Ger, que'm caló anar tà un ipermercat. Suu cuu de la veitura au darrèr de laquau m'èri parcat , que i avèva un pegasolet de Macarèl dab la frasa en occitan: "tan val un pichon desgordit qu'un grand estabosit!". Que m'a calut verificar lo sens deu mot estabosit dens lo diccionari. L'arrevirada de la frasa en gascon que'n seré: "tant vau (o valen) un petit desgordit com un gran estabordit!".Desgordit en gascon, e mes generaument en occitan, que'm soa com un francesisme inutile, qu'avem esberit, escarrabilhat etc, etc. Mès, rai, desgordit qu'ei d'usatge plan corrent.
Quant a estabosir en gascon, o mes exactament estabosí's, que seré un mot pròpi de Lomanha (un lengadocianisme, supausi) tà díser esvaní's , estavaní's, segon Palai. Estabosir dab lo sens gascon d'estabordir n'ei pas explicitament arreportat dens Palai. Totun, lo diccionari tot en gascon de P. Morà qu'accepta estabosit dab lo sens d' estabornit. E mes que hè figurar estabornir com variant d'estabosir, çò qui ei probable (deu vèrbe latin vulgar *stŭpĭdīre derivat de stŭpĭdus).
Totun, *stŭpĭdīre non podó miar tà estabosir en aqueths parlars gascons qui conservan intacta la d intervocalica latina en lòc de transformar-la en s com ac hè lo lengadocian. Que s'esperaré *estabodir aquiu, mot desconegut uei lo dia. D '*estabodir que podó derivar la forma en gascon modèrn estabordir qui ei notada per Palai, enqüèra que lo diccionari de Morà l'ignora. L'evolucion d'estabordir a partir d'*estabodir que podó èster influenciada peu mot foneticament e semanticament pròishe estordir. Estabordir en gascon qu'a plan lo sens deu mot lengadocian estabosir (estonar hortament ), mentre estabordir en lengadocian e estamordir en catalan e en aragonés, que son sinonims d'estabornir, aqueth darrèr mot estant comun au gascon, au lengadocian e au catalan (dab la significacion de atucar, estarrocar conservada en las tres modalitats romanicas). Lo catalano-aragonés estamordir, l'occitan estabordir e lo catalano-occitan estabornir que semblan plan èster tres formas d'un medish e solet mot. (EDIT 8 de heurèr de 2016) :Non, estamordir que remontaré tà un plan atestat stremordir / stramordir, ço qui compica l'ahar).
Deu mot estabornir, lo gascon que n'a hèit derivar ua quantitat de variants dab los medishs sens d'estonar hortament, de deishar sasit e/o d'atucar de hèr pérder consciéncia com, per exemple: estarabonir, estarrabonir, estarragonir, estarrahonir, estarramonir, estartamonir, estarramosir, estarramotir, etc...(cf. Palai). Qu'ei probable que remonten tots a *stŭpĭdīre en seguir ua evolucion pròpia per atraccion d'autes mots. La gran diversitat e la degenerescéncia relativa deus variants d' estabornir en gascon que pleitejan per l'ancianatat d'aqueth mot en la nosta varietat occitano-romanica. Per jo, tant lo mot estabordir, dont lo mot catalano-aragonés estamordir sembla pròishe (antig. stremordir, stramordir, totun) com lo mot estabornir, un aute variant d'estabord/sir, que serén d'origina vasco-romanica o aquitano-romanica (o, s'estimatz mes, pre-gascona e pre-aragonesa), mentre que estabosir -deu medish etimon latin que estabo(r)dir, qu'ei meslèu d'origina occitana sensu stricto (o s'estimatz mes, onguesa) com ac indica la substitucion de la d latina per ua s.
En tot cas, estabosir no'm sembla pas èster un mot genuinament de nòste: en gascon, qu'ei d'us sonque fòrça locau.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada