En lo conflicte qui opausa Catalonha e Espanha, que’m permeteratz de demorar neutrau, pr’amor non soi pas ni espanhòu ni catalan. Totun, com a europèu e com a gasconofòne solidari deus aranés, que’m permeteratz d’estar inquiet d’aqueth possible cambi de situacion administrativa.
Com a europèu, prumèr. Se Catalonha s’independentiza, que caleré que pogosse demorar membre normau de l'Union Europèa, çò qui non sembla pas estar possible segon las autoritats de Brussèlas. La perspectiva d’ua enclava non-UE sus la rota de Salses tà Guardamar, dab lo retorn d’ua frontèra fisica au Pertús e l'aparicion d' ua dusau mei au sud, provocant retencions shens fin com las que conegom enqüèra pòc temps a, que seré shens nat dobte la marca d’un retrocès qui complicaré la vita deus ciutadans d’aquera euroregion, e pas sonque deus pròpis catalans. Qu’ei pecat los catalans qu'ajan trigat tant de sègles tà questionar la lor ispanitat. Uei lo dia, qu’ei un pòc tard, ara qu’Espanha hè partida de l’UE. Ac agossen hèit abans d'entrar en l'Union, lo problèma no’s pausaré pas.
Com a gasconofòne preocupat per l'aviéner deu gascon, que’m pensi l’status-quo actuau qu’ei la mei bona escadença entau futur deu gascon en la Val d’Aran. En cas d’independéncia de Catalonha, qu’ei pòc probable los Aranés, qui non son pas briga catalans e n'an pas nat problèma dab la lor identitat espanhòla, que volhan arrejónher la republica catalana. Totun, demorar en Espanha shens l’empara catalana qu'arrisca hòrt d’accelerar l’extincion de l’aranés com a lenga vernaculara. E en cas de restacament d'Aran a la navèra republica, n’ei pas tanpòc segur qu’un Estat catalan independent, liberat de las suas confrontacions reivendicativas dab l'Estat espanhòu, e seré mei tendre envèrs l'excepcion aranesa que n'ac son los Estats francés, italian e espanhòu envèrs las lors pròpias minoritats occitanas respectivas. No's cau pas desbrombar lo mau comun que vien deu denominator comun: l'Estat.
21 comentaris:
Sès passat de l'antioccitanisme a l'anticatalanisme? :)
Non.
"Qu’ei pecat los catalans qu'ajan trigat tant de sègles tà questionar la lor ispanitat". De qué desconas? Coneisses pas nòstra istòria? Los catalanas avèm totjorn questionat nòstra ispanitat. Soi pas estat per grat espanhòl, coma o es pas estat jamai estat mon paire, coma o foguèt pas jamai estat mon papet... Solament, uèi en Espanha i a çò que revèrta fòrça una democràcia. Lo 6-10-34 Lluís Companys proclamèt l'Estat Catalan. Mas i aviá l'armada... Aquel Estat Catalan existiguèt qualques oras. Puèi i aguèt la guèrra d'Espanha. Lo president Companys foguèt fusilhat en 1940. A la mòrt del dictador la mitat al mens de la populacion catalana èran d'emigrats del sud d'Espanha que -pas per fauta d'eles- sabián pas gaire de la nòstra istòria, lenga e cultura. Uèi, que los catalans nos sèm un pauc mesclats, fòrça dels filhs d'aqueles emigrats son independentistas. Mas o èran pas en 82. L'espanha fascista, coma la França de ièr e de ièi, trabalhèt pas gaire a la difusion del fach catalan.
E aquela "impossibilitat" que vendriá de Brussèlas, ven pas de problèmas administratius, de tanpauc de Brussèllas. Ven de la volontat d'empachar la democràcia d'aquel país que nos i deuriam trobar d'aise: Espanha. E tanben del tieu: França.
Nos vòlon pas dins la UE per çò que nos vòlon dins Espanha e dins França e someses.
Aimariái mai de viure dins una democracia. Los païses que sas majoritats respecton pas sas minoritats son pas de democracias.
E dises que los araneses an pas de problèma amb lor identitat espanhòla. De quina planeta davalas? Escambias sovent amb los araneses?
Manèl
Manèl: Per la question que'm demandas, la responsa qu'ei òc: escambi dab aranés, e totòm sap que la majoritat deus aranés n'an pas nat problèma dab la lor identitat espanhòla, qu'ac confirmi. Que son aranés e espanhòus, e plan content d'ac estar.
Quant au dusau punt, lo de la sortida d'ua Catalonha de l'UE, t'enganas. Segon çò qu'ei entenut, aquera sortida que seré automatica e non depeneré pas d'un pais terç quin que sia. Aquò que vòu diser que Catalonha averé de pausar la soa candidatura tà poder tornar d'ingressar. Quant a França, non vei pas perqué l'implicas aquiu, n'a pas arren a véder dab l'istuèra.
Bon, e te contaré pas la devinalha gascona : quin e's pòt diferenciar un faus espanhòu d'un espanhòu vertadèr? Aquò qu'arriscaré de t'enervar e que seré de dòu har.
Araneses. Benlèu lo problèma es qu'escambi amb d'araneses intellectuals. Los araneses de la cultura se sentisson pas gaire espanhòls. Benlèu que coneisson son istòria.
2a partida. Sortida UE. T'enganas. O me vòls enganar. Jamai s'es pas produsida una independéncia al dintre de l'UE, e i a pas cap constitucion de l'UE que aja pensat a que diable cal far se per cas se produsís una independéncia al dintre de l'UE. Se comprend donc qu'aquò depend de de la bona o marrida volontat dels govèrns dels estats de l'UE. E Espanha a de marrida volontat, Finta qu'a pas reconegut a l'ora de uèi l'independéncia de Kosòvo. E França, que respecta pas sas minoritats, tanben mòstra marrida volontat. Aquò's aital,
Mas bon, la rason es una arma poderosa. E nosautres avèm rason, e eles l'an pas. Bové es per la democracia, i a movements dins tota l'UE que son per la democracia, e fan pression. Tanben i a de politicians que creison a la democracia. I a de monde qu'accepta pas las injusticias ni las arbitrarietats,
Sacar defòra Catalonha de l'UE seriá marrit per Catalonha, solide, mas tanben per Espanha. ¿Sabes quines son los doas unicas vias qu'an los produches espanhòls per passar en Euròpa? (parli del tren): La Junquera e Irun. Catalonha e País Basco.
Soi segur que, pas d'un biais immediat, solide, Catalonha serà un país independent al dintre de l'UE. E qu'abans serà una sòrta d'aquò's de país amic de l'UE amb la mateissa moneda e relacions especialas,
Benlèu nos podriás ajudar. Podriás far d'articles en defensa de la democracia. Lo poder es del pòble. Aquò o disián los franceses fa aperaquí 200 ans.
La devinalha. Que te sabi ieu. Los que parlon espanhòl a l'ostal, probable?
Manèl
E escota, ai pas comentat ta frasa: "ei pas tanpòc segur qu’un Estat catalan independent, liberat de las suas confrontacions reivendicativas dab l'Estat espanhòu, e seré mei tendre envèrs l'excepcion aranesa". Aquò's una insulta, Peiroton. Aquò's una ataca injusta. E me dòl.
Manèl
Ua insulta? Perqué? Ua ataca injusta? Non, ua simpla deduccion d'après lo comportament de l'Estat francés, l'Estat italian e l'Estat espanhòu envèrs l'occitan. Lo denominator comun deus tres n'ei pas la nacionalitat, qu'ei l'Estat. D'aulhors, qui sap parlar aranés en dehòra deus aranés? Pas arrés o quasi. Tots los escolans aranés segueishen de cors en catalan, vertat? Quants e son los escolans catalans qui an de seguir de cors en aranés en dehòra de la Val d'Aran? Nat. Quants catalans e son capables de parlar aranés? Ben poquets. E en tot cas pas lo president Artur Mas. Aparentament, saber parlar aranés n'ei pas un prerequisit tà vàder president de la Generalitat. Ei normau, aquò?
E tròbas normau qu'Aran e sia localizat per El Punt-Avui en "el pirineu català" (véder l'article sus l'orsona abandonada)? L'assimilacion forçada qu'ei ben en marcha, a maudespieit de tots los discors de bona intencion.
Trobo equivocat i injust pressuposar el comportament que tindria una Catalunya independent amb l'aranès a partir del comportament que tenen Itàlia o França amb l'occità.
L'estatut actual de Catalunya defineix l'aranès com a llengua pròpia de l'Aran i a més llengua oficial a tot Catalunya. Els partits majoritaris han dit i repetit que una Catalunya independent respectarà la voluntat dels aranesos.
Crec que la millor opció per la llengua aranesa és seguir la unió amb una Catalunya que la continuaria protegint, opció que penso que fins i tot seria més eficaç que la d'un Aran independent.
Salvador: intenta d'obtiéner un document en aranés hens un otèl, ua oficina de torisme, ua universitat etc…, que sia a Girona, Tarragona o Barcelona o en quina comarca catalana que sia, e que'n tornaram parlar. As notat un cambi efectiu, practic, despuish que l'aranés ei estat declarat tresau lenga oficiau au Principat? Jo, non. Qu'ei sonque de teoria simpatica entà emmerdar aus de Madrid e los poder har la leçon, aquò. Practicament, pas arren n'a cambiat, que costaré tròp car e los catalans que se'n foten plan de l'aranés, la vertat.
1. Er aranés, coma lengua pròpria der Aran, ei era lengua veïculara e d’aprenedissatge abituau enes centres educatius der Aran, d’acòrd damb çò qu’establís era norma generau d’educacion
Los escolans araneses fan pas los corses en catalan, la lenga veïculara es l'occitan aranés.
Catalonha es una democracia. Las democracias existisson.
Seguirai deman, Me sembla qu'as escrich un article plen de marrida fe.
Manèl
Qu'ac senteishi, Manèl, non m'as pas comprés. Lo gascon n'ei pas ua lenga tròp clara per un catalan :-). Que vau sajar de t'explicar:
Los escolans aranés qu'aprenen per fòrça lo catalan, qu'an de classas impartidas en catalan, d'autas en aranés, d'autas en castilhan. Atau qu'acaban per saber las tres lengas oficiaus deu Principat e que tròbi aquerò hòrt plan. Totun lo principi d'egalitat n'ei pas briga respectat, pr'amor los petits catalans, eths, n'an pas de saber l'aranés. Doncas que i a ua manca de simetria aquiu, un signe clar d'inequitat enter los ciutadans deu Principat. Aquerò que hica los aranés en situacion d'inferioritat per rapòrt aus catalans. Los aranés qu'an de saber la lenga deus catalans, mentre los catalans n'an pas de saber la lenga deus aranés. Per jo, qu'ei un sintòma clar de colonialisme, aquò. L'exemple de seguir que seré lo de Finlàndia, on tots los escolans- quina que sia la lor lenga mairana, an de saber las duas lengas oficiaus de l'Estat finlandés: lo finlandés e lo suedés.
T'enganas. Las donadas qu'as son ancianas. En Aran la lenga veïculara es l'aranés, sonque l'aranés. Vertat que i a pas gaire d'aquò. Los petits catalans en Aran son obligats de saber aranés, solide!
En Catalonha. Per rapòrt a Finlàndia. Los suedeses son lo 5,5% de la populacion de Finlàndia. Los araneses son lo 0,10% de la populacion de Catalonha. E los occitanoparlants de Catalonha son un pauc mens, per çò que sabes que i a fòrça monde que vivon en Aran e parlan pas aranés. Dins l'ocean catalan, los araneses son talament paucs, son talament pauc visibles que de còps que i a aquò's un problèma. Se i aviá pas la television, òm podiá nàisser, viure e morir a Barcelona sens aver pas jamai entendut parlar aranés.
Te demandas ont se vei l'oficialitat de la lenga en Catalonha. Te pòdi dire que totas las escòlas de Catalonha an recebut de vocabularis, de precises d'istòria, de literatura... de las vòstras cultura e lenga.
Un estudiant se pòt examinar a l'oral o a l'escrich dins qualque licèu de Catalonha en occitan. A ieu m'es arribat d'èsser apellat per ajudar lo tribunal que deviá examinar un estudiant del quartièr de Sants (Barcelona) en occitan referencial a l'oral.
M'es arribat tanben d'aver de revirar una comunicacion escricha dels mossos d'esquadra a l'occitan, qu'èra la lenga qu'aviá causit un ciutadan per la responsa. Un occitan a lo drech a responsa escricha en occitan de l'administracion catalana.
Totas las fuèlhas de reclamacion de tot establiment de Catalonha son disponibles en catalan, castelhan, anglés e occitan aranés: a Viellha coma a Tortosa.
Dises que i a pas cap document en aranés dins las universitats catalanas. Bon, ieu a las mans 'La guida de convèrsa universitària' de l'Universitat de Barcelona. Vesi que la coneisses pas.
I a doas televisions publicas catalanas que, per tot Catalonha, fan d'informacions en occitan aranés. O sabes.
Totes los musèus de la diputacion de Barcelona an ja las guidas e informacions en panèu en aranés, o son en trin de las far. Justament veni de far la guida del Castèl de Montjuïc.
Quantes catalans an estudiat aranés a Catalonha? A Barcelona, d'un biais presencial, un brave centenat almens. E d'occitan referencial aperaquí. Puèi ia los que seguisson de corses en linha. Sabi pas per Lhèida, mas cresi que son fòrça mai.
Fòrça regents, fòrça mòssos d'esquadra aprenon l'aranés per poder venir un jorn foncionaris.
Dich aquò. Daissa-me dire, per çò que cal èsser juste, qu'en Aran ai rescontrat l'emplegada d'un musèu que sabiá pas parlar aranés, l'emplegada d'una bibliotèca que me volguèt pas parlar aranés. E son d'araneses que los que las an engatjadas!
E aquò, a un catalan que trabalha cada jorn per l'occitan, li fa cagar fòrça.
E tròbi que degalhas ton talent e ta fòrça de trabalh. M'agrada ton blòg, m'agrada lo trabalh que fas dins lo terren de l'etimologia. Mas en luòga de questionar los catalans, los referencialistas... podriás trabalhar per la reconeissença de la lenga occitana en Occitània.
T'enganas. Las donadas qu'as son ancianas. En Aran la lenga veïculara es l'aranés, sonque l'aranés. Vertat que i a pas gaire d'aquò. Los petits catalans en Aran son obligats de saber aranés, solide!
En Catalonha. Per rapòrt a Finlàndia. Los suedeses son lo 5,5% de la populacion de Finlàndia. Los araneses son lo 0,10% de la populacion de Catalonha. E los occitanoparlants de Catalonha son un pauc mens, per çò que sabes que i a fòrça monde que vivon en Aran e parlan pas aranés. Dins l'ocean catalan, los araneses son talament paucs, son talament pauc visibles que de còps que i a aquò's un problèma. Se i aviá pas la television, òm podiá nàisser, viure e morir a Barcelona sens aver pas jamai entendut parlar aranés.
Te demandas ont se vei l'oficialitat de la lenga en Catalonha. Te pòdi dire que totas las escòlas de Catalonha an recebut de vocabularis, de precises d'istòria, de literatura... de las vòstras cultura e lenga.
Un estudiant se pòt examinar a l'oral o a l'escrich dins qualque licèu de Catalonha en occitan. A ieu m'es arribat d'èsser apellat per ajudar lo tribunal que deviá examinar un estudiant del quartièr de Sants (Barcelona) en occitan referencial a l'oral.
M'es arribat tanben d'aver de revirar una comunicacion escricha dels mossos d'esquadra a l'occitan, qu'èra la lenga qu'aviá causit un ciutadan per la responsa. Un occitan a lo drech a responsa escricha en occitan de l'administracion catalana.
Totas las fuèlhas de reclamacion de tot establiment de Catalonha son disponibles en catalan, castelhan, anglés e occitan aranés: a Viellha coma a Tortosa.
Dises que i a pas cap document en aranés dins las universitats catalanas. Bon, ieu a las mans 'La guida de convèrsa universitària' de l'Universitat de Barcelona. Vesi que la coneisses pas.
I a doas televisions publicas catalanas que, per tot Catalonha, fan d'informacions en occitan aranés. O sabes.
Totes los musèus de la diputacion de Barcelona an ja las guidas e informacions en panèu en aranés, o son en trin de las far. Justament veni de far la guida del Castèl de Montjuïc.
Quantes catalans an estudiat aranés a Catalonha? A Barcelona, d'un biais presencial, un brave centenat almens. E d'occitan referencial aperaquí. Puèi ia los que seguisson de corses en linha. Sabi pas per Lhèida, mas cresi que son fòrça mai.
Fòrça regents, fòrça mòssos d'esquadra aprenon l'aranés per poder venir un jorn foncionaris.
Dich aquò. Daissa-me dire, per çò que cal èsser juste, qu'en Aran ai rescontrat l'emplegada d'un musèu que sabiá pas parlar aranés, l'emplegada d'una bibliotèca que me volguèt pas parlar aranés. E son d'araneses que los que las an engatjadas!
E aquò, a un catalan que trabalha cada jorn per l'occitan, li fa cagar fòrça.
E tròbi que degalhas ton talent e ta fòrça de trabalh. M'agrada ton blòg, m'agrada lo trabalh que fas dins lo terren de l'etimologia. Mas en luòga de questionar los catalans, los referencialistas... podriás trabalhar per la reconeissença de la lenga occitana en Occitània.
Non m'engani pas briga, amic. Tot depen de quin cicle consideras. Peu cicle infantiu, qu'ei efectivament l'aranés la lenga basa tà l'aprendissatge. En primària, que s'ensenha en las tres lengas. Nat problèma dab jo. Quant a la rèsta, que't poish diser qu'ei hèra teoric. N'ei pas podut obtiéner lo dit "full" en aranés, personaument (ho sento molt, que no el tenim)…Rai.
E non soi pas d'acòrd dab las tuas consideracions de percentatge de parlants… N'ei pas ua question de percentatge, o ua lenga ei oficiau a tot el territòri o n'ac ei pas, vertat? E s'ei oficiau, que la cau ensenhar.
Aquò dit, qu'ei vertat çò qui me preocupa mei qu'ei l'evolucion negativa deu nombre de locutors d'aranés enter l'enquista de 1996 e la de 2001…
Bon, ièr ai investigat un pauc. Teoricament la sola lenga de l'ensenhament es l'occitan, dins totes los cicles.
Ça que la, semblariá que lo problèma es que "i a pas pro de professors". Se cal un professor de matematicas en aranés, e n'i a pas, se tròban un professor que fa lo professor en catalan o castelhan.
L'idèa es de o far tot en aranés. E aquò fa avant pauc a cha pauc. Aquò's la fauta dels araneses,
E aicí me pausi una question. ¿Per de qué cap regent gascon de França a fach pas lo professor en Aran? Seriá simple vertat? I a tot plen de professors a Calandreta, a las escòlas bilingüas, que podrián portar pèira a l'ensenhament occitan en Aran. Las responsas possiblas son:
a)los araneses i an pas pensat.
b) Los araneses vòlon pas.
E aquò's pas la fauta de Catalonha. Es la volontat dels araneses, A ieu aquò me sembla pas tròp normal. Mas de qué pòdi far? Es Aran que pren sas decisions.
Una brava partida dels professors araneses son de castelhans o de catalans qu'an fach de corses d'aranés per poder venir regents en Aran. Solament an estudiat l'aranés, la cultura aranesa, e per çò de l'Occitània granda an agachat qualque mapa. Pèir de Garròs, Joan Giraud d'Astròs son pas matèria d'estudi,
Es aital.
Lo "full" que dises existís. De còp que i a te vas trobar un emplegat fenhant que lo te sap pas trobar. Mas aquò existís. Se lo comèrci l'a perdut lo pòt descargar per Internet, s'agís d'un imprimit quatrilingüe.
Aimariái plan de dicutir un jorn privadament amb tu. Privadament,
Manèl
A mi també m'agrada la feina de divulgació del gascó en general, però no tant les etimologies. Per l'amic Joan, les llengües prellatines són "extraterrestres". :-)
Personauments jo creigui que Catalonha mos a impausat eth catalan dera madeisha manèra qu'Espanha er espanhòu. Non auem batxillerat en aranés perqué era Generalitat non vò, ne era selectivitat. E Generalitat encara mos a de pagar un pialèr de sòs que non auem vist, e que era òc que crobe d'Espanha. Damb aquerò non voi díder que Catalonha mos ataque, pero que emplegue un "doble rasero" per çò que tanh ath catalan e ar aranés.
D'acòrd mas l'enemic de la gasconitat d'Aran es Espanha e non Catalonha
Non.
Une Catalogne independent ça serait un probleme pour la continuité de le catalan-valencien ici a Valence, l'etat central ne se sentirais presioné par les catalans et ne ferais auqune concession aux langues periferiques.
Vicent
Monsieur Joan, je vous peux assurer que le gascon de l'Aran vivrà plus que le catalan-valencien ici a Valence et, je vous dirais plus, que le catalan a Barcelone. Croiez-moi.
Et j'espère que toutes deux langues vivent toujours.
Vicent
Publica un comentari a l'entrada