Còps que i a, que trobam quauques articles redigits en gascon au Jornalet. Que n'i son guaires, totun. Ailàs, los tèxtes gascons deu Jornalet per pòcs que n'i sian, ne son pas tostemps linguisticament hòrt hidables tanpòc. Que dèishan passar bèras fautas de tot escantilh, per la màger partida gallicismes incorrèctes, totun non pas solament. Ua rason de mei tà non poder recomandar la lectura deu Jornalet aus qui son a apréner lo gascon! La lenga que i ei tròp escarranhada. D'errors o de maishants torns atau, aquiu que n’avetz quauques exemples tirats d’un article d'opinion redigit en gascon per En Domergue Sumien e pareishut lo 20 d’abriu de 2020. Que vse’n prepausi quauques comentaris linguistics e correccions. La liste d'errors n'ei pas exaustiva, que n'i son sonque quauques exemples deus mei tipics.
Cazacstan que s’ei pagat monuments delirants dens ua capitala fastuosa qui càmbia sovent de nom…
Aquesta frasa, calc deu francés, qu’ei incorrècta. Qu'ei lo vèrbe «aver » qui cau hicar com a auxiliar dab los vèrbes de torn reflexiu (pronom personau d’insisténcia o qui ensenha la possession) quan son seguits d’un complement dirècte (cf. Parlar Plan, § 126) . Que seré « estar » solament si lo subjècte executèsse e subisse l’accion au còp.
Atau lo gascon que diferéncia los dus tipes de cas en cambiant lo vèrbe auxiliar, com aus exemples qui segueishen: « Que s’ei plan pagat, dab bona moneda" e "que s’a pagat ua mòto" » çò qui lo francés n'ac hè pas. Comparatz dab los torns en francés: "il s’est bien payé, avec de la bonne monnaie" et "il s’est payé une moto". Alavetz, la frasa « Cazacstan que s’ei pagat monuments…» n'ei pas sonque un gallicisme, plan incorrècte en gascon.
Ua dusau incorreccion qu’ei l’emplec de « dens en plaça d’ »en », un gallicisme a evitar (cf. Parlar Plan § 154) . La frasa corrècta que seré :
"Cazacstan que s’a pagat monuments delirants en ua capitala fastuosa qui càmbia sovent de nom… "
La vertat: a jo non m’agrada pas tròp lo mot « capitala » qui ei d'influéncia francesa e qui va en contra d'ua nòrma gascona qui hè de "capitau" un adjectiu epicèn (ex. "la pèna capitau") en continuitat dirècta dab la gramatica latina (en latin l'adjectiu qu'ei capitalis, m & f.; capitale, n. capitala* n'existeish pas). En gascon, qu’auré d' estar la « capitau » (deu substantiu latin capitale, n) com ne son la "vesiau", l'"agau", la "gau", la "canau", la "carrau", la "vocau" etc. La fòrma « capitala » n’ei pas briga admesa en lenga aranesa qui ditz « capitau » (s.f.) . Per contra, la fòrma « capitala » qu’ei admesa per PN e TeG, pr'amor de l'usatge generau calcat suu francés. Adonc, si lo mot « capitala » ei acceptat, qué i haram? Aquò rai. Ne soi pas jo encargat de decidir çò qui n'ei o non n'ei pas d'acceptader.
Totun lo regim que mia ua politica timida de rehortiment deu cazac en fàcia deu rus.
« Regim » que’m pausa un problèma d’acceptacion. En gascon qu’ei « regime » segon lo PN e lo TeG, mentre qu’ei « règim » en aranés. La fòrma « regim » n’ei pas admesa en nat diccionari de gascon qui jo sapi.
"Rehortiment*" qu'ei ua pèca, a remplaçar per "ahortiment" o "ahortida" o "ren·hortiment" o "ren·hortida" (dab n). "Ren·hortida" e "ren·hortiment" que son substantius construsits a partir deu vèrbe "ren·hortir" , grafiat "renhourtì" e "rehourtì" en grafia febusiana segon la faiçon (variabla) de prononciar lo mot. La "n" que dèisha sovent d'estar sensibla quan ei seguida dirèctament per ".h" . Per exemple, lo mot "in·hèrn" qu'ei grafiat "inhèr" e "ihèr" per Palay; "con·hóner" qu'ei grafiat "couhoùne" etc. "Ren·hortir" que deriva d’"en·hortir" ("enhourtì" en çò de Palay) mentre "ahortiment" e "ahortida" que son substantius construsits a partir d'"ahortir". Lo vèrbe "rehortir*" n’existeish pas en gascon, pas mei qu’ "*ehortir" ni "*hortir". En Sumien que’s degó probablament enganar en sajant de transcríver lo vèrbe "rehourtì" trobat au diccionari de Palay. Per tant, la solucion qu’ei balhada de manèira hòrt avisada e clara au dic. PN e au Dicod’òc deu CPLO. Qu'avem ací la pròva qu'aquestes diccionaris be son utiles e necessaris. Que'n serén quitament entau noste lingüista provençau, e avosse avut la bona idèa de'us consultar !!!.
En fàcia deu rus. « En fàcia de » qu’ei un gallicisme, traduccion au mot per mot de « en face de ». Lo torn qu’ei incorrècte en gascon. Que i poderem botar « fàcia au rus », « de cara au rus » o, benlhèu mei adequadament, , « au par deu rus », « respècte au rus »...
En 2018, Nazarbaev qu’acceptèc de revisar la sua posicion e que hascoc presentar ua quatava version sens apostròfs.
Quatava* n'ei pas corrècte en gascon. La fòrma corrècta qu'ei "quatau" (m./f.): ua quatau version... etc.
"Hascoc" qu’ei ua fòrma qui ne correspón pas briga ni a la de l'aranés estandard qui ei « hec » (deu vèrbe hèr) ni a la deu gascon normat qui ei « hasó » (deu vèrbe har)) segon las conclusions convergentas de Bianchi - Viaut, Romieu - Bianchi e Narioò - Grosclaude. Aqueste patron de conjugason deu preterit de "har", dab hasó, qu'èra lo qui lo quite Sumien e causí en ua tèsi publicada en 2006 a la casa editoriau Brepols e, a la fèita fin, que demora la consignada peu Verb’òc (CPLO). Notatz d'aulhors las causidas de las fòrmas "har" e "hascoc" qui trobam en aqueste tèxte d'En Sumien que son incoherentas enter si . "Hascoc" qu’ei ua fòrma plan literària, anciana (emplegada peus poètas deu sègle barròc) com modèrna. Que la trobam en çò de P. Bèc. Totun "hascoc" qu'ei ua fòrma deu vèrbe "hèr" e non pas jamei deu vèrbe "har". La causida d'aquesta associacion estranha "hascoc" e "har", autant d'antinormista, qu’ei incomprehensibla. Lo quite Sumien qu'aprofieita aqueste tèxte sus l'albabet cazac per criticar - dab rasons de las bonas- las inestabilitats e las refòrmas linguisticas inutilas, en particular quan s'aplican a l'occitan. Totun, passar de la fòrma deu gascon normat "hasó", arrecomandada peu quite Sumien annadas a, a "hascoc" qui eth medish ei a har servir uei lo dia, qu'ei un beròi exemple d'inestabilitat inutila e contraproductiva, ce'm sembla. La fòrma "hascoc" que deuré estar reservada aus qui an aquesta fòrma com a naturau au parlar de la lor comunautat. N'ei pas lo cas d'En D. Sumien qui n'a pas nada rason entà non pas seguir los patrons de conjugason normada pausats a man peu CPLO.
Dempuish novembre de 2019, Toqaev, maugrat la sua fidelitat a Nazarbaev, qu’encoratja ua cinquava version de l’alfabet latin, aqueste còp dab hèra de signes pròches deu turc de Turquia coma ç, ğ, ı, ö, ş, ü mes en tot ahíger signes non anatolians coma ä, q, ŋ, w.
« Novembre* » qu’ei un gallicisme (francisme e occitanisme) a remplaçar peu mot gascon "noveme". Lo gojat qu’ei plan de noveme e non de novembre*, brembatz-vos de Manciet !!! Aquiu qu'avem un beròi exemple de confusion dab, o d'interferéncia de, l'occitan (non-gascon). Non n'ei pas lo solet exemple en aqueste tèxte de Sumien.
« maugrat la sua fidelitat a Nazarbaev » la locucion dab "maugrat" pausat atau per Sumien qu’ei de correccion discutida, possiblament un gallicisme. Que i a mejans de l’evitar en remplaçar-la per « a maudespieit de », « a despieit de » shens oblidar "a maugrat de".
Cinquava* n'ei pas briga corrècte, pas mei que quatava* dejà vist mei haut. Los mots corrèctes que son cincau (m./f.) e quatau (m. /f.). "Ua cincau version" o la version "cincau". Ne sèi pas d'on o per qué En D. Sumien e'nse sorteish aquestes quatava* e cinquava* fantasiós en plaça de las fòrmas normaus . Que deven har mei "occitans", probable. En tot cas, ne son pas briga corrèctes pas mei qu' agahar* (concebut suu modèle deu mot occitanocatalan '"agafar") qui trobam a la soa tèsi. Aquestes mots "quatau" e "cincau" que son epicèns com ne son "dusau", "tresau", "annau", "noviau", etc, etc (cf. Palay).
Non soi pas especialista deu cazac e non pòdi pas díser quina version ei melhora.
Visiblament, En D. Sumien n'ei pas un especialista deu gascon tanpòc. En gascon, "melhor" qu’ei epicèn (m./f.), la fòrma femenina melhora*, d'influéncia francesa, qu'ei a evitar. A remplaçar per melhor o mei bona.
« non pòdi pas díser quina version ei melhor / mei bona. » o "non pòdi pas díser quina ei la mei bona version".
Que dèisha devinar ua manca de seriós deu regim dens la sua pretension de defénder lo cazac en fàcia deu rus, quan lo rus e demòra estable e intocable
« Manca de seriós » : aquesta expression qu’ei un calc deu francés "manque de sérieux". Totun, a l'origina, "seriós" n’èra pas sonque un adjectiu en gascon, lo substantiu estant "seriositat" o "seriosèr". "Manca de seriós" qu'ei un beròi gallicisme en gascon, enqüèra qu’acceptat per Palay (manque de serioùs), PN e TeG. En gascon "defrancesat", l’expression qu’auré d' estar "manca de seriositat" o "manca de seriosèr". Aquò rai.
Regim : fòrma absenta deus diccionaris gascons qui s'estiman mei regime o règim segon la(s) lenga(s), vedetz aci dessús.
"Dens la sua pretension de" : qu’ei un calc d'un idiotisme francés. Aquesta locucion n'ei pas briga corrècta en gascon . Com la pretension de quauqu'un a har quauqu'arren n'ei pas briga un espaci dab un interior e un exterior, l'emplec de la preposicion "dens" n'ei pas adequat aquiu. Ua solucion que seré "en tot preténer...", o sia:
"Que dèisha devinar ua manca de seriositat deu regime en tot preténer (de) deféner lo cazac respècte au rus, quan lo rus demora estable e intocable".
*En fàcia de : locucion incorrècta, ved. ací dessús.
L’estat cazac que contunha de har servir, dens los sons documents escriuts en anglés, las formas russas en lòc de las formas cazacas: Kazakhstan* (en rus) en lòc de Qazaqstan (en cazac), Baikonur* (en rus) en lòc de Baıqoŋyr (en cazac)...
« Har servir » Aquiu que’nse trobam dab ua incoheréncia dialectau, dejà mentavuda dab "hascoc". En D. Sumien qu’emplega au còp l’infinitiu "har" e la fòrma "hascoc" au preterit. Totun, las duas fòrmas que son incompatiblas enter si. "Hascoc" qu’ei ua fòrma deu vèrbe "hèr" e non pas jamei deu vèrbe "har".
*dens los sons documents escriuts en anglés" : l’emplec de "dens", aquiu, n'ei pas çò de mei bon enqüèra que demore acceptader. Qu'ei un gallicisme. Com a preposicion de lòc, "dens" qu'a la significacion d' "a l'interior de" e ne s'aplica normaument pas sonque a un espaci concret e limitat (barrat).
Aquiu que i poderem hicar, possiblament:
"aus sons documents escriuts en anglés"...
"aus sons documents escriuts en anglés"...
o, melhor e mei simplament, com lo possessiu e l'article e son ben inutiles ací :
"en documents escriuts en anglés"...
Non son pas capables de valorizar lo nom cazac deu lor pròpri país...
"Pròpri*" n'ei pas briga corrècte en gascon. Qu'ei un gallicisme (occitanisme). Lo mot corrècte qu'ei "pròpi". Palay n'indica pas sonque pròpi (grafiat propi) e "pròpre" (grafiat propre) qui ei un francisme. A notar qu'ei "propi" en catalan tanben, atestat dejà au sègle 13.
Bon, que dèishi l’ahar aquiu. Listar totas las errors e tots los punts a discutir que'n serén tròp fastidiós.
Non son pas capables de valorizar lo nom cazac deu lor pròpri país...
"Pròpri*" n'ei pas briga corrècte en gascon. Qu'ei un gallicisme (occitanisme). Lo mot corrècte qu'ei "pròpi". Palay n'indica pas sonque pròpi (grafiat propi) e "pròpre" (grafiat propre) qui ei un francisme. A notar qu'ei "propi" en catalan tanben, atestat dejà au sègle 13.
Bon, que dèishi l’ahar aquiu. Listar totas las errors e tots los punts a discutir que'n serén tròp fastidiós.
La lenga emplegada per En D. Sumien aquíu n'ei pas de qualitat acceptadera. Qu'ei conhida d’incorreccions sintaxicas (com "que s’ei pagat monuments" *quatava, *cinquava, *melhora), errors lexicaus (*ehortiment, *pròpri etc), gallicismes de tot escantilh ("en fàcia de", "manca de seriós", "novembre", "dens" bon entà tot e pertot, etc). Aquestas incorreccions que testimònian au còp d'ua mala coneishença deu gascon e de la degradacion de la lenga. Que’m sap mau n’ajan pas nat corrector competent au Jornalet ! O dilhèu que n'an un e lo praube gatge ne gausa pas corregir un linguista com En D. Sumien, Diu me dau ! Qu’a gran tòrt. Ne prèsta pas servici ni au lector ni au quite lingüista, pr'amor estar diplomat de linguistica, estosse occitana, n'ei pas ua garantida entà saber manejar lo gascon (ni l'occitan) com cau. E balhar leçons d'anar linguistic aus companhs deu CPLO en ua lenga de qualitat tan dolenta n'ei pas ua marca de competéncia ni de...seriositat, sustot quan mantua d'aquestas fautas de Sumien estoren podudas estar evitadas simplament en har servir los utís com lo Verb'òc e lo Dicod'òc qui lo quite CPLO e pausè a man de totòm.
N.B. PN = Per Noste (associacion e casa editoriau qui editè un diccionari francés- occitan (gascon ).; TeG= diccionari tot en gascon, de P. Morà.; CPLO = Congrès Permanent de la Lenga Occitana.
12 comentaris:
Lo Pairbon d’Armissan que’m contè un còp ua hèita on un gus s’èra eishebucat, e unhaute en comentant disè:
“Cresi que s’a copat tres o quatre camas.”
Pas gascon, donc, mes lo manteniment de l’auxiliar qu’ei un hèit panoccitan qui lo mèste lingüista e deuré conéisher.
Si lo vèrbe ei “organicament” reflexiu, auxiliar ESTAR:
“Que’m soi adromit.”
Si lo vèrbe ei transitiu, auxiliar AVER:
“Qu’èi crompat ua auto < que m’èi crompat ua auto.”
—
La règla generau qu’ei l’auxiliar normau du vèrbe que’s mantien en tot cap:
“Que son vienudas < Ne son pas podudas viéner.”
—
Hèi plan!
JIG
Merci per aquesta sintèsi hòrt clara! Lo mèste que's ditz lingüista, no's ditz pas gramatician, que's pòt enganar, errare humanum est. Totun, emesa per un professor d'occitan de mestièr, l'error ne marca pas tròp plan, lo resultat n'ei pas briga pedagogic !!! Lo problèma qu'ei doble : lo nivèu lingüistic pro sharre deu nòste lingüista qui s'acontenta tròp sovent d'ua traduccion calc shens se pausar las questions deus idiotismes e l'abséncia d'ua etapa de correccion eficaça per ua persona competenta.
-« Milhora » (e donc belèu « melhora ») es corrèct en gascon !!! Me sembla que te referisses tendent a un gascon normat o biarnés en aublidat p.ex. lo gascon periferic. Seré donc mèi rigorós de precisar que tala o tala causa es corrècta en gascon normat o biarnés.
Aquò dit, de vrai, sembla que : milhor = mieux / mèi bon = meilleur.
-Idem, « -ala » es corrèct en gascon periferic ; Vigneau (en vasadés) cita notadament : escarniau,-ala ; hastiau,-ala. Fadré véser la reparticion dens l’ALG.
-Idem, « dens/en » que mencionas soent : n’èi pas jamèi lugit (o ausit) « en » emplegat atau. Diu estar un usatge meridionau.
-Demb « maugrat » vesi pas lo problèma.
-N’as pas precisat que « har servir » es un calque de l’occitan « far servir » haha. Sabi pas s’es gascon de díser « har servir » per « utilisar ».
- »Se jeter dans les bras de » (artigle precedent) se diré p.ex. dens mon patoàs « se ronçar dens los braç de ». « Aus braç » soneré exotic a nòste, me sembla.
A prepaus de Bèc :
- »Renèc » es aranés, « arnèc » biarnés e armanhaqués (FEW 10 p 253)
- »Mena » sembla quitament pas coneixut en gascon periferic , sembla de tendéncia orientala (FEW 6/2 p 102)
Gaby, que'm sembla que hès ua confusion enter gascon normat e gascon orau. Melhora n'ei pas corrècte en gascon (cf. Palay). ne disi pas que n'ei pas jamei emplegat mès n'ei pas corrècte. -au: la nòrma gascona (pas speciaument biarnesa) qu'ei de continuar d'aplicar la gramatica latina per los adjectius qui se terminan en -au quan venen deu latin -alis (masc. -alis, fem -alis neut. -ale). -ala qu'ei ua anomalia per rapòrt au latin. Alavetz -au au masc e au femen. Qu'ei ua nòrma que hòrt de monde (pas tots d'acòrd) arrespèctan cf. annau e noviau en Palay . N'èi pas jamei dit ni pensat que lo monde respectavan aquò a l'orau mès que't soi a parlar d'ua lenga escriuta dab règlas qui ne soi pas jo qui las èi dictadas. De tota faiçon, t'avisaràs que n'èi pas corregit "capitala". En francés, "on prend pas comme ça la voiture à son cousin sans lui demander la permission", la frasa n'ei pas briga corrècta" totun, aquò n'empacha pas que la poscas audir correntament. Correccion e usatge que son duas causas distintas. E lenga escriuta e lenga parlada que son duas causas distintas tanben. N'escrivem pas francés exactament com lo parlam, qu'am a har ua traduccion.
Har servir per utilisar, ne sèi pas tanpòc s'ei estat dejà emplegat en gascon mès la significacion qu'ei logica e hort clara e ne necessita pas la consultacion d'un diccionari deu men punt de vista. "Se ronçar dens los braç" qu'ei bon occitan, totun mei occitan non pas gascon. Back to gasconisme!!! La preposicion "a' qu'ei la fòrma arrecomandada per Narioò dab exemples deus bons quan la preposicion ei seguit per un article definit, la règla qu'ei la aplicada per Arnaudin en règla generau (Tu l'as dans la pòche = que l'as a la pòcha, souffle dans le sac = boha au sac. Une balle dans le coeur: ua bala au còr. Que s'ageish de "parlar plan" e sustot d'escriver plan". Quant a l'emplec de "en" ne crei pas que sia especiaument meridionau, a mensh de considerar Arnaudin com a meridionau: en ua meison, en questa meison, en 'quith casau, au casau, en un casau totun a la pòcha etc cf. Arnaudin. L'as pas ausit, que't crei, pr'amor pas arrés n'aplica pas aquestas règlas a l'orau uei lo dia, totun que s'ageish de parlar e d'escriver plan" e de tornar, quan ei possible, aus gasconismes en plaça de gallicismes inutiles (francismes com occitanismes). Bohausac qu'ei un mot emplegat per las lanas totas, enfin, sustot las deu nòrd, qu'ei plan bohausac (boha-au-sac) e non boha dens lo sac, vertat? Atau qu'ei.
Arneguet qu'ei lo bon mot en gascon. Qu'ac mantieni. Renèc qu'ei un prèst inutile, un occitanisme, autanplan un catalanisme. Ne cau pas confoner las lengas. Cada un a casa. soa
• La mena b’existeish (o a existit) en Gèrç e lhèu entà Bigòrra, en parlars en contacte dab lo lengadocian. Qu’ei donc un localisme e se pòt efectivament un manlhèu.
M. Fontan qu’escriu:
> J’èran: tot lo Biarn, deus Lanusquets la mena, / Los mainats gersalèrs! (→ la troupe des Landais)
> Autalèu aquestes que s’avisaràn que n’ei pas un de la loa mena que l’abladaràn de trucs… (→ qu’il n’est pas des leurs)
> Los caçaires qu’arribèn en mena (→ en troupe).
• Mes l’autor n’ac emplega pas sonque per un grop de personas, ua consia, banda, tropa, etc.
Qu’ac arretròbam en çò deu Cascaròt:
> Mes que son ací, gens de tota mena e de tot peu, ende la defénder…
> Los de Sadelhan volèvan mià’i bestiar de tota mena e de tot peu…
• Los diccionaris gascons, vielhs o recents, ne mentaven pas lo mot. A priori, en har hrèita los exemples gascons atestats hòra aqueths chics exemples, que me’n tienerí jo a l’usar de Fontan o deu Cascaròt.
> Ne diserèi PAS, per exemple:
”Podas, ganchetas e autas atrunas d’aquera mena*…”
> mes be poirí díser:
”Monde d’aquesta mena ne n’encóntram pas mei (malaja).”
(→ Des gens de cette sorte / trempe, on n’en rencontre plus (hélas).)
> e que’s pòt notar lo sens que poiré estar pejoratiu, segon lo contèxte:
“Monde d’aquera mena ne n’encóntram pas mei (e gai).”
(→ Des gens de cet acabit, on n’en rencontre plus (heureusement).)
Derivats:
• menat “semblable, parièr” (Qu’ei lo pair tot menat; “En bien d’autes endrets enqüèra / S’es passada menada istuèra… (glosat → pareille histoire)” - A. Cator)
• menada “troupe” (E Caront jamai pus non trobèc a son pòrt / D’esperits desossats tan rabenta menada. - Godolin, en lengadocian tolosan.)
E bona nèit monde!
Jig
JIG: mercés enqüèra peus comentaris tostemps avisats e plan documentats!
Ua remarqueta: si admetem "sòrta" per "chança", ne vei pas perqué ne poderem pas acceptar lo medish mot entà díser "espècia" "traca" "escantilh". En catalan, lo mot qu'ei (la) sort, atau morfologicament mei pròishe deu latin sortem (sors- sortis). La sort catalana qu'a las duas significacions, la de "chança" e la de "sòrta" :
- vaig tenir la sort de trobar-lo
- vellut, domàs i altres sorts de roba
En espanhòu, idem: suerte = género o especie de algo. Feria de toda suerte de ganados (DRAE).
Alavetz, lo sens de "sorte" balhat a "sòrta" qu'ei perfèitament normau e non deu pas arren au francés !!! Si acceptam lo mot tà díser "chança", ne podem pas arrefusà'u en remplacement de "mena", ce'm sembla.
Òc-ben quiò! “sòrta” qu’ei perfèitament corrècte en gascon, tant au sens de “chance” com au sens de “catégorie”: • “cabirons entàs tets des cases e tota sòrta de husta” (Querimònia) D’autscòps se disè meilèu “sòrt” en acòrd dab l’etimologia [sors, sortis, sortem]: • “…peth lançament d’ua sageta, d’ua lança, d’ua peira o de quaussevolha auta sòrt d’arma, mentre non gesque era sang, eth delicte demorarà immune a ua pena emesa peth jutge.” (Querimònia) • “Item, perles engrimades de conde que son de dues sortz, en la prumere sort a setante graas, et en la segonte sort a cent quoarante et ung graa, et son estimades, totes ensemps, cent et detz et oeyt florins.” (Meubles et joyaux de Jean, comte de Foix et d'Eléonore de Navarre) (engrumadas de condèr = enfilées en chapelet) Per contra, au men semblar, “mena” qu’a un emplec hèra mei limitat (entà personas e, a la rigor, bèstias). Aquò n’empacha pas d’ac díser quan s’escadi plan. Jig
OK per "a" ; de vrai , "a la pòcha" es la fòrma usuala, e finalament "se ronçar aus braç" sòna bien :D
Troberì logic de seguir lo latin se un jorn bastissèvam una nòrma gascona equilibrada (tant vau dìser jamèi, e m'es egau).
Mès aquera istoèra de gascon normat qu'existeré adara, qu'es aquò ? Quala nòrma ? I a la nòrma aranesa, e la nòrma pluricentrica a la mòda de Sumien. Totas duvas perifericas. "Ne soi pas jo qui las èi dictadas" -> qui, lavetz ? Lo dico de Per Noste ? Mès se basèren suu biarnés. Perqué una fòrma biarnesa seré decretada corrècta e pas una fòrma armanhaquesa o girondina ? Me pòdi basar suu dicò de Bazas Culture o de Vigneau, o sus mon quite brolhon de diccionari, e decretar qu'aquò's la nòrma.
Perqué pas préner per nòrma, justament, çò que s'ausìs correntament ?
Se me pòdi perméter, veses lo gascon deu duhòra. Coma Michel Grosclaude qué, haha. Coma Bec... coma Sumien !
P.S. E au reboix, i a de causas que sònan estranjas dens çò qu'escrives, que prenes per nòrma deu temps que me sémblan pauc utilisadas. Vòli parlar deu famos "coma a" que, per jo, sembla un catalanisme.
Gaby: non , n'ei pas "coma a" ni "coma", qu'ei justament "com a" (en dus mots), d'on ei gessida la fòrma mei espandida "coma". "Com" en gascon que significa comme; "com a" ne significa pas "comme" sonque dab lo sens de "en tant que". N'ei pas un catalanisme, enqüèra que lo catalan l'aja plan recuperat. Qu'èra comun au gascon e au catalan e, probablament, a l'occitan dautecòps tanben. Que trobaràs "com a" au diccionari de Lespy-Raymond, dab aquesta significacion de "en tant que" e qu'ei mencionat a la gramatica deu gascon deu Lanagran e deu Bòrn deu Renaud pr'amor Arnaudin que continua de l'emplegar a còps. "Com a" qu'ei deu gascon peirotonenc, d'acòrd, totun la causida aquesta qu'ei documentada e fondada. Restituir lo doblet "com" / "com a" qu'a un interés doble per jo qui ei lo de seguir la gramatica istorica deu gascon e d'evitar d'aver a causir enter duas evolucions dialectaus divergentas (com vs coma). Notaràs que Sumien causeish "coma" probablament per rasons de las occitanistas, n'ac èi pas mencionat, aquò rai. Enqüèra que non tròbi "coma" hèra corrècte istoricament, ne voi pas impausar lo gascon peirotonenc com a nòrma, n'èi pas nada legitimiat entà impausar qué que sia. Adonc que'm cari suu subjècte. Totun, que m'autregi lo dret a restituir la fòrma com a qui ei hòrt corrècta.
En català "DINS" per EN (abstracte, no locatiu) és emprat en català antic, i actualment sobretot en balear i en rossellonès.
DCVB
b) En seny immaterial. Som, Sènyer, fenits en ésser e en obres dints la granea de la vostra sancta essència, Llull Cont. 5, 2. Com home cogita en les termenacions dints les quals és termenada la cogitació humana, Llull Cont. 168. Que no mor mai completament dins el nostre cor, Ruyra Parada 6. El comte Arnau plora, i dins de son plor, ha trobat son ànima, Maragall Enllà 34. Jo he llegit assò dins Cicero, Lacavalleria Gazoph.
Qu'ei ua remarca intessanta, aquerò deu "dins" per "en". En gascon, hens qu'ei emplegat com a preposicion de temps.
Publica un comentari a l'entrada