Bernat Manciet amagat

Bernat Manciet qu'ei shens dobte l'escrivan màger de la literatura gascona contemporanèa. E un deus mei grans de la Literatura occitana tota. Qu'escriu en un gascon natre, blos, plan beròi. Qu'a totun ua particularitat, lo gascon de Manciet. Qu'ei de fòrça mau compréner peus qui n'an deu gascon qu'ua coneishença tròp superficiau o limitada au biarnés o a l'idiòma biarnesejant deus metòdes d'ensenhança de gascon. N'ei pas un azard s'estó reeditat en version bilingüe (gascon-francés), que non en version originau sonque. Los de Pau qu'an dejà dificultats tà compréner l'escríver de Manciet en l'idiòma originau, non cau pas parlar deus deu Clapàs qui son perfeitament incapables de seguí'u. Pòc a pòc, los obratges de Manciet que son acaçats deu hons occitan de l'universitat montpelherenca tà acabar aus arrehucats. Amics catalans, lo diccionari occitan-catalan non ves serà de nada utilitat tà sajar de deschifrar l'òbra de Bernat Manciet, un deus escrivans màgers de lengua occitana.

E la rason n'ei simpla: la lengua de Manciet qu'ei sense nat dobte natra e blosa, totun qu'ei tanben hèra particulara. Qu'ei basada suu parlar plan gascon deu son lòc nadiu, Sabres, en la Lana Gran. Qu'ei gascon deus bons, mès qu'ei coenhit de particularitats pòc accessiblas aus qui non son pas deu parçan.

Per exemple, amagar en gascon de Manciet non vòu pas díser escóner, mès, au contra, expausar. Ua amagada qu'ei ua miaça. E abolir non vòu pas diser abolir mès balhar rason. E qué vòu díser achomir? Lo Palai n'ac ditz pas. Achomir qu'ei sinonime de gahar l'enterdromida, assomelhà's. Ambrada n'ei pas sonque ua ambrada, qu'a tanben lo sens de còp, vegada (o viatge en aranés). Arbastar que vòu díser bastar. E anoï's ? escanà's. E demorar atuc? Demorar mut. E un auguit, e sabetz çò qu'ei? Urosament, lo Palai qu'ac sap. Qu'ei un lamon, un marescatge.

Ja seré òra qu'avossem un diccionari generau de gascon, tot en gascon, qu'apleguèssen tots los mots e expressions de l'òbra tota de Manciet!!!

E ja seré òra qu'avossem ua lengua gascona unificada!!!!

Cent ans a, Miquèu de Camelat e Simin Palai que decidín de non pas escríver en lor gascon bigordan nadiu tà's hicar au biarnés de l'arribèra deu gave de Pau, qui consideravan com a lo gascon literari per excelléncia. Mès Manciet ne'us seguiscó pas. E que cau plan constatar uei lo dia, los escrivans gascons qui escríven en koinè biarnesa, a despart deus quites Biarnés, non n'i a pas nat. Los autors gascons non-biarnés, que sian Claudi Bellòc, Pèir Morà, Halip Lartigue, Eric Chaplain, Terèsa Pembrun-Lavit, Joan-Pau Ferré, e tots los autes, sens oblidar los autors aranés, qu'escrigón tots en ua varietat non-biarnesa, cada un en la soa varietat pròpia basada suu parlar deu son parçan, mes o mens normativizada peu son autor. Per la medisha rason qui hè los escrivans occitans non-lengadocians non vòlen pas escríver en lengadocian, los escrivans gascons non-biarnés non vòlen pas escríver en biarnés.

La nòrma pluricentrica de l'occitan imaginada per En Domergue Sumien implicaré que i avosse ua nòrma unificada peu gascon. Quina nòrma? L'aranés de Vielha? Lo biarnés de Pau? Lo parlar de Dauna Y deus alentorns de Tarba, o lo de Monsur X de Labohèira, lo de Monsur Z deu parçan vasadés o lo baish-armanhaqués de dauna P ?? En realitat, la nòrma gascona qu'ei, uei lo dia, fòrça mes pluricentrica que non pas la deu quite occitan saunejat per En Sumien.

Pèire Bèc, escrivan originari deu Baish-Comenge qu'avè causit d'escríver en un gascon composicionau, sintetic, hèit d'elements prenguts de mantuns dialèctes de la lenga gascona: un gascon de nat lòc en particular e doncas de tots. Que hè dòu lo son exemple non sia pas estat seguit per nat aute escrivan gascon. Ua varietat unificada, sintetica, oficiau e vededera deu gascon, basada suus parlars pròpis deus país gascons, que'ns hè tostemp hrèita. Aquò n'empacharé pas los escrivans de continuar d'escríver en la soa varietat preferida s'ac volossen (n'ei pas un crimi, aquò, plan segur) mès aumensh aurem a man ua varietat unificada de gascon a promàver pertot. La tòca n'ei pas de remplaçar a l' expression orau lo parlar gascon naturau deus ajòus o deu vilatge (aquò, òc, que seré un crimi) mès plan de hornir ua varietat escriuta unificada. E de har-la arreconéisher com a fòrma oficiau de la lenga - la nosta, lo gascon- pertot. En França, en Euròpa e au mon sancèr. E l'occitan? Se'n portaré pas mei mau, plan au contra, puishque lo gascon ei bon occitan.