Cloquejar en catalan; cloquear e clueca en castelhan; cloquejar e cloca en gascon, absents en portugués: la question deu prèst gascon.

Cloquejar: gasc. cloquejar, id.  Lo gascon e lo lengadocian pròishe ("aquitanopirenenc") qu'an lo mot "cloca" qui designa la garia coadera, la garia qui coa. Associat au mot "cloca" qu'ei lo vèrbe "clocar" d'on deriva "cloquejar", mot essenciaument gascon, desconeishut en la rèsta deu  maine occitan, lhevat lo Lengadòc pròishe. En gascon, clocar qu'a ua dobla significacion 1- coar  (per ua garia) 2- cloquejar, mentre cloquejar que significa "har cloc" (per ua garia quan pon e quan se crida los porics). Aquestes mots que s'arretròban en espanhòu: clueca, clocar, cloquear, hacer cloc-cloc. Per contra, e aquò qu'ei un indici, non s'arretròban pas briga en portugués (lhevat chocar qui significa coar) pas mei qu'en francés ni en la màger part deu maine occitan (lhevat lo lengadocian pròishe deu gascon e lo quite gascon).
En catalan, que i arretrobam cloquejar : fer cloc-cloc, totun lo mot cloca que i ei remplaçat per…lloca, o sia que la relacion enter cloca e cloc/ cloquejar n'i ei pas.

Qu'ei interessant de constatar  cloca e cloquejar etc n'i son pas coneguts en portugués - qui a totun chocar (deu latin vulgar *klokkare, coar),  gasc. clocar, sens1: coar, id. , e que las fòrmas  dab cl (clueca, clocar) a partir de *klokka, *klokkare que son anormalas en espanhòu on cl etimologica en debut de mot  e balha normalament ll (clamare -> llamar, en portugués: chamar).  Que's deu tractar d'un prèst d'un parlar qui consèrva lo cl. N'ei pas lo catalan, non sembla pas que *klokka, *klokkare e sian estats productius en catalan. Aquesta lenga qu'ignòra lo mot clocar dab la significacion de coar e lo mot  tà i designar la cloca qu' ei lloca, prengut d'un parlar hispanoromanic (probablament aragonés). En catalan, lo mot grafiat loca dab lo sens de "cloca" qu'èra ja atestat au sègle 14 (1386).  En espanhòu, los mots clueca e cloquear non i son atestats abans la  fin deu sègle 15 (1495, Coromines, dic.etim). Dongas, a l'origina deus mots espanhòus clueca, clocar e cloquear que n'i son probablament los mots gascons corresponents.  Que cau raperar lo pes de la diaspora gascona, o mei  largament occitana, en las activitats de paisaneria en Espanha au sègle 15 ençà. A mei deu  gasconisme clocar (dab la significacion de cloquejar, har cloc, desconeishut en portugués) e  cloquear (deu gascon cloquejar) , l'espanhòu qu'a lo mot sinonime cacarear, aqueste que l'arretrobam plan en portugués (cacarejar).

En catalan, com en las autas lengas romanicas d'Espanha, lhevat lo castelhan, qu'ei interessant de constatar la desconnexion morfologica entre lloca de l'un costat e cloc, cloquejar de l'aute. Lo mot clocar dab la significion de coar n'i existeish pas, clocar (valencian) qu'a sonque la significacion de cloquejar,  qu'apareish dongas com un gasconisme. Que cau soslinhar lo catalan qu'a un hum d'autes mots sinonimes de cloquejar: escainar, escatainar, catasquejar shens oblidar lo mot malhorquin d'ahur gascon…quequejar (ved. quequejar). Identic au mot catalan lloca (grafiat antig. loca) qu'ei lo mot aragonés loca (id.) qui ei tanben la fòrma aranesa deu mot (loca, un "meridionalisme" com diré A. Carrera,  la "clocada" que s'i ditz la "locada" en aranés).  Loka qu'ei autanplan lo mot en basco tà díser  cloca. L'espanhòu que coneish autanplan llueca com a varianta de (gallina) clueca.  En cantabre de las vaths de Pas ("pasiego"), la fòrma deu mot  n'ei pas briga clueca, que n'i son sonque lloca, llueca e llocla (segon los lòcs, cf. R. Penny -El habla pasiega ). Per contra, tostemps en pasiego,  cloquejar que s'i ditz plan clucar e cluquiar (R. Penny, op. cit.), qui son precisament identicas a las fòrmas gasconas. En asturian, que i retrobam llueca. Que i tornaram.

Coromines que hè remontar, de manèira regulara, llueca tà "*klokka", totun shens tròp préner en compde las fòrmas dab l simpla loca qui s'ameritarén un petit comentari en aquesta ipotèsi, ce'm sembla.
L'evolucion klokka -> llueca qu'ei normau en espanhòu, que non las fòrmas dab cl. Lo mot lloca (llocada etc) en catalan qu'indica un prèst d'ua lenga iberoromanica, probablament l'aragonés. Dongas, la lenga qui va prestar cloca, clocar e cloquejar a l'espanhòu non deu pas estar lo catalan. D'aulhors, lo mot clocar dab lo sens primitiu de coar que i ei desconeishut en catalan, non sembla pas que *klokkare i sia estat productiu.  Lo prèst qu'ei a l'evidéncia gascon, en espanhòu com en catalan.

 En gascon, lo mot qu'a l'ahur onomatopeic: lo mot-etimon "cloc" (de *klokka) e aqueste etimon qu'ei sauvaguardat en tota la seria gascona. En gascon, lo mot qu'ei un substantiu (l'onomatopèia, lo crit de la garia coadera, au sud-èst que sap designar la clocada, la coada de porics (cf. Duplech)), qu'ei autanplan un adjectiu: cloc-a, haut o baish qui significa non fresca, passada (per ua fruta), boharòc, badòc: ua pera cloca (cat. una pera lloca). En gascon, que i trobam d'autes derivats de "cloc" com la "clocada" o "cloquerada" (coada de porics d'ua cloca), "cloquet" (lòc on la cloca e coa ueus), "cloqueta" (constellacion de la Pleiada) en i ahigent l'extranh "clossinejar" qui ei un mot per "cloquejar" emplegat en Armanhac. "Clossinejar" que sembla un gallicisme (occitanisme) cf  provençal ancian glozir, fr. gloussir qui provienen deu latin classic: v. glocire, id.  Lo catalan qu'a llocada (en gascon: clocada, id.). Qu'a tanben lo mot cloca: amassada de gent segon lo DCVB, cf. la significacion de cloqueta en gascon e de cloc en comengés,  totun lo mot qu'ei estat incorporat en cat. normatiu com a sinonime de lloca. Qu'ei un gasconisme probable. Que i ei autanplan cloqueig (accion de cloquejar), derivat de cloquejar. De notar que lo nòrd-catalan a clossejar (per cloquejar) , un occitanisme  ben aparentat au gascon "clossinejar" (id.).

Dongas, lo mot mei ancianament atestat en romanç d'Espanha tà díser cloca qu'a la fòrma "loca", que non cloca. En gascon, segon los lòcs, ua pera tròp madura,  passada, que's pòt díser  ""pera lòca (a l'estrem sud deu domeni, un aragonesisme),  o, mei generaument, pera cloca (cf. cat. pera lloca, id.). La definicion de l'adjectiu "lòc, -a" en gascon contemporanèu qu'ei "qui  n'ei pas fresc", "cloc", "glòhe", "glòish" aplicat a las frutas, verduras o a l'aiga potabla (o non), mentre qu'en catalan lloca non s'aplica pas sonque qu'a la fruta tròp madura, poirida (e, de segur, a la garia coadera). L'associacion de fruta passada dab la cloca que's  deu viéner de la valor anciana ononmatopeica de cloc, bruit associat a l'ueu barlòc, l'ueu esterle, shens poric. Lo mot cloc-a en catalan empordanés qu'a presa precisament aquesta significacion de barlòc-a (= cat. xarbot : ou xarbot), mentre lo quite mot barloc qu'ei emplegat dab aquesta significacion en parlar de Berga com en gascon contemporanèu, duas reminiscéncias probablas deu gascon parlat en Catalonha  (DCBV). En asturian,  qu'arretrobam aqueste medish mot devath la fòrma lluecu/a. Aqueste mot lluecu, llueca qu'a exactament la significacion deu mot gascon boharòc o barlòc : vueit, cau, en parlant d'ua fruta dab crest com l'esquilhòt, l'averan,  etc e, de segur, la cloca (la garia) que s'i ditz plan la llueca. Lo mot grafiat loca dab la significacion de cloca (la garia) qu'ei atestat en catalan au sègle 14 ençà (aragonesisme probable). N'ei pas impossible que l'aragonés loco-loca (aplicat a l'ueu puish a la fruta vueita o passada) sia lo medish que lo qui significa, hòu, hola, alavetz manlhevat peu castelhan (loco) e passat au portugués  (louco) (cf. en gascon e en catalan dial., barlòc = nèci, pèc).  En tot cas, las fòrmas dab c que semblan mei tardivas en las lengas romanicas d'Espanha, la prumèra atestacion que non remonta pas sonque tà la fin deu sègle 15 en castelhan.

L'emplec deu mot  "clueca" dab cl- conservada n'ei pas briga generalizat en las lengas d'Espanha d'uei lo dia. Au contra, qu'ei excepcionau e que's limita a l'espanhòu, on i coexisteish dab lo mot de formacion hòrt regulara llueca (de *klokka).  Entà díser cloca,  lo cantabre pasiego (astur-leonés de transicion) qu'a lloca, llueca, llolca; lo catalan qu'a lloca (manlhèu iberoromanç, probablament ua adptacion de l'aragonés loca); l'asturian qu'a llueca, l'aragonés qu'a loca  e lo basco, loka. Per contra, lo mot cloca qu'ei de formacion normau en gascon e d'us quasi generau en aquesta lenga. Que jògui per un prèst gascon pro tardiu (sègle XV), dirècte o non segon los cas, com a origina (o restabliment) deus mots dab "cl " en las lengas d'Espanha en relacion dab lo crit de la cloca: cloc, cloca, clocar, cloquejar /cloquear (la valor onomatopeica deu mot  cloc e derivats, ligada au crit de la garia coadera que i seré estada nava en las lengas d'Espanha, aquesta associacion, qui trobam en gascon, n'existeish pas en portugués). Que podem dongas prepausar duas etapas en l'evolucion de loca- cloca en las lengas romanicas d'Espanha. Prumèra etapa, anciana: a partir deu latin vulgar *klokka qui designava la  garia coadera,  evolucion de cloca  entà lloca e  loca  (aragonés e basco), dongas dab l'associacion semantica prumèr de coada, ueu, puish de fruta badòca, barlòca o boharòca e possiblament de hòu (ligada a la fòrma aragonesa o navarresa deu mot). Lo portugués qu'a guardat lo vèrbe chocar (equivalent etimologic de "clocar" en portugués) tà díser coar, shens la connotacion onomatopeica qu'a lo mot en gascon e en las lengas romanicas d'Espanha. Puish en ua dusau etapa, la gasconista (abans la fin deu sègle XV) qui non concerneish pas sonque las lengas d'Espanha, non lo portugués, que s'i escad l'adopcion de la seria deus mots gascons "cloc", "clocar "etc,  dab lo vèrbe "clocar" significant  non pas "coar" mès "cloquejar" (significacion 2 de "clocar" en gascon) dab ua valor onomatopeica  balhada au mot "cloc" en relacion dab lo crit de la cloca. En espanhòu,   llueca que s'i  tornè clueca, per ibridizacion dab lo mot gascon cloc, cloca.   N'ei pas la soleta ipotèsi acceptabla, plan segur,  que la caleré espravar mei endavant, totun que la tròbi simpla e coherenta a la lutz de las meas praubas coneishenças, au dia de uei.