Dus sègles après que lo jurista e poèta tolosan Guilhèm Molinièr agosse horabandit lo gascon de la lengua deus trobadors, en tractant lo gascon com a lengua estranha au medish títou que lombard e francés (G. Molinièr, Leys d'amor, 1328-1337), qu'apareishón per fin los prumèrs poèmas publicats en lengua gascona.
Que cau raperar los prumèrs tèxtes escriuts en gascon, a partir deu sègle XII, qu'èran estrictaments d'òrdi juridic o administratiu. La literatura d'expression gascona qu'èra inexistenta, au profieit de l'occitan non gascon. La lengua de Tolosa qu'èra considerada com a mei prestigiosa que non pas la de Gasconha. Lo cas gascon, d'aqueth punt de vista, qu'èra pro semblant au cas catalan. Los trobadors d'origina gascona qu'èran fin finau pòc nombrós, un detzenat o en tot cas mens d'un vintenat, ua chifra de comparar au vintenat de trobadors catalans. Totun, las obras trobadorencas catalanas que son mei nombrosas que las de Gasconha: ne coneishem dus cents, haut o baish, dont mei de la mitat (cent vint) escriuta per lo besaluenc Ramon Vidal qui redigí un tractat de poetic "razos de trobar", la prumèra gramatica occitana (ca 1200).
Lo sègle 16, en véder publicadas las prumèras òbras literàrias en gascon, que marca doncas ua hita. Que comença dab l'arrevirada gascona deu libe deus psaums (1565) puish las "poesias gasconas" (1567) de Pèir de Garrós, qui jo consideri com lo prumèr manifèst gasconista. Que serà seguit per ua tièra d'autas òbras qui pòrtan títous deus plan evocadors: la Margalida gascoa (Bertran Larada, 1604), lo catonet gascon (Guilhèm Ader, 1606), lo gentilòme gascon (Guilhèm Ader, 1610), poesias gascoas (Andrèu Du Pré, 1620), lo trimfe de la lengua gascoa (Joan Giraud d'Astròs,1642).
Lo gascon literari qu'èra distint deus parlars deus autors: ni lomanhòu, ni comengés. Los escrivans gascons de l'epòca n'èran pas sonque escrivans, que hasèvan tanben de normativizadors de la lengua gasco(n)a. Que cau remarcar Pèir de Garròs que parlava de lengatge gascon, lengatge pròpi -segon eth- deus qui èran embarrats enter Garona e Pirenèus, mentre que, quasi un sègle après, Joan Giraud d'Astròs e hasè la diferéncia enter la lengua gascoa trionfanta (lo parlar literari) e los parlars naturaus (ne cita quauques-uns: neraqués, lanusquet, mondin...).
N'ajam pas paur de díser que lo gascon ei ua lengua, qu'ac ei de manèra conscienta desempuish aumens lo sègle 16 .
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada