Arronsar, arroncilhar; ronçar, froncer, ronche, fronce : istuèras d'ipercorreccion.

. Qu'existeish en gascon un vèrbe grafiat arrounssà  e  arrounçà per Palay, arronsar per Morà (Tot en Gascon) qui significa "tirar (dab violéncia), gitar".  Pèir Morà no'n prepausa nada etimologia. Jo que pensi aqueste mot gascon arronsar que poiré estar ua varianta morfologica deu vèrbe ahonsar, o sia  la grafia arronsar que representaré, en fèit,  *arhonsar (arh- que's pronóncia arr- en gascon). Arronsar o *arhonsar que deriva de honsar per addicion de la protèsi ar-, varianta gascona de re-, arre- dab valor intensiva dilhèu per un mecanisme tipicament gascon d'atraccion antifrasica de part d'un mot omonime e quasi antonime  d'arronsar, lo gasc. arronçar, qui significa plegar, aplegar, o sia lo parion semantic e etimologic en gascon  deu mot catalan arronsar e de l'occitan ancian ronsar.  En catalan, lo vèrbe arronsar  qu'a la significacion generau de "diminuir per contraccion un volume" (cf. en gascon contemporanèu, "arronçar", "arroncilhar"). En occitan ancian, ronsar que significava rider, froncer les sourcils, contracter un organe. Lo rons qu'èra la ride, ronsament: contraction d'un organe (ved. FEW, hrunkja)


En gascon contemporanèu, ahonsar  (sinonime de ahonar) qu'a duas significacions: 1- en·honsar; 2- tirar, gitar  (en particular dab ua hona ) (Palay), cf. id. francés foncer =  fondre - sur quelqu'un, quelque chose, fondre - de l'òc fonda- sia hona en gascon. Per contra, arronsar que non significa, en generau, sonque tirar, gitar dab tota la violéncia suggerida per la  particula protetica arr-, quitament trucar (dab aquesta significacion, possiblament de *rutiare, per confusion dab arrossar). En lengadocian deu comtat de Foish, lo mot arronsar que i ei coneishut e qu'a la significacion gascona deu mot (tirar, gitar) (Alibèrt). Mei enlà, per l'airau occidentau deu lengadocian de cap a Carcin e a Roergue, que i trobam lo nòste mot devath la fòrma "ronsar" o "ronçar" ("lancer", "geter", "précipiter" segon  Alibèrt). En la nosta ipotèsi, aqueste mot, qui demora shens nat explic etimologic valeder en la literatura,  que seré un gasconisme ipercorregit  (arronsar -> ronsar).

En aranés, lo mot "arronsar" que i a ua significacion - e ua etimologia- completament distintas de las deu mot d'abans , que vòu díser hauçar (o segotir) las espatlas. Qu'ei un catalanisme semantic clar. L'etimologia d'aqueste mot catalan qu'ei discutibla. Segon J. Coromines, que poderé viéner d'un mot arabe "ar-rams" qu'ei a díser la grimaisha, la monarda (cf. lo mot espanhòu ronce: manifestacion comportamentau,  expression de la cara o deu còs entà obtiéner quauquarren; roncero: qui triga en har quauquarren per manca de gana, peresós; cat: ronsa: peresa, ronsejar: diferir l'execucion d'ua causa per manca de gana de har-la, ronsejaire : peresós ). Totun, aquesta ipotèsi de Coromines entà explicar lo mot arronsar que'm sembla pòc versemblanta, la relacion semantica enter "ar-rams" e arronsar qu'ei hòrt complicada, pas briga evidenta.  Segon jo, lo mot catalan  arronsar que vien mei probablament deu mot francic hrunkja : "plec", "arrupa, arroncilh " (fr. pli, ride),  a l'origina deus mots fr. fronce, froncer, fr. ancian:  ronche (= gasc. arroncilh), froncier, froncir, fronchir oc ancien fronzir,  oc froncir; cat frunzir, esp. fruncir, port. franzir (los tres darrèrs manlhevats sia deu francés sia  de l'occitan); cat.  arronsar les celles = fr. froncer les sourcils, cf tanben en gascon  "arroncilhar", "arroncilh", "froncilh", etc etc. Sauv en biarnés de la vath d'Aspa, on "arronsar" (autament grafiable "arronçar" o, en grafia de l'IBG: arrounsà, arrounçà)  i ei emplegat dab la significacion pastorau d' "aplegar" : "arronçar lo tropèth" , "arronçar lo bestiar" (Palay),  lo quite mot arronçar que sembla estar cadut en desús en gascon,  remplaçat per lo son derivat afixat "arroncilhar" qui rapèra "subercilhar" (cat. arronsar les celles =  gasc.  har las cilhas, subercilhar). Atau, dab aqueste derivat afixat,  lo gascon que pòt diferenciar "arronsar" (gitar, tirar) d'  "arroncilhar"(plegar,  arrupar). Totun, la confusion que pòt demorar dab los derivats post-verbaus respectius en quauque parlar, locaument "arroncilh" (generaument fr. ride, pli, fronce) que i pòt aver, a còps, lo sens d'"arrons", "arronsalh" ( l'accion d'arronsar, gitar o tirar o çò qui ei gitat, abandonat) (Palay).

 Notatz plan la preséncia de la f au debut deus mots de la seria de "froncer", "fronzir" etc. Aquesta "f"  n'ei pas briga etimologica, segon lo parer deus lingüistas. L'etimon, lo mot francic hrunkja (plec, arrupa, arroncilh, francés ancian: ronche), n'explica pas la preséncia d'aquesta f au debut deu mot francés froncer.  Que's cau pausar la question de l'origina d'aquesta letra suplementària. Per jo qui m'interèssi a la lenga gascona, la possibilitat d'ua ipercorreccion, vienuda de Gasconha, de çò qui's podèva estar arresentit com a vulgarisme gascon qu'a d'estar considerada, cf. en gascon "froncilh", fòrma ipercorregida   d'"arroncilh" (fr. ride, fronce, pli) (Palay) e l'occitan ancian rons: pli, froncement de sourcil, contraction d'organe. .  Jo que'm demandi se lo mot deu francés ancian "froncier" o fronce non poderé pas viéner d'un d'aqueths mots gascons plan confòrmes a l'etimologia, com "arronçar" o arronç,  ipercorregits  en "fronçar", "froncejar", "froncilhar" a la mòda medievau e  prestats au francés. L'ipercorreccion aquesta que segueish (faussament) lo modèle correctiu deu tipe arrague (ahraga) >frague (fraga); arrescar >frescar; arromigue >fromigue, formigue etc...  Arronçar, arroncejar, arroncilhar -> *fronçar, *froncejar, *froncilhar-> fr.ancian: froncier (3 sillabas?), froncer, froncir; oc ancian: fronzir, froncir (reconstrusit a partir de fronç, d'arronç, cf. gascon froncilh, de roncilh, arroncilh, occitan ancian: rons, au mot gascon arronç que correspon lo mot deu francés ancian ronche qui significava arroncilh). Lo mot, dab aquesta f  qui'u balha ua mei gran valor onomatopeíca quan s'aplica aus teishuts, que's devó aprofieitar de l'activitat comerciau deus teishuts lengadocians, hòrt prisats per tota Euròpa, entà viatjar a partir de Tolosa de cap au sud (peninsula iberica) e, au nòrd enlà, dinc a Flandras, l'aute país deus teishuts.  "Arroncilh" que's disèva antigament ronze en neerlandés ancian, puish fronze en concurréncia dab ronze en neerlandés mejan, uei lo dia frons en neerlandés contemporanèu.  Gasc. arroncilhar = neerl. fronsen. En alemand, la f n'ei pas jamei estada incorporada au mot, al.. Runzel = arroncilh, plec. Dit autament e tà resumir, la fòrma en f que seré, segon la mia ipotèsi, d'origina occitana, formada per ipercorreccion d'un derivat gascon confòrme a l'etimon (francic hrunkja): arronçar o un derivat afixat  (cf. la correspondéncia  perfèita de las expressions en catalan e en francés: arronsar les celles = fr. froncer les sourcils).

Per fin, que i a  l'expression (en manca d'ipotèsi etimologica) espanhòla ir a la ronza  (anar a la deriva) , a la quau corresponen l'oc anar a la ronza, lo catalan anar a la ronsa (id.). L'expression que's poiré arreligar au gascon "arronç"  1- çò qui ei gitat dab violéncia, çò qui ei tirat ou abandonat; 2- decision finau, abandon ; hà'n  un (o l' arrons): abandonar, deishar, "jeter l'éponge", "lâcher l'affaire";  tot aquò, a l'arrons! tout cela, au loin, au diable! (Palay);    arrons, derivat post-verbau d' arronsar: gitar, tirar.