GLO, occitan en Aran e en Catalonha: Guilhèm Molinièr a ressuscitat!

Coma ac sabetz, era situacion der occitan ena Val d'Aran qu'ei fòrça precària, a despiet deth sòn estatut de cooficialitat en sòn territòri e en tot Catalonha. Que i compartís era cooficialitat damb eth catalan e eth castelhan. De manèra pòc rasonada e irresponsabla, eth Grop de Lingüistica Occitana, apitat pera Secretaria Lingüistica dera Generalitat, li desire ua situacion encara mès complicada en tot hèr era promocion d'un parlar concurrent. Aguest parlar deth GLO i ei presentat coma "mena d'estàndard occità" mentre qu' en realitat, s'agís sonque der estandard lengadocian, que non d'occitan estandard. Sufis de percórrer es blògs occitans listadi en aguesta plana per constatar que sonque blogaires lengadocians l'utilizen, e encara cap toti. Aqueth parlar dit estandard ei d'us minoritari. A mès, que presente era particularitat d'èster "desgasconizat" en pregonor, purificat de tot gasconisme, en conformitat damb es recomanacions de Guilhèm Molinièr - un tolosan deth sègle 14 - que consideraue eth gascon tant pòc occitan coma eth francés e eth lombard. Dilhèu es deth GLO s'an desbrombat de Guilhèm Molinièr; totun nosati, non, e es gasconistes tanpòc.



Cada parlar ei ua lengua, e eth problèma non ei cap de saber se dues lengües son en realitat era madeisha o non, senon ben de decidir quin parlar causir coma lengua comuna tara comunitat. Causir era forma dera sua lengua qu'ei un dret fonamentau des comunitats umanes. Es aranesi an causit eth parlar mijaranés coma lengua nacionau d'Aran. Aquerò me semble avisat e normau, e irreprochable des deth punt de vista occitanista, ja que 70 ans (tres generacions!) dempús dera parucion dera gramatica lengadociana d'Alibèrt, de caire estrictament monodialectau, non dispausam encara de cap de modalitat unificada que poderie díder-se occitan estandard. En realitat, ei causa sabuda qu'es linguistes occitans non son motiuadi per hargar un parlar composicionau unificat, comparable ath batu peth basc, ne es occitans presti per acceptar-lo.


Er aranés ei gascon e occitan. Er aranés oficiau ei ua lengua pro unificada, normativizada, emplegada ena vida vidanta dera Val, enes escòles araneses, ena administracion aranesa, e en escambis oficiaus deth Conselh Generau damb eth govèrn dera Generalitat, ua lengua coma quinsevolhe auta, ua lengua normau fin finau. Ua lengua ben normau, òc, mès en gran perilh d'extincion.

Es Aranesi son ciutadans catalans de plen dret, tot e de lengua occitana. Aqueth hèt qu'a amiat eth govèrn dera Generalitat tà oficializar er occitan per tot Catalonha. Donques quin parlar escuélher coma lengua occitana oficiau peth Principat? Coma ei logic, eth parlar de Mijaran, puishque constituís era lengua occitana oficiau en Aran. Aquerò creèc un moviment de reaccion de part d'ua franja des nòsti "germans" deth Comitat d'Agermanament Occitanocatalà (CAOC), que pretengueren denegar eth dret der aranés tara oficialitat - pejor qu'un lengatge estranh, er aranés que serie sonque un "dialècte", qu' ei a díder ua "non-lengua" segontes ua concepcion de linguistes, concepcion comprensibla en encastre e en tèrmes dera sistematica linguistica, totun, quan la transposam ena realitat, aguesta concepcion i apareish reductora e sense cap de fonament filosofic. Non ei vertat que i age parlars que non serien lengües mentre que d' auti, mès privilegiadi, ne serien. De tot aquerò, n'i poderie aver de comentar, qu'ac harè un bèth dia.

Damb eth CAOC, qu'èm donques passadi d'un estat de lengua estranha comparabla ath francés coma ac escriuec Molinièr, ath, pòc envejable, de dialècte, de "mens-qu'ua-lengua", de "negacion-de-lengua". Quin progrès! E çò de melhor venguec deth discors qu'eth president deth CAOC, Sr. Enric Garriga i Trullols, prononcièc dauant ua comission parlementària en Barcelona. Enric Garriga qu'adrecèc un messatge d'ua claretat limpida de cap taus parlementaris presents e tanben de cap tà Euròpa: era Union Europèa NON pòt reconéisher er aranés coma lengua permor qu'ei sonque un dialècte der occitan, dixit aguest senhor. Me demani quin òm pòt arribar a tau conclusion. O dilhèu eth francés, parlar dera lengua d'oil, o eth luxemborgués, parlar aleman e lengua nacionau e cooficiau deth Gran Ducat, serien lengües en manca d'arreconeishença oficiau? E aguest parlar lengadocian qu'eth GLO e eth CAOC mos oferissen coma estandard, encara qu'es occitans non lengadocians non ne vòlen, EN QUÉ non serie un aute "dialècte" der occitan? O serie er aranés un dialècte d'aguesta "lengua regalada"? Er aranés e serie donques un dialècte deth lengadocian e degun non mos ac auie dit abans? A mès, e serie er aranés mens occitan o mens digne d'èster una "mena d'estàndard occità" qu'eth parlar deth GLO??? Er aranés serie donques tan tarat que non posquesse èster ne estandardizat ne oficiau? Arremerciem eth Creador per emparar-mos deth patués des Aranesi damb aqueres montanhes tan nautes, e preguem tà qu'aqueth "petit dialècte" desaparesque lèu lèu ath profit dera magnifica lengua des trobadors... o mès exactaments, ath profit deth castelhan.

Ailàs, vedem plan qu'er esperit de Molinièr non a deishat eth planeta occitan! Eth deputat e sindic d'Aran Paco Boya, en responsa a Enric Garriga, i hec allusion de manèra implicita, e fòrça justa, en tot raperar qu'aqueth mot "estranh", eth mot madeish que Molinièr utilizèc coma argument entà horabanir eth gascon dera lengua des trobadors, ère un mot-clau tà daurir era caisha de Pandòra deth gasconisme.

Imaginatz un Catalan occitanofòn que se passejarie pera Val d'Aran. Pensatz reaument qu'ua coneishença der occitan limitada ar estandard lengadocian l'ajudarie fòrça tà compréner er aranés orau necessari tà discutir damb Aranesi? Qu'è rasons des bones tà pensar que non. Que sufís de guardar es tres emissions que Caçador de Paraules (emission de TV3 en catalan) consacrèc ara lengua dera val entà convéncer-se'n. Cada viatge - o quasi- qu'un mot pausaue un problèma veritable ath caçador de paraules Roger de Gràcia, qu'ère ua forma tipicaments aranesa o tipicaments gascona. S'aguesse sabut eth lengadocian estandard, aquerò non l'aurie bric ajudat.


Eth catalan e eth lengadocian presenten entre se diferéncies de caractèr quasi dialectau, que non impedissen l'intercomprension aumens ath nivèu des lengües escrites. Per un catalan, non i a vertaderament de besonh seguir corsi tà poder liéger eth lengadocian. Tà començar, un diccionari sufís. Qu'ei donques pecat qu'un catalan comence a apréner era varietat occitana mès propèra ara sua lengua en lòc dera varietat OFICIAU en sòn país. Per contra, s'eth nòste catalan occitanofil e benevolent comence per apréner er aranés en prumèr, poderà discutir damb aranesi directament en aranés e atau contribuïr a hèr víuer er occitan en Principat. Que serie tanben ua mesura de justícia en simetria deth hèt qu'es aranesi, eri, son ben obligadi d'apréner eth catalan de bon grat o per fòrça. A mès, era gent que comprenen eth catalan e er aranés non auràn massa de dificultats entà liéger Bodon, Roqueta, Vernet o Gonzalès directaments ena version originau, sense coneishença prèvia dera varietat concernida. Que comencen donques per apréner e practicar era version oficiau der occitan abans que non es "dialèctes"!!!! Dempús que poderàn facilment hicar-se a profitar des literatures gascona, lengadociana e provençau sense massa d'esfòrci. E , mès tard, en tot trabalhar un shinhalon mès, que poderàn compréner totes es modalitats occitanes. Er aranés que pòt constituïr un pònt de cap as autes varietats occitanes autant com ac harie eth lengadocian, e fòrça mès qu'era version "desgasconizada" deth lengadocian estandard. Er aranés presente trets de transicion ben evidents, e en particular de cap tath lengadocian, mentre qu'eth revèrs non ei vertat a causa des causides normatives, digam-ne "gasconifuges", que prevaleren ena concepcion deth lengadocian estandard. Eth gascon non ei facil d'enténer per un occitan non gascon, qu'ac sabem toti plan, e qu'ei precisament per aguesta rason que cau apréner er aranés en prioritat, sustot ara que l'auem coma varietat oficiau. Qu'ei de bon sens.

Quant ar argument deth president deth CAOC dera "non utilitat" der aranés en dehòra d'Aran, non ei cap vertat. Que hège temps que demorauem ua modalitat oficiau der occitan. Damb er aranés, que n'auem ua, e ei soleta. Que la cau deféner e suenhar. Que cau ajudar es aranesi a sauvaguardar er aranés. Er aranés ei occitan e sauvaguardar er aranés ei contribuïr a sauvaguardar era lengua nòsta. Emplegar er aranés qu'ei deféner era oficialitat der occitan. Qu'ei aquerò e sonque aquerò que me posse tà emplegar er aranés, encara que me còste esfòrci lingüistics e qu'eth mèn aranés coishege: DEFÉNER era OFICIALITAT e era ARRECONEISHENÇA der occitan coma lengua. Occitan, lengua oficiau? Donques, òc, ja l'auem, e que se ditz aranés. Profitem-ne.


Aquera iniciativa deth GLO de promòir ua modalitat non oficiau dera lengua ath despens der oficiau qu'ei un trabalh de sapa que va completament en contra des esfòrci des Aranesi entà sauvaguardar er occitan ena sua val . Qu'ei comparable en tèrmes ecologics ara introduccion deliberada d'ua varietat allogena en un miei ambient a on ua espècie indigena i serie dejà miaçada d'extincion. A mès, presentar coma "mena d'estàndard occità" un parlar completaments "desgasconizat" , donques de hèt independent dera modalitat oficiau que ei precisaments gascona, ei daurir era pòrta a un separatisme lingüistic. Que cau ben pensar a çò que volem e as sues conseqüéncies.