Bernat Manciet amagat

Bernat Manciet qu'ei shens dobte l'escrivan màger de la literatura gascona contemporanèa. E un deus mei grans de la Literatura occitana tota. Qu'escriu en un gascon natre, blos, plan beròi. Qu'a totun ua particularitat, lo gascon de Manciet. Qu'ei de fòrça mau compréner peus qui n'an deu gascon qu'ua coneishença tròp superficiau o limitada au biarnés o a l'idiòma biarnesejant deus metòdes d'ensenhança de gascon. N'ei pas un azard s'estó reeditat en version bilingüe (gascon-francés), que non en version originau sonque. Los de Pau qu'an dejà dificultats tà compréner l'escríver de Manciet en l'idiòma originau, non cau pas parlar deus deu Clapàs qui son perfeitament incapables de seguí'u. Pòc a pòc, los obratges de Manciet que son acaçats deu hons occitan de l'universitat montpelherenca tà acabar aus arrehucats. Amics catalans, lo diccionari occitan-catalan non ves serà de nada utilitat tà sajar de deschifrar l'òbra de Bernat Manciet, un deus escrivans màgers de lengua occitana.

E la rason n'ei simpla: la lengua de Manciet qu'ei sense nat dobte natra e blosa, totun qu'ei tanben hèra particulara. Qu'ei basada suu parlar plan gascon deu son lòc nadiu, Sabres, en la Lana Gran. Qu'ei gascon deus bons, mès qu'ei coenhit de particularitats pòc accessiblas aus qui non son pas deu parçan.

Per exemple, amagar en gascon de Manciet non vòu pas díser escóner, mès, au contra, expausar. Ua amagada qu'ei ua miaça. E abolir non vòu pas diser abolir mès balhar rason. E qué vòu díser achomir? Lo Palai n'ac ditz pas. Achomir qu'ei sinonime de gahar l'enterdromida, assomelhà's. Ambrada n'ei pas sonque ua ambrada, qu'a tanben lo sens de còp, vegada (o viatge en aranés). Arbastar que vòu díser bastar. E anoï's ? escanà's. E demorar atuc? Demorar mut. E un auguit, e sabetz çò qu'ei? Urosament, lo Palai qu'ac sap. Qu'ei un lamon, un marescatge.

Ja seré òra qu'avossem un diccionari generau de gascon, tot en gascon, qu'apleguèssen tots los mots e expressions de l'òbra tota de Manciet!!!

E ja seré òra qu'avossem ua lengua gascona unificada!!!!

Cent ans a, Miquèu de Camelat e Simin Palai que decidín de non pas escríver en lor gascon bigordan nadiu tà's hicar au biarnés de l'arribèra deu gave de Pau, qui consideravan com a lo gascon literari per excelléncia. Mès Manciet ne'us seguiscó pas. E que cau plan constatar uei lo dia, los escrivans gascons qui escríven en koinè biarnesa, a despart deus quites Biarnés, non n'i a pas nat. Los autors gascons non-biarnés, que sian Claudi Bellòc, Pèir Morà, Halip Lartigue, Eric Chaplain, Terèsa Pembrun-Lavit, Joan-Pau Ferré, e tots los autes, sens oblidar los autors aranés, qu'escrigón tots en ua varietat non-biarnesa, cada un en la soa varietat pròpia basada suu parlar deu son parçan, mes o mens normativizada peu son autor. Per la medisha rason qui hè los escrivans occitans non-lengadocians non vòlen pas escríver en lengadocian, los escrivans gascons non-biarnés non vòlen pas escríver en biarnés.

La nòrma pluricentrica de l'occitan imaginada per En Domergue Sumien implicaré que i avosse ua nòrma unificada peu gascon. Quina nòrma? L'aranés de Vielha? Lo biarnés de Pau? Lo parlar de Dauna Y deus alentorns de Tarba, o lo de Monsur X de Labohèira, lo de Monsur Z deu parçan vasadés o lo baish-armanhaqués de dauna P ?? En realitat, la nòrma gascona qu'ei, uei lo dia, fòrça mes pluricentrica que non pas la deu quite occitan saunejat per En Sumien.

Pèire Bèc, escrivan originari deu Baish-Comenge qu'avè causit d'escríver en un gascon composicionau, sintetic, hèit d'elements prenguts de mantuns dialèctes de la lenga gascona: un gascon de nat lòc en particular e doncas de tots. Que hè dòu lo son exemple non sia pas estat seguit per nat aute escrivan gascon. Ua varietat unificada, sintetica, oficiau e vededera deu gascon, basada suus parlars pròpis deus país gascons, que'ns hè tostemp hrèita. Aquò n'empacharé pas los escrivans de continuar d'escríver en la soa varietat preferida s'ac volossen (n'ei pas un crimi, aquò, plan segur) mès aumensh aurem a man ua varietat unificada de gascon a promàver pertot. La tòca n'ei pas de remplaçar a l' expression orau lo parlar gascon naturau deus ajòus o deu vilatge (aquò, òc, que seré un crimi) mès plan de hornir ua varietat escriuta unificada. E de har-la arreconéisher com a fòrma oficiau de la lenga - la nosta, lo gascon- pertot. En França, en Euròpa e au mon sancèr. E l'occitan? Se'n portaré pas mei mau, plan au contra, puishque lo gascon ei bon occitan.

Al Conflent

Anar al Museu de l’Agricultura Catalana del venerable poblet de Sant Miquel de Llotes, a prop de Prada de Conflent, estic segur que mai no vàreu fer-ho. Doncs jo, sí. Ahir mateix. Hi vaig anar acompanyat, clar, que mai hi hauria anat si no. Què hi farem: la persona que m’acompanyava era una apassionada dels Museus de l’Agricultura Catalana del món mundial. A més, és una fan incondicional dels Manel. En sap totes les cançons de cap i les va cantar totes molt fort (què bonic, què bonic, què bonic!!!) mentre passejàvem amb cotxe. Vam tenir sort , que Manel en polifonia no va canviar la meteorologia local.
El museu era tancat fins al 31 d'agost, quina llàstima!!! Doncs vam fer una gira fins a Sant Miquel de Cuixà.

Hi ha un Déu per als Peirotons passejant per la Catalunya nord.

Un petit pas per l'home...

...però un gran pas per la dona!
(Aquò èra la mea contribucion au jòc estivenc deu blòg Uendos, Greixets i Maremortes).

Lo COMcert: l'eveniment musicau tà ajudar la creacion valenciana

Lo 29 d'agost que vien, que's celebrarà lo COMcert, un concèrt tà collectar hons tà poder editar lo guida nau de musicians e cantaires en valencian. Aqueth concèrt que's debanarà au camp de fotbòl municipau de Benifairó de la Valldigna (la Safor, País Valencian), los musicians qui i jogaràn ac haràn de manièra desinteressada. Los dinèrs (10 euros l'entrada) anaràn sonque tau hons.
Se n'avetz la possibilitat, anatz-i!!!!!

Lo site web de la manifestacion, qu'ei aquiu. Que i trobaratz totas las entressenhas, com i arribar, on dromir, lo programa, etc.

Pèir de Garròs, gasconista

N'i a qui s'imaginan lo moviment gasconista, considerat com secessionisme per occitanistas, qu'ei un ahèr recent. Qu'an tòrt. Lo gasconisme que remonta au mitan deu sègle 16 dab la reneishença de la literatura gascona. Lo prumèr (cronologicament) d'aqueths escrivans de la renavida gascona, Pèir de Garròs, l'autor deus vèrs plan coneguts: "Per l' onor deu país sosténguer e sa dignitat manténguer" , qu'escrigó en abans-díser de las soas "poesias gasconas" (1567): "Le langage spécialement appelé gascon, naturel à nous de Béarn, de Comminges, d'Armagnac et autres, qui sommes enclos entre les monts Pyrénées et la Garonne". La lengua que i ei donc plan definida e lo país brèvament, totun plan clarament, traçat. Qu'estó seguit per Joan-Giraud d'Astròs, guaireben un sègle mei tard (1642): Crey-me, Gascoun, n'ajos bergoüigno / de nosto lengoüo de Gascoüigno (crei-me, Gascon, n'ajas vergonha / de nòsta lengua de Gasconha).

Doncas, cap de vergonha!!!!

Totes les baranes dels teus dits

Qu'èi recebut lo messatge qui sec de Jesús M. Tibau:

Us adjunto la invitació a la presentació virtual del llibre Totes les baranes dels teus dits, que tindrà lloc al blog d'Editorial Petrópolis, el 10 d'agost:


http://editorialpetropolis.blogspot.com/2009/08/invitacio-la-presentacio-en-linia-de.html

Doneu-ne difusió, companys i companyes de llibres, i gràcies de nou per la vostra col.laboració.

Jo la penjaré aquesta tarda.



Jesús M. Tibau
http://jmtibau.blogspot.com

www.escriptors.cat/autors/tibaujm

Doncas, ja qu'ei hèit!!!

A la pagina 49, qu'auratz la suspresa (o pas) d'i trobar un poemet bilingüe gascon-catalan, ua contribucion deu vòste servidor.

Ahijuda lo 10 d'agost, la presentacion deu libe per l'amic Jesús:

Gigas gaelicas

Descobert sus "a Celtic Sojourn Radio" (ua radio per internet emesa desempuish Boston):

Que comença per ua giga cantada en gaelic escocés per Julie Fowlis e que continua dab ua auta giga, irlandesa aquesta, aquiu cantada en gaelic irlandés per Muireann Nic Amhlaoibh, seguida per un tèma instrumentau semblant, l'aire de la cançon on the road to Dublin) jogada au tin-whistle e qu'acaba per ua tresau giga irlandesa tanben instrumentau.

E puishque i èm, aquiu que v'èi botat un aute trocet de l'excellenta Muireann Nic Amhlaoibh: ua cançon de la region oèst deu comtat de Kerry : an spealadóir (lo dalhaire - el segador) seguida per dus rils.



Le meán an fhómhair dá chaitheamh dom / Peu mitan d'agòr (= tardor), qu'èri acabat
Ba mhór dubhach mo scéal / Qu'èra fòrça trista la mea istoèra,
Go breoite, brónach, atuirseach/ Malaut, desconsolat, triste
Gan sólás insa' tsaol / Shens solaç (consol) en la vita
Mo pháircín féir gan gearradh uaim / Lo men campinet d'èrba (que'm demora) shens èster dalhat,
De dheascaibh clainn an Bhreacluain / De part de la familha de Braclon
'Gus féar na gcomharsan treascartha/E l'èrba deu vesin qu'ei dejà dalhada
Á chíoradh le grein / E seca peu só (sol)

Arrepic
Dá bhfaighinnse speal ó Shasana / S'avossi ua hauç d'Anglaterra
'Gus crann ó Locha Léin / E un mange (mànec) de Lough Leane
Cloch is clár is gaineamh air / Ua pèira e un plan dab sable dessús (una pedra i un pla amb arena a sobre)
Ó dhúiche Uí Néill / deu parçan (de la comarca) deus O'Neill
Do chuirfinn faobhar ar maidin suas / que'n harí un estrem de matin
'Sheasódh ar feadh na seachtaine / qui demoraré tota la setmana
Is bearrtha 'bheadh an t-acra / e l'acre que seré dalhat
Le fáinne an lae / per la fin de la diada

PS tà arrespóner a un legedor: parc que vòu díser camp en irlandés. paircín que deriva de parc per l'addicion deu sufix diminutiu afectiu -ín, mo = lo men, mo phaircin: lo men petit camp.

Deman que't parlarè

Deu temps de la mea joenessa, quauques annadas a, que m'agradava de léger las publicacions , ancianas o pas, de l'Escolo deras Pirenéos. Las qui'm soi escadut en obténguer, que las èi guardadas fòrça preciosament en casa. La grafia "d'era Scolo" qu'èra la deu felibrige. Aquera grafia, non l'èi pas jamés emplegada jo medeish, totun que'm cau plan díser non m'a pas jamei pausat nat tip de problèma a jo. Au contra, tau qui s'interessa a la lengua vertadèra, aquera grafia qu'ei perfeita per rénder las especificitats de cada parlar. A cada vilatge, son lengatge, a cada auseron, sa cançon! Las òbras que i èran publicadas èran escriutas mes que mes en varietat sud-orientau de gascon, qu'ei a díser en parlars de Comenge, Coseran e d'Aran. Aquò que'vs cambiava drin deu gascon biarnesejant deus metòdes d'aprenedissatge ! A mes Bernat Sarrieu (1875-1935) , lo fondator de l'Escòla, qu'èra un mèste, un lingüista e un escrivan talentuós. Que hè dòu que non sia pas jamés reeditat. Que temi las rasons d'aquera manca que'n sian sustot ideologicas.De fèit, los darrèrs gabidaires dera Scòla deras Pirenéas, en Juli e na Ivòna Ponsolle, qu'èran obertament ostiles au moviment occitanista, d'un biaish agressiu a còps. Jo que'm pensi que caleré tornar publicar las òbras de Bernat Sarrieu. E las de Loís Daulon, tanben. A jo que m'agradaré de las aver en version "bi-graficas", au còp en grafia d'"era 'scola" e en la nòsta, perqué non?
E puish l'Escòla deras Pirenéas que's morí. Non n'i pas arren de qué se n'arregaudir, la mòrt d'ua escòla n'ei pas jamès un senhau positiu tau futur de la lengua nòsta, ailàs.

Perqué soi a vos parlar de tot aquò? E ben, qu'ei aprofieitat deu léser estivenc tà descobrir un autor qui non coneishèvi pas: Joan-Pau Ferré. Comengés de pair, coseranés de mair, qu'ensenha l'occitan a Sent-Gaudenç. Qu'ei joen, lo Joan-Pau, e qu'escriu la soa pròsa en ua lengua naturau, tostemp en gascon deu Coseran mès botat en bona grafia occitana. Que comencèi per "Eth arrestoth", un roman publicat en çò deu Princi Néguer, (ara PyréMonde). E ben, qu'ei de simple díser: que m'agradè fòrça. Que'm hasó gòi, que'm soi regalat. Alavetz, a l'Estivada de Rodés d'enguan, que m'aturèi a l'estanc de la libreria occitana tà véder se, per escàs, non trobarí pas un aute obratge deu quite Joan-Pau Ferrèr. E que'n trobèi un, un arrecuelh de novèlas, aqueth editat peth Ostau Comengés e titolat "Deman que't parlarè". E que m'a agradat enqüèra mes. Las novèlas que van acompanhadas per un lexic gascon-catalan-espanhòu- francés, doncas aqueth obratge que pòt interessar tots los vesins deus nòstes Pirenèus. Enfin un autor occitan qui no's deisha cap embarrar dens frontièras quinas qui sian! Qu'a rason. Los Pirenèus que son l'esquia, la colomna vertebrau deu País Nòste, que non la soa frontièra.

La tradicion de l'Escòla deras Pirenéos n'ei pas mòrta!!!