La classificacion deu gascon com a dialècte occitan o com a lenga a despart que depén deus critèris causits, e com los lingüistas ne saben pas har servir critèris scientifics, quantificables e universaument arreconeishuts tà decidir se dus parlars son de la medisha lengua o non, non son pas tots d’acòrd sus aqueth subjècte. E, en realitat, quina importància aquerò e pòt aver? Non cau pas jamei oblidar la question de l’occitanitat o non deu gascon qu’ei sonque un ahar de classificacion e arren mei. E non cau pas con·hóner un sistèma de classificacion dab la realitat.
Lo sistèma de classificacion deus parlars en dialèctes e deus dialèctes en ua lengua qu’ei comòde peus linguistas mès aqueth sistèma que presenta limitacions de las sevèras qui l’empachan d’arrepresentar corrèctament la realitat linguistica. En la realitat, cada parlar ei ua lengua. Lo parlar qu’EI lengua. Se los parlars e son diferents, las lenguas que'n son diferentas. Après, los locutors pòden decidir se las diferéncias e son significativas o non e eventuaument s’enténer sus un parlar comun qui representaré la lengua comuna.
La classificacion que t’obliga de regropar los parlars en ua lengua. B’ei plan reductor, aquò! Que preni un exemple: lo parlar de Maurí/Maurin en Fenolhedés. Segon Coromines, aqueth parlar qu’ei catalan. Per d’autes linguistas, lo parlar de Maurin qu’ei lengadocian. Qui a rason? Se consideram – com ac ei generaument admés peus lingüistas- que lo parlar de Perpinhan ei catalan e lo de Sant Pau de Fenolhet ei lengadocian, lo parlar de Maurin que permet efectivament l’intercomprension totau dab las duas modalitats (de tot biaish dejà largament intercomprensiblas entre si), doncas, lo parlar de Maurin qu’ei au còp lengadocian e catalan. Non i a pas nada frontèra lingüistica aquiu. Que i a ua transicion progressiva. Que’s pòt parlar tanben deu capcinés, tant lengadocian com catalan, e evidentament 100 % capcinés. E lo benasqués? Tant catalan com aragonés, e evidentament 100% benasqués. E que i a parlars que son au còp gascons e lengadocians, e los parlars gascons de Luishon e d’Aran que son aisidament comprensibles peus benasqués vesins e vice-versa.
Lo sistèma de classificacion emplegat peus lingüistas qu’ei incapable d’arrepresentar aqueras subtilitats de manèra nuançada. Aqueth sistèma qu’ei tròp reductor. Que’t mia tà imaginar frontèras linguisticas en lòcs on non n’i a pas vertaderament.
En la realitat, cada parlar ei ua lengua e aquò n’a pas de depéner d’un sistèma de classificacion. Prengam lo cas de l’aranés. L’aranés tau com ac entén Aitor Carrera, qu’ei a díser l’ensemble deus parlars pròpis de la Val d’Aran, qu’ei constituit de ueit parlars diferents. La lengua oficiau en Aran, e doncas en Principat de Catalonha, qu’ei basat sus un solet: lo parlar de Vielha-Mijaran. Qu’ei vadut lo parlar comun, l’estandard, la lengua nacionau d’Aran dita l'aranés e, per consequéncia, la modalitat occitana pròpia deu Principat de Catalonha deu quau Aran hè partida e deu quau los aranés e son ciutadans de plen dret.
Quant au gascon en generau, qu’ei au mens tan complèxe dialectaument com lo catalan, senon plan mei. En son blòg, l’escrivan biarnés e locutor naturau de gascon Eric Gonzalès qu’afirmè deus mots deu roman "La pluja" de l’escrivan gascon Manciet, que'n comprenèva sonque ueitanta per cent. Aquiu, l'intercomprension qu'ei probablament plan mens bona que la enter lo lengadocian de Sant Pau de F. e lo catalan de Perpinhan. Doncas, se las lenguas escriutas (shens parlar de las modalitats oraus) deu landés Bernat Manciet e deu biarnés Eric Gonzalès e son tant pòc intercomprensibles enter si, quin e podem arribar a la conclusion que son parlars d’un medish sos-dialècte occitan aperat gascon occidentau? Se cregossem çò qu’avança Eric Gonzalès, occitanista irreprochable, las diferéncias entre los dus tipes de gascons – classificats per lingüistas occitanistas com d’un medish sos-dialècte-que serén plan mes granas que non pas las qui asseparan dus dialèctes de la lengua catalana com lo centrau (principatin) e lo valencian. Que caleré har escotar un tèxte de Bernat Manciet lejut per l'autor (n'i a en CDs) a locutors naturaus de la lengua aranesa tà verificar se son capables de’u arrevirar en aranés. L’intercomprension qu’ei totun ua condicion sine qua non tà classificar dus parlars dens la medisha « lengua » ça’m sembla. La remarca d’Eric Gonzalès que relativiza la significacion de la classificacion lingüistica aplicada au gascon e que pòt sufir tà explicar la dificultat de har acceptar ua lenga gascona comuna. Que cau soslinhar lo problèma de la complexitat dialectau deu gascon n’ei pas jamès estat correctament tractat peus lingüistas. Los lingüistas occitanistas qu’an evitat de s’i interessar de tròp près.
La question pausada per la remarca d’Eric Gonzalès n’ei pas se lo gascon ei ua lengua diferenta de l’occitan o non, mès plan se lo gascon ei vertaderament, uei lo dia, ua lengua unica o un ensemble de mei d'ua. Gascon o GasconS?
Qu’avem dejà duas normas gasconas arreconegudas: l’aranesa e la biarnesa , qui corresponen a duas nacionalitats gasconofònas ben distintas. Totun, la question de la causida de l’estandard que’s pausa per la rèsta de Gasconha. Lhevats los aranés e los biarnés, los autors gascons que son pòc enclins a emplegar un deus dos estandards quau que sia, qui consideran com tròp diferents deu lor parlar o com tròp tipats. En abséncia d’ua norma pan-gascona largament acceptada, los autors gascons (sensu stricto ) qu’utilizan un gascon personau, sia de basa locau, sia de composicion. Un exemple de gascon composicionau qu’ei lo qui lo comengés Pèir Bèc emplega en la soa òbra literària. E mei lo gramatician Andriu Bianchi, autor de mantuns tribalhs consacrats a definir gramaticaument lo gascon "normat", qu'ei a díser lo gascon « estandard», en realitat l'estandard utilizat peus biarnés, que non lo gascon composicionau de Pèir Bèc, n’emplega pas briga aquesta medisha modalitat gascona "normada" dens los sons escrits en gascon qui pareishen regularament dens La Setmana. Au gascon presentat com "normat" peu quite Bianchi, eth medish que'u prefereish lo son gascon composicionau personau, enqüèra diferent de lo de Pèir Bèc. En cambi, lo gramatician Maurici Romieu, qui co-signè dab Andriu Bianchi ua gramatica gascona normativa, qu’emplega l'estandard biarnés deu gascon en la revista deus Reclams. Que cau remarcar Maurici Romieu, roergàs d'origina, qu’ei biarnés d’adopcion, que viu en Biarn, mentre Andriu Bianchi que viu en Gasconha. La diferéncia de nacionalitat que poiré explicar la diferéncia de causida linguistica enter lo biarnés Romieu e lo gascon Bianchi.
Har acceptar en Gasconha un parlar gascon comun de har víver a costat deus parlars locaus qu’ei un desfís màger peu sègle 21.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada