dilluns, 31 d’agost del 2015
Deféner o non pas deféner lo francés
Lo noste lingüista preferit qu'ei a explicà'nse de long e de lat los occitans n'an pas a "deféner" lo francés com a lenga. Jo no'm pensi la "defensa" de la lenga francesa que sia ua preocupacion màger, ni peus occitans, ni peus francofònes non-occitans, la vertat. En tot cas, la lenga mairau de la gran majoritat deus occitans estant lo francés, arreprochar a aquesta gent de "deféner" la soa lenga mairau que pausa un problèma etic. O dilhèu n'i cau véder qu' ua mustra de pepiatge de part deu noste brave provençau? Que non serà sonque ua de mei, que i èm acostumats.
dijous, 13 d’agost del 2015
Alsacian en America.
Henri Castro (1781-1865) que vadó a Baiona en ua familha judeoportuguesa. A l'atge de 19 ans qu'emigrè taus Estats-Units on i hasó de diplomata. Qu'estó naturalizat american en 1827. Que fondè ua vila en Texas, Castroville (1844), qui poblè en recrutant alsacians deu Haut Ren.
La comunautat alsaciano-texana de Castroville qu'a preservada la soa tradicion culturau de manèira pro hòrta despuish la soa fondacion en las annadas 1840. La lenga alsaciana (concretament, lo parlar de Mulhouse - Mìlhüsa) que i ei estada mantienguda viva dinc a uei lo dia com ac testimònia l'alsacianotexan Justin Jungmann, president de l'Alsatian Club de Texas. Lo Justin, vadut e creishut hens lo ranch familiau a Castroville, n'aprengó pas l'anglés sonque a l'escòla a l'atge de 6 ans. Abans d'estar escolarizat, n'avè pas jamei entenut a parlar anglés. "Jo qu'èri convençut l'alsacian qu'èra l'unica lenga deu mond, que totòm parlava alsacian" c'explica lo Justin en arrident. Que'u podetz escotar a parlar alsacian (lo devís, qui ei de baish-alamanic meridionau, qu'ei sostitolat en francés) en aquera video (enter 7.04 e 8.10)
.
E aquiu qu'avez un grop de dançaires de Castroville : los dancaires alsacians de Texas.
.
Ailàs, la lenga alsaciana sensu stricto n'ei pas mei en bona fòrma en America. Los parents alsacianofònes qu'an deishat de transméter la lenga e Justin Jungmann qu'estima lo nombre de locutors texans d'alsacian a sonque un centenat, enqüèra que n'i son mei los qui'u comprenen chic o mei, totun shens saber parlà'u. Per contra, que demora plan viu lo pennsilfaanisch, idiòma hèra pròishe de l'alsacian e particularament de la soa modalitat mei nòrd-orientau : l'alsacian de Wissembourg, qui ei de francic renan meridionau, autanplan dit "palatin", com n'ei en larga mesura lo pennsilfaanisch. Lo pennsilfaanisch (o "alemand pennsilvanian" o "deitsch") qu'ei l'idiòma qu'emplegan quauques comunautas amishs aus Estats-Units, Canada e Belize, de manèira correnta e quotidiana. Qu'ei transmès aus hilhs en aquestas comunautats, çò qui hè aqueste idiòma n'ei pas briga en perilh d'extincion. Lo movement comunitari Amish qu'estó fondat a la fin deu sègle 17, en Alsàcia, peu pastor anabaptista Jakob Amann. Que resultè d'ua scission de la Glèisa anabaptista de Basle. Qu'estiman lo nombre de locutors de pennsilfaanisch a aproximadament 300 000 uei lo dia (dont 250 000 e son Amishs). Aqueste nombre qu'ei en expansion constanta en bèth crèisher de 4 per cent per an, haut o baish, o sia que podem prevéder un doblament deu nombre de locutors d'aquí ua generacion. Unha intercompreneson aumensh parciau qu'ei possibla enter los dus idiòmas alsacian e pennsilvanian com ac a podut verificar lo quite Justin Jungmann (locutor de baish alamanic meridionau) au mercat Amish de NewYork.
En la video qui segueish, que vedem un american a parlar unha alsaciana (de França) en pennsilfaanisch e la hemna, au debut un pòc extraviada per l'exotisme de la frasa prononciada dab accent american (schwätze - o sia parlar en pennsilfaanisch com en francic renan- no's ditz pas tròp en alamanic alsacian qui emplega meilèu babble o redde e "Deitsch" qu'evoca lo mot alemand Deutsch o sia Ditsch en alsacian: alemand), que l'arrespon prumèr en alemand. Puish, s'avisant que çò qui l'american parla n'ei pas briga d'alemand mès un idiòma pro pròishe deu son, que contunha en son alsacian (baish alamanic deu nòrd).
La comunautat alsaciano-texana de Castroville qu'a preservada la soa tradicion culturau de manèira pro hòrta despuish la soa fondacion en las annadas 1840. La lenga alsaciana (concretament, lo parlar de Mulhouse - Mìlhüsa) que i ei estada mantienguda viva dinc a uei lo dia com ac testimònia l'alsacianotexan Justin Jungmann, president de l'Alsatian Club de Texas. Lo Justin, vadut e creishut hens lo ranch familiau a Castroville, n'aprengó pas l'anglés sonque a l'escòla a l'atge de 6 ans. Abans d'estar escolarizat, n'avè pas jamei entenut a parlar anglés. "Jo qu'èri convençut l'alsacian qu'èra l'unica lenga deu mond, que totòm parlava alsacian" c'explica lo Justin en arrident. Que'u podetz escotar a parlar alsacian (lo devís, qui ei de baish-alamanic meridionau, qu'ei sostitolat en francés) en aquera video (enter 7.04 e 8.10)
.
E aquiu qu'avez un grop de dançaires de Castroville : los dancaires alsacians de Texas.
.
Ailàs, la lenga alsaciana sensu stricto n'ei pas mei en bona fòrma en America. Los parents alsacianofònes qu'an deishat de transméter la lenga e Justin Jungmann qu'estima lo nombre de locutors texans d'alsacian a sonque un centenat, enqüèra que n'i son mei los qui'u comprenen chic o mei, totun shens saber parlà'u. Per contra, que demora plan viu lo pennsilfaanisch, idiòma hèra pròishe de l'alsacian e particularament de la soa modalitat mei nòrd-orientau : l'alsacian de Wissembourg, qui ei de francic renan meridionau, autanplan dit "palatin", com n'ei en larga mesura lo pennsilfaanisch. Lo pennsilfaanisch (o "alemand pennsilvanian" o "deitsch") qu'ei l'idiòma qu'emplegan quauques comunautas amishs aus Estats-Units, Canada e Belize, de manèira correnta e quotidiana. Qu'ei transmès aus hilhs en aquestas comunautats, çò qui hè aqueste idiòma n'ei pas briga en perilh d'extincion. Lo movement comunitari Amish qu'estó fondat a la fin deu sègle 17, en Alsàcia, peu pastor anabaptista Jakob Amann. Que resultè d'ua scission de la Glèisa anabaptista de Basle. Qu'estiman lo nombre de locutors de pennsilfaanisch a aproximadament 300 000 uei lo dia (dont 250 000 e son Amishs). Aqueste nombre qu'ei en expansion constanta en bèth crèisher de 4 per cent per an, haut o baish, o sia que podem prevéder un doblament deu nombre de locutors d'aquí ua generacion. Unha intercompreneson aumensh parciau qu'ei possibla enter los dus idiòmas alsacian e pennsilvanian com ac a podut verificar lo quite Justin Jungmann (locutor de baish alamanic meridionau) au mercat Amish de NewYork.
En la video qui segueish, que vedem un american a parlar unha alsaciana (de França) en pennsilfaanisch e la hemna, au debut un pòc extraviada per l'exotisme de la frasa prononciada dab accent american (schwätze - o sia parlar en pennsilfaanisch com en francic renan- no's ditz pas tròp en alamanic alsacian qui emplega meilèu babble o redde e "Deitsch" qu'evoca lo mot alemand Deutsch o sia Ditsch en alsacian: alemand), que l'arrespon prumèr en alemand. Puish, s'avisant que çò qui l'american parla n'ei pas briga d'alemand mès un idiòma pro pròishe deu son, que contunha en son alsacian (baish alamanic deu nòrd).
dissabte, 1 d’agost del 2015
Qu'èi tornat véder los tons uelhs…
I ha dyni Oige wieder gsah
Un in dyne Oige
Myni Seel
Wieder g’funde.
I ha myni Seel wieder g’funde
Un in mynere Seel
Dyni Oige
Wieder gsah
Jean-Paul Gunsett
Qu’èi tornat véder los tons uelhs
E la-hens los tons
uelhs
La mia amna
Qu’èi arretrobat.
Qu’èi arretrobat l’amna,
E au pregon de l’amna,
Los tons uelhs
Qu’èi tornat véder.
Qu’èi tornat véder.
Subscriure's a:
Missatges (Atom)