En qué l’occitan gascon ei distint deu gascon non-occitan?

Que i a enqüèra, au sègle 21, personas qui, entà nomentar lo gascon (l’idiòma),  emplegan l’expression  "occitan gascon". Que podem supausar aqueras personas qu'ac hèn atau pr'amor que son occitanistas qui aurén paur d’estar "excomenjadas"  peus membres de la lor capèra, empleguèssen ua formulacion mei simpla e d’acceptacion mei universau com "gascon", totun autant clara e naturau. En realitat, en qué l'"occitan gascon" e serà diferent deu gascon de J.P. Chambon e Y. Greub e deus praubes E. Bourciez, G. Rohlfs, K. Baldinger, et de hèra d’autes romanistas de gran reputacion qui, tots, classifican lo gascon com  lenga distinta de l'occitan? N'i a pas nada diferéncia enter los dus, ben segur. L‘expression « occitan gascon » non designa pas ua auta causa que lo gascon. Simplament que t'i ajustan un article de he, ua mencion classificaira. Aquesta mencion que demoraré acceptabla com a classificacion purament convencionau se n’èra pas presentada de manèira enganaira com ua evidéncia scientifica qui daré tòrt aus qui volossen classificar lo gascon de manèira diferenta. Pr'aquò, n'ac cau pas desbrombar:  linguistas de gran valor (dont los mentavuts ací-dessús), dab los lors collaborators e ensenhats, non classifican pas lo gascon com  varietat de l'occitan, que te'n hèn ua lenga distinta. Dongas, la pertinéncia d'aquesta expression "occitan gascon" que se'n tròba plan flacòta e la soa legitimitat qu'ei questionabla.

« Occitan gascon » e « gascon non-occitan » que’s refereishen ad exactament la medisha causa, qu'ei a díser l'idiòma gascon. Enter las duas apellacions, qu’ei sonque la classificacion de l’objècte qui càmbia, que non la natura deu quite objècte. La manèira de classificar lo gascon que depen evidentament deus critèris causits. Los qui classifican lo gascon la-hens l’occitan qu’an las lors rasons. Que creden en l’existéncia  d’un diasistèma dont la Sciència, en estat actuau, ei plan incapabla de confirmar com d’infirmar l’existéncia. Los qui classifican lo gascon en dehòra de l’occitan que’s basan sus d’autes critèris o simplament que creden en l’inexisténcia deu dit diasistèma avançat per la teoria occitanista. De totas manèiras, la classificacion de l’objècte n’a pas a estar con·honuda dab lo quite objècte e ne pòrta nada valor universau. No's cau pas enganà's,  la classificacion deu gascon respècte à l'occitan qu'ei d'esséncia arbitrària, e, estant atau, n'ei pas beròi scientifica.  L’expression « occitan gascon » com l’expression sistematizada « gascon non-occitan » que descreditan los lors autors, pr’amor que presentan com valor scientifica e valor universau ua nocion classificaira qui n’ei pas ni l’ua, ni l’auta. Classificar lo gascon dehens o dehòra l'occitan qu’ei simplament ua question d’opinion o qu'arrespon a ua necessitat de comoditat,  arren de mei.  Non cau pas préner ua rumor o un opinion  per ua valor o un fèit scientific. Presentar o considerar ua rumor o ua opinion com a fèit scientific qu'ei ua enganada qui's pòt aparentar a un escroqueria intellectuau  quan vien d'ua persona qui a recebut ua formacion de lingüista e qui, per consequéncia, sap de qué parla o aumensh qu' auré d'ac saber. Un sabent n'a pas a presentar abusivament ua opinion com s'estosse un fèit demostrat scientificament. Aquesta confusion qu'ei inacceptabla.

Lo problèma, deu men punt de vista, qu’ei la dimension totalitària qui s’a gahat aqueste ahar, totalitarisme dictat a l’evidéncia per la dòxa. Se credem los seguidors de la dòxa, los qui classifican lo gascon de manèira eterodòxa qu’aurén gran tòrt, quitament quan la lor faiçon de classificar lo gascon ei motivada per de resultats scientifics publicats (ved. per exemple, aquiu). Segon los guardians de la dòxa,  l'opinion classificaira dictada per la doctrina qu'auré d'estar impausada a totòm. Lo problèma màger, vedetz, que vien deu mescladís de genres, de la confusion entertienguda enter dòxa e sciéncia.   Que cau raperar la dòxa- quina que sia-  e  la Sciéncia que son absoludament incompatiblas enter sí. Enter dòxa e sciéncia, que cau causir, las duas causas non pòden anar amassa. La dòxa, per esséncia, qu'empacha l'anar scientific, qu'ei incompatibla dab lo progrès de la sciéncia. Qu’ei per aquesta rason que cau denonciar e refusar las expressions sistematizadas  "occitan gascon" e "gascon non-occitan",  autant l'ua com l'auta, pr'amor que son dogmaticas e non scientificas. La gent que classifican lo gascon com vòlen o com pòden, segon critèris qui an causit d'aplicar. La valor d'aquesta classificacion que demora per consequéncia tostemps relativa, que depen deus critèris causits; cambiatz los critèris, lo resultat que se'n poderà trobar cambiat mentre l'objècte de la classificacion que demora incambiat. En abséncia de critèris consensuaus e quantificables, aquesta causida que demora arbitrària, dongas non scientifica. E lo resultat de classificacion non pòt aver valor scientifica quan los critèris tà determinar la classificacion ne son pas basats sonque sus opinions e non sus fèits scientificament demostrats. Per exemple, l'existéncia d'un diasistèma occitan qu'ei un argument sovent avançat tà justificar la classificacion deu gascon com varianta d'occitan. Totun, l'existéncia d'aqueth diasistèma qu'ei arren mei qu'ua opinion. Que pòt  estar  considerada au mei plan com  ipotèsi de tribalh, totun non com  fèit scientific.  D'alhors, que i a linguistas com Ph. Blanchet qui son de l'opinion contrària, que denegan l'existéncia d'aqueth diasistèma. Notatz l'abséncia totau d'estudis publicats provant l'existéncia o la non-existéncia deu diasistèma occitan. Aquesta question qu'ei probablament impossibla de tractar d'ua faiçon scientifica per rasons de problèmas de metodologia. Un prumèr problèma metodologic qu'ei lo de trobar testimònis monolingues.  Un dusau qu'ei de saber quantificar los resultats: que's pòt prevéder l'intercomprension enter un gascon e un provençau, o quitament enter un gasconofòne natiu, digam, de Labohèira e un aute de Bossòst,  n'ei pas ni cent per cent ni zèro per cent.  Que serà un nivèu intermediari enter aqueths dus estrems. Lo problèma qu'ei ne sabem pas, ni jo, ni los linguistas,  quantificar un nivèu intermediari d'intercomprension de manèira hidabla-  e, per via de consequéncia,  n'ei pas possible de determinar un nivèu de lindau qui permeteré de decidir de manèira absoluda se dus parlars mei o mensh afins e son de lengas distintas o de la medisha lenga. La nocion d'intercomprension e la nocion de diasistèma,  aparentament tant essenciaus en noste ahar, pausan de problèmas metodologics insuperables, çò qui explica n'an pas jamei hèit l'objècte d' estudis scientifics. Los critèris d'intercomprension e de diasistèma n'an pas jamei podut sortir de l'encastre de l'opinion, çò qui vòu díser aqueths critèris  non pòden pas estar considerats entà ua classificacion scientifica deu gascon respècte a l'occitan.

 Qu'ei plan lamentable voler a tota fòrça impausar lo son punt de vista classificaire per rasons de las doctrinaus, presentadas abusivament com scientificas. Qu'ei ua postura totalitària e hèra obscurantista pr'amor que pretien remplaçar la sciéncia per la dòxa.  Que'nse hè mei besonh sciéncia, que non dòxa, en un mond dejà tròp obscurantista, que tròbi jo. Sus la classificacion deu gascon, que voi demorar neutrau com ac èi dejà exprimit mei d'un còp, vediatz,  per exemple, aquiu. Per contra, l'escroqueria intellectuau e la dòxa, que las cau denonciar. Lo men problèma n'ei pas la classificacion deu gascon per se. Entà jo, la classificacion deu gascon -quina que sia- n'a pas nada valor absoluda o universau e n'ei pas ni necessària ni utila entà l'estudi deu gascon. Lo problèma, entà jo, que son meilèu las opinions e  las rumors shens fonaments, a còps clarament faussas, presentadas de faiçon enganaira per un triste gatge diplomat de linguistica com s'estossen de fèits demostrats scientificament. Aprofieitar deu son diplòma entad enganar lo son lectorat en desguisant la dòxa en pelhas de faussa sciéncia e dab fins de propaganda, aquerò que's ditz plan "escroqueria" en gascon. Aquerò n'ei pas eticament acceptable e qu'a d'estar denonciat e condemnat dab la mei grana vigor. Que m'i tornarèi.