Eleccions catalanas

N'ac sèi pas gran causa en politica catalana. Totun, lo resultat de las eleccions legislativas que'm sembla aisit de compréner. Los tres partits qui èran au poder, liderats peu Partit Socialista de Catalunya (PSC-CpC) que's son tots ahonsats, los verds d'ICV-EUiA mensh que los autes dus (PSC e ERC). E lo centre-dret qu'ei tornat devath la soas formas catalanonacionalista e ispanonacionalista- en clar, Convergència i Unió (CiU), autonomista mès guaire independentista- e los deu Partido Popular (PP), vadut tresau fòrça politica de Catalonha. Me sembla qu'aquò se ditz alternància, tot simplament. Qu'ei normau e guaire significatiu de qué que sia, pensi jo. Sustot en aqueth temps de crisi.

N'i a qui i veden un trionf de l'independentisme dens lo resultat d'aquestas eleccions. Trionf, aquerò qu'ei exagerat. B'ei cert lo partit de Joan Laporta, Solidaritat Catalana per l'Independència, qu'ei entrat au parlament dab quate siètis. Totun, que'm sembla qu'a sustot beneficiat de l'efeit de l'alternància au despens deu partit independentista de la coalicion au poder, Esquerra Republicana (ERC).

L'elector catalan de base qu'ei catalanista, mès aquò non vòu pas díser independentista, ça'm sembla. L'independentisme, aquerò ei valeder en un món virtuau, en un saunei de colors de senyera. Dens lo món reiau, lo passatge a l'acte non ei pas tant evident. Los independentistas catalans qu'auràn enqüèra tribalh de hèr tà convéncer los electors que la felicitat passa per l'Estat pròpi.

Qu'aueita estranh

Per un catalan e un gascon, lo mot occitan non-gascon agachar qu'ei totaument incomprensible. En realitat, lo mot existeish en aquestas duas lenguas mès devath formas plan mes conservadas, qui s'apressan fòrça mes de l'etimon germanic. En catalan, qu'ei aguaitar, guaitar, dialectaument agoitar, goitar. En gascon, qu'ei generaument guaitar o güeitar. Qu'ei aueitar en gascon deu sud-èst. Qu'ei gaitar en parlars de la Gasconha centrau, pro influenciats per la lengua de Tolosa qui ditz efectivament gaitar e non pas agachar.


Agachar qu'a com sens prumèr lo de l'iberoroman mirar, mentre lo catalan aguaitar qu'a lo sens deu francés guetter. En catalan, guaitar (var. dial. goitar) qu'a ua dobla significacion: la prumèra qu'ei la deu catalan aguaitar, la segona - mens correnta- qu'ei la de mirar (dab atencion). En gascon, qu'ei parièr per guaitar o güeitar, com en catalan. Totun, en gascon deu sud-èst, aueitar qu'ei emplegat com agachar en lengadocian (cat. mirar), mentre, en parlars sud-occidentaus, qu'emplegan meslèu lo vèrbe espiar.

En gascon, dus sinonimes de guaitar / güeitar que son espiar e gardar (var. guardar). G(u)ardar que pòt aver los dus sens de protegir / vigilar e de mirar. Espiar dab lo sens de mirar qu'ei correntament emplegat en mantuns parlars gascons, lengadocians e en varietats septentrionaus deu catalan. Totun, espiar dab aqueth sens qu'ei desconegut en gascon sud-orientau, qu'emplegan meslèu aueitar o g(u)ardar.

En la varietat oficiau de l'occitan, qui ei deu gascon sudorientau, en lòc d'emplegar agachar, qu'auretz de causir enter aueitar o guardar. Seratz comprés s'emplegatz guaitar o güeitar -e dilhèu espiar, mès pas briga s'emplegatz agachar, varianta dialectau pòc arreconeishedera d'aueitar. Agachar en espanhòu que vòu díser baishar, inclinar.

Notícies del dia: el seu ull és encara viu tot i que no va poder abandonar el seu militar.

Ho tenim de bona font: el seu ull és encara viu tot i que no va poder abandonar el seu militar. D'acord, això sembla una paradoxa dificil de creure. En tot cas, n'hi ha que aquesta notícia sembla commoure fins a un punt més enllà del límit del racional:



Per tant, no és gaire nova, aquesta historia. Fa temps que se'n parla.




La cançó popular "baixant de la font del gat" és adaptada de la sardana del mateix títol composta per Enric Morera i Viura en 1926. Antoni Vives i Batlle li va posar lletra i... voilà.

Ja ei òra, ja!

Uei qu'ei lo dia de senta Cecila. Qu'ei temps de semiar las havas.

Semia las havas per senta Cecila,
Per ua que n'auràs mila !



E deman, que serà lo dia de sent Clamenç e...

Entà sent Clamenç,
de semiar qu'ei passat temps.

Doncas, ja sabetz çò qui'vs cau hèr auei. Aürosament que m'avetz, totun.

Occitan zapatero

Ena darrèra emission der infòc (la en lengadocian presentada per Manèl Zabala), que i podem veir Jèp de Montoya a presentar-mos un petit diccionari, un lexic catalan - lengadocian- aranés que vien de sortir. Qu'ei estat hargat peth desgraciat Grop de Linguistica Occitana (GLO). Coma de costuma, es deth GLO non saben o non vòlen escríuer lengadocian. En aguest lexic, remplacen sistematicaments eth mot lengadocian per "occitan general". Per qué?


Jo que trantalhi entre dues possibilitats, non exclusiues entre se.

1- Es deth GLO consideren qu'eth mot lengadocian ei un mot obscèn e lèg que non cau ne prononciar ne escríuer, cap jamès, jamès. Imaginatz un títol coma: Lexic catalan -occitan (lengadocian e aranés). Quina abominacion!

2- Eth general Emiliano Zapata parlaue en lengadocian tà non hèr-se compréner pes federaus, d'aquiu aguesta terminologia estranha d'occitan general tà díder lengadocian.

Notatz, aurien pogut escríuer: Lexic catalan - lengadocian general - occitan oficiau. Aquerò aumens serie estat, fin finau, mès exacte. O dilhèu qu'era mencion "occitan oficiau" serie tanben obscèna pes deth GLO?

Sostens, despertatz-vos!

L'excellent Jacme qu'escrigó:
Lavaur : Cremar la bandièra francesa despertariá pas los sostens occitanistas de Lavaur.


Totun, se las occitanistas - de Lavaur e d'enlòc mes - anèssen topless, segur que la causa seré mes sostienuda.

Patrimòni immateriau dera umanitat

Era Unesco mos a ponut ua de ben gròssa: eth minjar gastronomic francés ei estat declarat patrimòni immateriau dera umanitat. Damb aguest concèpte revolucionari de gastronomia immateriau, segur que non vos poderatz capmès plànher dera nautada des prètzi des aliments. E cap de dobte qu'atau, es problèmes planetaris dera hame e dera maunutricion seràn rapidaments resolgudi.

Cap deth món o centre deth món?

Ja escriguí qu'eth mèn país tenguie coma espiada era cadea des Pirenèus. Eth mèn pais comence en bèth lòc entre eth pòle nòrd e es Pirinèus, e s'acabe en bèth lòc entre eth pòle sud e es Pirenèus. O dilhèu serà eth revèrs, qui sap? En tot cas, se non sai ben ben a on comence e a on s'acabe eth mèn pais, ua causa ei segura: en bèth miei que i son es Pirenèus.

Alavetz, quan liegi en un abans-díder d'un libre sus eth gascon de Barètge qu'aguest parçan, eth país tòi, en vessant nòrd des Pirenèus, ei un "finisterre" (!), me digui qu'eth tipe qui poguec escríuer ua bestiesa atau deu èster encara un d'aguesti franchimands estreti d'esperit, incapables de concéber qu'eth món non s'acabe damb es frontères der exagòn.

E ben non. Suspresa (o cap tant): aguest tipe qui semble confòner es païsi deth Naut-Pirenèu gascon damb Bretanha o Galícia ei lingüista e ensenhe er occitan ena universitat deth Miralh en Tolosa. E ei occitanista. Non ei d'expression gascona, notaratz. A mès a mès, i escriu qu'eth gascon ei un occitan un shinhau estranh, çò que non ei cap vertat. Un occitan estranh ei precisaments un occitan que non ei gascon, toti qu'ac sabem plan. Tot ei ua question de punt de vista e de referéncies, ce me dideratz, e a jo me semble evident qu'es mies non son cap exactaments compartides damb aguest professor d'universitat.

Nosati non auem de besonh de demorar qu'es montanhes s'abaishen tà saber qu' eth món- e mès precisaments eth món nòste- contunhe de cap tath sud, ben ath delà dera linha dera cresta pirenenca, entà acabar-se en bèth lòc entre montanha e pòle sud. Es Pirenèus non son e non son cap jamès estadi eth cap deth món.

Lectura amb un cotèl de l'Escarra-sac d'Al-Cartero

Fa qualques setmanas, recebèri un pichòt libre, de segonda man, qu'aviái comandat per internet. Aqueste libre, escrit pel mètge-escrivan de Sàlias de Biarn, L. Al-Cartero, pòrta coma títol L'Escarre-Saq, Bercets, Coundes é Prousèys. Escarra-sac en gascon, aquò se vira per caganiu en lengadocian. Efectivament aqueste obratge foguèt lo darrièr del mètge-poèta. Foguèt publicat a Tolosa per "l'emprimerie e libierie Edouard Privat, 14, carrère Dous Arts", en 1926, es a dire tres ans aprèp la mòrt de l'autor.

Lo libre arribèt en bon estat, semblava nòu. E quina suspresa mai granda qu'aguèri en lo voler fulhetar: me resultèt impossible d'o faire per çò que las paginas èran pas jamai estadas separadas, pas cap de traça de talha enlòc, pas res! Aqueste libre vièlh èra pas jamai estat legit, èra... nòu!


Alavetz m'i calguèt botar, a talhar las paginas per las separar e poder legir lo tèxt. O faguèri pauc a pauc, a mesura de la progression de la lectura. E ben, m'o cal plan confessar: sentissiài una cèrta gaudença en tot liberar, amb l'ajuda d'un cotèl ponchut, las paraulas del mètge-poèta que dormián presonièras dels plecs del papièr dempuèi mai de 80 annadas.

E vaquí çò que sortiguèt d'en primièr:

LOUS BOSTES OÉLHS

Daune, qu'at abéts tout béroy,
En bous de segu tout qu'agrade,
Tout, entio so de méy thicoy,
Daune qu'at abéts tout béroy
E ha-y dab bous né sauré nade.

De so qui-s béd per dessus pélhs,
De so qui paréch aumen brigue,
Que soun toutû lous bostes oélhs,
De so qui-s béd per dessus pélhs,
Qui lou méy m'agraden, amigue.

Qu'abéts, daune, lous oélhs tant dous,
E, quoan pléquats drin la perpère,
Aqueths oélhs bé soun amourous !
Qu'abéts, daune, lous oélhs tant dous,
Que tabéy tout que s'y apère.

Quoan au printémps arrid lou sou,
Qu'èts, bous, coum lou printémps, daunète,
Lous bostes oélhs qu'an la coulou
Quoan au printémps arrid lou sou,
Ténhèrote de la briulète.

Quinhs gaymants oélhs, quinhs oélhs pregouns,
Malaye, qu'èy hèyt la houlie
de boulé-us miralhar quo-us houns,
Quinhs gaymants oélhs, quinhs oélhs pregouns,
E despuch lo cap que-m barie.

Daune, lous qui coum you soun biélhs,
Que déurén, tiéts, esta proû sayes,
Enta hoéye lous bostes oélhs,
Atau lous qui coum you soun biélhs
Dòus que s'esparnhérén dous mayes!

D'acòrdi, es pas de Victor Hugo, mas aquò rai, m'agrada quand meme.

Un predicator valencian a Tolosa

Los occitanistas deu CIRD'OC de València que hasón paréisher lo tèxte deu sermon qui lo predicator valencian Vicent Ferrer prononciè a Tolosa lo Divendres Sant de 1416. La lengua emplegada peu caperan valencian qu'èra de lemosin conhit de catalanismes. En tot cas, n'èra pas lengadociana, enqüèra que Ferrer hasó ua partida deus sons estudis a Tolosa. A l'epòca, la koinè panoccitana, de Clarmont a Guardamar, qu'èra meslèu lemosina.

Curiós

Se saps parlar aranés e catalan, que't diseràn bilingüe; mentre, se saps parlar aranés e lengadocian, que seràs considerat com monolingüe. Curiós, non?
De fèit, de lengadocians qui saben parlar l'occitan oficiau, que n'i a ben pòcs, se n'i a. E d'aranés qui saben exprimi's en lengadocian, enqüèra mensh. Que deu èster per aquò, la mencion monolingüe. Lo bilingüisme, aquiu, qu'ei improbable.

Dissabte a Perpinhan

Dissabte passat, qu'èri a passejà'm per las arruas de Perpinhan.

Qu'èra un jorn de manifestacions. La deu matin qu'èra en contra de la refòrma de las retiradas, puish que's continuè per ua auta tà emparar lo dret a l'interrupcion volontària de grossessa qu'ei a desaparéisher en França per manca de mejans, e fin finau, lo vrèspe, que s'i debanè lo correllengua 2010, dab castellers davant la prefectura, parladís en catalan de cara au casteret e danças e concèrts a la casa musicau. Malaurosament no'i podoi pas anar.

A la libreria catalana que'm crompèi dus libes, un policièr d'Eduard José shens pretension literària, totun divertissent, e un roman de Baulenas que n'avèvi pas enqüèra lejut.

Tè, qu'acabèn per arrancar las palmèras minjadas per las arrucas de Paysandisia, au cap deu cors Palmaròla, de cara au cinema Castellet: los Chamaerops e Trachycarpus qui marcavan l'entrada deu parcatge n'i son pas mes. Totun, n'i demoran enqüèra dus Trachys deus vielhs qui amuishan traças claras d'infestacion, qu'espèri que'us podón suenhar com calèva. Las arrucas de Paysandisia, un beròi parpalhòu d'origina latinoamericana, que miaçan las palmèras deus genres Trachycarpus, Chamaerops e, mensh frequentament, Phoenix. Aqueths insèctes que son sensibles a quauques insecticidas, mès aquests produits quimics non son pas tostemps shens riscs per la santat. Lo "viverista" Eusebi Torrent m'ac avè explicat quin lo palmerar de Trachys plantat peu son pairin a Anglès (Girona) (mes de 1000 exemplars a créisher suu vessant d'ua colina) estó infestat per aquestas arrucas. Aquera pesta qu'estó importada dab exemplars de palmèra argentina Trithrinax campestris - l'Eusebi, a mes deu son vivèr gironin, que n'a un en Argentina e un aute en Florida, tots tres especializats en palmèras- e totas las palmèras d'Anglès qu'estón infestadas. Totun, dab l'ajuda de pesticidas, la plaga que podó demorar controlada e las palmèras que podón èster sauvadas.