Lo hap! Aquiu qu'avetz un mot gascon hòrt interessant per varias rasons. La prumèra qu'ei, que jo sàpii, lo mot n'ei pas conegut en las lengas romanicas en dehòra deu gascon. En particular, qu'ei desconegut de l'occitan non-gascon. La dusau qu'ei l'origina noruesa d'aqueste mot, çò qui'n hè meilèu ua excepcion en lenga nosta. Que podem supausar lo gascon que l'emprontè a l'anglés, deu temps de la Gasconha anglesa. En efèit, lo mot qu'èra autanplan anglés, enqüèra qu'extint au temps d'ara, totun qu'a deishat derivats enqüèra plan corrents e plan vius com happy (urós), hapless (guinhard, malastruc), to happen (ocórrer, escàder), perhaps (per + hap + s adverbiau, que direm un mot gascon!), etc... La significacion prumèra deu mot "hap" en gascon qu'ei "bona escadença", "bon sòrt "(ved. Palay, Tot en Gascon). "Que'u s'ei escadut lo hap" que's vira en "il a eu de la chance" (Palay). Qu'èra tanben lo sens deu mot happ qui lo norués prestè au vielh anglés (hap) (lo norués qu'èra ua lenga germanica anciana a l'origina de las lengas escandinaus modèrnas) . De mots passats deu vielh anglés tau gascon n'i son pas hèras, "hap" que n'ei un bon exemple probable, un aute exemple probable qu'ei chanca (l'escaça), chanquet (tòrt) etc, deu mot vielh anglés e anglés mejan shanke (partida de la cama).
Que podem supausar lo succès deu mot "hap" en gascon que provien de l'expressivitat d'aqueste mot monosillabic. Que cau notar lo mot "hap" qu'a ua dusau significacion qui vien de l'encontre o de la confusion dab lo vèrbe "hapar" e deu son derivat post-verbau "hapa" de significacion e d'origina plan diferentas de las deu mot norués. "Hapar" (cf. francés happer) que significava a l'origina gahar, que's pòt enténer d'ua faiçon positiva quan s'ageish de la mair qui's gaha lo petiton entà portà'u o entà guardà'u suus jolhs, o en mala part quan s'ageish de's gahar causas de manèira malaunèsta. La "hapa" que representa l'aspècte positiu, los braç de la mair o los jolhs qui pòrtan lo petiton, lo hap au contra que'n representa l'aspècte meilèu negre, dobtós o negatiu. Que podem díser en gascon qu'existeishen en realitat dus mots hap, l'un que vien deu norués possiblament via lo vielh anglés e l'anglés mejan e que significa bona sòrta, bona escadença, l'aute qu'ei de la familha deu mot hapar (= gahar) e que designa ua acquisicion, eventuaument un mautraç o ua panadera, cf. Palay: ha-n lou hap = acquerir o raubar. En gascon contemporanèu, "hapar" que significa mei precisament gahar un petiton tà portà'u o guardà'u suu jolhs. Lo petiton gahat per la hapadera (l'enveja d'estar portat) que ditz a la mair: "hapa, maman, hapa!" (Palay) o ben "hè'm la hapa! (Palay). E la mair que ditz au petiton: "ça'i a la hapa" ! (Lespy).
Dongas, "hap", "hapa", "hapar", "hapadera", aquiu qu'avetz mots deus plan gascons e deus plan corrents qui non trobaratz pas en occitan non-gascon.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada