soa
planhença.
Plan que còrhereish a tota
l’assisténcia !
Atau qu’ei la crabeta : que sia gaujosa,
O ben adirosa, be
canta !
Tostemp dab estrambòrd
qu’encanta
L’audiéncia conquesida,. B’ei plan urosa
La mia craba d’Eishalabra !
- Mahé : ma fé.
- Pamparruda: ventruda. Ua pamparra qu'ei un ventràs. D'ua bèra hemna, que se'n ditz tanben qu'ei ua "bèra pamparra". Deu costat d'Ortès, la pampa qu'ei ua monaca; lo mot que serveish tanben tà designar ua hèmna aprestada.
- Argüeitada: aueitada, guardada, espiada, vista.
- Traca: genre, espècia, qualitat, aparéncia.
- Bodega: cornamusa de la Montanha Negra.
- Patrica-patraca: dab dificultat, malament.
- Botassa: pèth, qu'ei a díser lo recipient de cuer on s'i guarda vin o un aute liquide, bota grana.
- Galhcantant: só-rai, punt d'auba (de galh + cantant),
- Sococ: auba deu ser, nueitòta (de só = sorelh + coc = cocant).
- Arressoa: ressona.
- Caramèra: instrument de vent qui fonciona dab ua espiula (incha), deu genre cornamusa, auboés o clarineta.
- Shòtish (n.m.): escotisha (n.f.) (dança).
En francés, aquera dança que's dishó schottish de 1850 dinc a las annadas 1915. Com a conseqüéncia de l'antigermanisme francés durant lo conflicte dab Alemanha, que decidín de remplaçar aqueth mot, d'origina alemanda (schottishe), peu mot anglés scottish Totun, en lenga anglesa, la dança que s'i ditz plan schottishe e non pas scottish. A despieit deu nom, la dança que vien de l' Euròpa centrau, probablament de Chèquia, que non d'Escòcia. En catalan, aquesta dança que s'i ditz xotis (n.m.), en espanhòu e en italian qu'ei chotis, en portugués deu Portugau chotiça (n. f) o xote (n.m) en brasilian ( la dança qu'ei hèra populara au Brasiu, en particular com a dança deu forró), en suedés e danés shottis...Com jo non soi pas briga anti-alemand e que demori de sentiment pregonament europèu, qu'èi presa la decision d'evitar lo francesisme anglés scottish e d'adoptar, o meslèu de restituir, lo mot shòtish en gascon (o sia chòtis en gràfia occitana non gascona, qui non coneish pas lo digraf sh).
- Pèthen·hlat: orgulhós, fièr (de pèth + en·hlat)
- Ahur (/a'hy/), (n.m.. ): biaish, faiçon, anar, traca.
Ahur qu'ei la forma gascona de agurĭum qui balhè en catalan e occitan aür - uei lo dia extints (cf. lo derivat occ. aürós)- en basco agur, en francés heur (heureux, etc). Notatz la confusion enter lo gasconisme ahur e lo gallicisme: alura (fr. allure) pres com a forma femenina de ahur. (L'ahur - L'alura). Los vèrbes qui'n derivan: ahurar e alurar, que son sinonims enter si.
En catalan, lo medish mot aür qu'èra escriut ahur en grafia antica. Totun, que cau raperar la h en catalan no's pronóncia pas jamei. Quitis gasconismes com gahús e cohet (diable) que vaden gaús e coet (huec d'artifici) en catalan.
En catalan vielh, lo mot aür qu'èra emplegat com a exclamacion: aür! tà exprimir l'equivalent deu noste: hurrah! mentre, en basco, agur! qu'ei emplegat tà diser adiu, adishatz, salut; agurrak:= salutacions.
- Grailaire: jogaire de graile (auboès deus Monts de Lacauna).
- Adirèr : pena, tristèr, en particular mau d'amor. Qu'ei un gasconisme.
- Adirós: triste, gahat per l'adirèr. Notatz que lo vèrbe adirar e vòu diser anujar, avejar, aburar. Alavetz, non cau pas con·hóner adirós (triste) dab adirau (m/f) (avegiu, aburiu).
L'etimologia d'adirar qu'ei latina: lo vèrbe qu'ei format a partir de ad + ira qu'ei a díser, literaument, de cap a la colèra (un chic com l'invèrs de desirar, a l'origina). Lo mot qu'existeish en lengadocian: asirar e en catalan: aïrar. La significacion deu mot asirar en lengadocian qu'ei odiar e iritar. Lo lengadocian qu'a un mot derivat d'asirar: asir, qui ei sinonim d'òdi e qui n'existeish pas ni en gascon ni en catalan. Asirós en lengadocian qu'a ua significacion completament diferenta de la deu mot gascon adirós. Que i tornaram hens lo pòst qui segueish. Quant au mot catalan aïrar, que vòu diser avejar hòrt e iritar en la lenga contemporanèa.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada