A quauques teoricians occitanistas, que'us agrada de parlar d'occitan general tà parlar de l'estandard lengadocian, en particular entà l'opausar a l'aranés. Lo mot generau non deu pas aver lo medish sens en nhirgo d'aqueths teoricians qu'en las autas varietats de l'occitan.
En tot cas, se consideram lo centenat de blògs escriuts aumens parciaument en occitan, l'occitan mes emplegat peus blogaires qu'ei gascon (aranés inclús), seguit peu lengadocian (plan soent en ua varietat diferenta deu dit "occitan generau"), e puish, luenh darrèr, que'n trobam redigits en lemosin o en provençau. Pas arren en auvernhat ni en vivaro-aupin, que jo sàpii, e qu'ei pecat.
Avetz dit: occitan general????
dijous, 30 de juny del 2011
dilluns, 27 de juny del 2011
Rondèus pertot
A Estrasborg, abans, que i dançavan lo rondèu d'un biaish plan estranh, praubins (ben si, que m'agrada HÈRA Alsàcia, e jo que sèi de qué parli, que i vivoi dètz ans).
Lo grop de la video qu'èra lo deus de Barberousse de la bona vila d'Hàwenau (Haguenau en francés). (Nòta culturau: Barbarossa qu'èra lo chafre de l'emperaire Frederic prumèr deu Sent-Emperi Germanic qui balhè la sua carta -l'equivalent deus nòstes fòrs- a la vila d'Haguenau au sègle 11 o dilhèu 12, non me'n brembi pas mes. Fin de la nòta culturau).
E puish los Alsacians qu'estón convertits a la religion vertadèra, gràcias aus missionaris motivats e benevolents de l’A.I.D.S. (Associacion Internacionau deus Diatonicaires Satisfèits). Justament, que i vedem a assajà's un neo-convertit alsacian dens la video qui segueish (bon, çò de piri n'ei dilhèu pas lo coquin):
E aquò que't hè evoluar lo biaish de dançar a Estrasborg, notaratz aqueth ritme endiablat qui hè assemblà's lo rondèu a la samba brasilèra:
La civilizacion qu'a artenhut Belgica:
E dinc aus País-Baishs, escotatz com ei polit, aqueth rondèu dab las duas flabutas:
E mes en Anglatèrra, que'us avem prengut lo rugby, que ns'an prengut lo rondèu:
Los quites Mexicans que vienen en çò nòste tà i apréner lo rondèu gascon, (¡¡¡Ayyy, mira, qué boniiito!!! Ándale!):
Lo Rondèu gascon qu'ei a hè's patrimòni immateriau de l'umanitat deu món mondiau. Totun, aquò n'ei pas sonque la prumèra etapa, pr'amor, tà que los dius deu Rondèu sian plan contents, que i cau ahíger duas causas. La prumèra qu'ei la votz, EN GASCON, clar o pas, mès en gascon. (E pensavas qu'èra acabat, lo rondèu? Que non! Un aute que segueish! )
E qu'anerà enqüèra miélher si t'apitas sus duas chancas tà eslhevà't de cap taus dius rondelaires, e mes si lo rondèu e's gaha un ritme de pòlca, com aqueth rondèu barrejat qui jo coneishi com pòlca deus chancaires.
Lo grop de la video qu'èra lo deus de Barberousse de la bona vila d'Hàwenau (Haguenau en francés). (Nòta culturau: Barbarossa qu'èra lo chafre de l'emperaire Frederic prumèr deu Sent-Emperi Germanic qui balhè la sua carta -l'equivalent deus nòstes fòrs- a la vila d'Haguenau au sègle 11 o dilhèu 12, non me'n brembi pas mes. Fin de la nòta culturau).
E puish los Alsacians qu'estón convertits a la religion vertadèra, gràcias aus missionaris motivats e benevolents de l’A.I.D.S. (Associacion Internacionau deus Diatonicaires Satisfèits). Justament, que i vedem a assajà's un neo-convertit alsacian dens la video qui segueish (bon, çò de piri n'ei dilhèu pas lo coquin):
E aquò que't hè evoluar lo biaish de dançar a Estrasborg, notaratz aqueth ritme endiablat qui hè assemblà's lo rondèu a la samba brasilèra:
La civilizacion qu'a artenhut Belgica:
E dinc aus País-Baishs, escotatz com ei polit, aqueth rondèu dab las duas flabutas:
E mes en Anglatèrra, que'us avem prengut lo rugby, que ns'an prengut lo rondèu:
Los quites Mexicans que vienen en çò nòste tà i apréner lo rondèu gascon, (¡¡¡Ayyy, mira, qué boniiito!!! Ándale!):
Lo Rondèu gascon qu'ei a hè's patrimòni immateriau de l'umanitat deu món mondiau. Totun, aquò n'ei pas sonque la prumèra etapa, pr'amor, tà que los dius deu Rondèu sian plan contents, que i cau ahíger duas causas. La prumèra qu'ei la votz, EN GASCON, clar o pas, mès en gascon. (E pensavas qu'èra acabat, lo rondèu? Que non! Un aute que segueish! )
E qu'anerà enqüèra miélher si t'apitas sus duas chancas tà eslhevà't de cap taus dius rondelaires, e mes si lo rondèu e's gaha un ritme de pòlca, com aqueth rondèu barrejat qui jo coneishi com pòlca deus chancaires.
dissabte, 25 de juny del 2011
divendres, 24 de juny del 2011
reflexions carlamusairas: de la pipasso tà la museta deu centre
Que'm soi interessat a la pipasso e l'amic Sam Corwynn, qui'n fabrica en Picardia, que m'a ajudat a i véder un pòc mei clar. Los instruments que son, en realitat, de dus tipes diferents: l'ancian e lo modèrn(e). Las pipassos de tipe ancian - o muchosas com se disen en Belgica - que son còpias d'instruments conservats au Musèu deus Instruments de Musica a Brussèlas . Que cau díser aqueth instrument picard qu'avèva completament desapareishut deu païsatge musicau durant la prumèra mieitat deu sègle 20. Dens lo musèu, n'i a tres exemplars pro semblants enter si, que provienen tots deu Hainaut bèlga qui hè partida de la Picardia lingüistica, e un quatau un pòc diferent, originari deu Nòrd-Pas de Calais. La traucada qu'ei de tipe anciana, dab un diamètre qui càmbia lo long de la traucada, çò qui hè ua gama qui n'ei pas guaire temperada e ua digitacion un pòc complicada. L'instrument n'ei pas octaviaire, e Sam qu'explica l'arrason que n'ei lo pabalhon mavedís au cap de l'auboès, causa hèra rara per ua carlamusa. L'excellent factor Rémy Dubois (Verviers, Belgica) que fabrica muchosas en copiar los instruments deu musèu de Brussèlas, e los instruments que soan plan, com ac demòstra aquera video deu grop bèlga Les Buissonneurs:
Tà simplificar o normalizar lo jòc, Rémy Dubois que n'a inventat ua auta version dita modèrna, dab ua traucada de diamètre constant qui confèra a l'instrument ua digitacion "mes normau" de tipe cornamusa deu centre. Dens la video qui segueish, que vedem lo factor Rémy Dubois a jogar d'aqueth instrument en duo dab la cornamusaira picarda Ghislaine Desmaris qui ensenha la pipasso au conservatòri d'Amiens. La màger part de las cornamusas picardas hèitas en França qu'ac son segon aqueth tipe dit modèrn(e), sòrta d'adaptacion picarda d'ua carlamusa deu centre 13 poç. Sam Corwynn, eth, que hè excepcion en tot har pipassos de traucadura anciana.
La carlamusa deu centre, fin finala, aquò qu'ei plan temptant. Tè, lo joen e excellent cornamusaire brusselés Benoit Kensier qu'ei a ns'interpretar ua borrèia de la soa composicion a la carlamusa deu centre 16 poç (Rémy Dubois):
E plan segur, que i a la Frat'! Tròp bon! Ua rason mes que sufisenta tà hicar-s'i, a la cornamusa deu centre!
Lo musicaire assietat sus la video passada qu'ei lo mèste lemosin de la chabreta Philippe "Rando" Randoneix, aquí a la carlamusa deu centre.
A la Frat', n'i a de monde, e pas sonque deu centre ni mes sonque de França !
Tà simplificar o normalizar lo jòc, Rémy Dubois que n'a inventat ua auta version dita modèrna, dab ua traucada de diamètre constant qui confèra a l'instrument ua digitacion "mes normau" de tipe cornamusa deu centre. Dens la video qui segueish, que vedem lo factor Rémy Dubois a jogar d'aqueth instrument en duo dab la cornamusaira picarda Ghislaine Desmaris qui ensenha la pipasso au conservatòri d'Amiens. La màger part de las cornamusas picardas hèitas en França qu'ac son segon aqueth tipe dit modèrn(e), sòrta d'adaptacion picarda d'ua carlamusa deu centre 13 poç. Sam Corwynn, eth, que hè excepcion en tot har pipassos de traucadura anciana.
La carlamusa deu centre, fin finala, aquò qu'ei plan temptant. Tè, lo joen e excellent cornamusaire brusselés Benoit Kensier qu'ei a ns'interpretar ua borrèia de la soa composicion a la carlamusa deu centre 16 poç (Rémy Dubois):
E plan segur, que i a la Frat'! Tròp bon! Ua rason mes que sufisenta tà hicar-s'i, a la cornamusa deu centre!
Lo musicaire assietat sus la video passada qu'ei lo mèste lemosin de la chabreta Philippe "Rando" Randoneix, aquí a la carlamusa deu centre.
A la Frat', n'i a de monde, e pas sonque deu centre ni mes sonque de França !
dijous, 23 de juny del 2011
Farlabicas
Que n'i a qui disen non cau sustot pas parlar de lenguas d'òc mès de lengua d'òc . Jo que dic qu'an arrason pr'amor totas las religions que son vertadèras.
Que n'i a d'autes qui disen non cau sustot pas parlar d'ua lengua d'òc mès de lenguaS d'òc. Jo que dic qu'an arrason pr'amor totas las religions que son vertadèras .
N'i a d'autes qui disen aqueth ahèr que s'aprèssa deu maine de las religions, un teishut de farlabicas dogmaticas pleadas d'arguments shens nat fonament scientific, shens possibilitat de verificacions qui harén servir criteris quantificables. Doncas, que pensan aqueth debat qu'ei inutile e sens interés. Que'n soi. E qu'èi arrason pr'amor arrés non m'a pas provat qu'èi tòrt...e tanben pr'amor totas las religions que son vertadèras, l'ateïsme inclús.
Que n'i a d'autes qui disen non cau sustot pas parlar d'ua lengua d'òc mès de lenguaS d'òc. Jo que dic qu'an arrason pr'amor totas las religions que son vertadèras .
N'i a d'autes qui disen aqueth ahèr que s'aprèssa deu maine de las religions, un teishut de farlabicas dogmaticas pleadas d'arguments shens nat fonament scientific, shens possibilitat de verificacions qui harén servir criteris quantificables. Doncas, que pensan aqueth debat qu'ei inutile e sens interés. Que'n soi. E qu'èi arrason pr'amor arrés non m'a pas provat qu'èi tòrt...e tanben pr'amor totas las religions que son vertadèras, l'ateïsme inclús.
dimecres, 22 de juny del 2011
D'un diccionari a un "dicciounari"
Totòm pòt arreconéisher lo meriti e l'importància deu diccionari francés-gascon en dus volumes de Per Noste. Òbra fondamentau, dejà monumentau, que constitueish dab lo diccionari de Palai ua de las duas referéncias lexicograficas màgers a dispausicion deu beròi òmi gasconofòn. Segur que s'i tròban pècas o causidas discutiblas. Quauques-uas d'aquestas errors - voludas o sonque tipograficas- que son vadudas la signatura d'aqueth diccionari, com per exemple lo mot domèni en lòc de domeni. Que podem constatar domèni dab è aubèrta que s'arretròba dens tots los diccionaris gascons redigits ad arron com lo diccionari gascon-francés de Chaplain e lo diccionari tot en gascon de Morà. Aquò demòstra, s'estosse necessari, l'impact màger deu diccionari de Per Noste. L'error qu'ei a sedimentà's.
De hèit, qu'arretrobam domèni, o meslèu doumèni en grafia de l'autor Louis-Marie Braun-Darrigrand, dens lo diccionari francés-parlars biarnés e gascons o, segon lo son autor, lo "dicciounari francés-parlàs biarnés e gascoûns", pareishut l'an passat en çò de las "Editions regionalismes". Aqueth lexic de 12 000 mots qu'a la particularitat de voler au còp èster respectuós deus dialèctes en localizar los variants e de prepausar ua grafia au còp englobaira e destinada a botar d'acòrd los de l'I.B.G. e los occitanistas. Per çò qui tòca aus parlars, que cau plan díser los mes orientaus, aranés inclús, que i son ignorats o negligits. L'autor que se n'explica e se n'excusa, n'ei pas un ahèr de mala volonta o de causida, senon meslèu ua manca de documentacion. Quant a la grafia, lo Sr L.-M. Braun-Darrigrand (L.-M. B.-D.), alavetz president de l'I.B.G. que prepausa ua grafia personau que pren deus uns e deus autes tà sajar d'unificar las duas grafias en tot inventà'n ua tresau o non sèi quanta. Que vse'n balhi un exemple, tirat d'aqueth diccionari:
Labètz au moument qüand s'ajaquè la brouxa, qu'ou dè ûn cop de cana de nau quintaus e que l'enviè lou mus purmèr tau hoèc.
Non soi pas convençut qu'aquesta grafia suberviverà au son autor, mès aquò rai, de la grafia dab la lengua, que se'n pòt díser com de la rauba dab lo monge. E jo, qui pòrti ua admiracion shens limit envèrs los gramaticians e los lexicografs, que m'èi plan segur crompat aqueth diccionari.
L'originalitat d'aqueth obratge qu'ei multipla. Prumèr, la grafia qu'ei pensada com englobaira, unificadora. Los concèptes qui an amiat l'autor tà las soas innovacions personaus que son interessants. Que'n preni un exemple: qu'ei ben acceptat, ça'm sembla, que la forma nueit (noeyt en grafia de L.-M. B.-D.), enquèra que minoritària en gascon orau, qu'a d'èster la deu gascon normatiu pr'amor qu'engloba totas las realizacions gasconas deu mot, nueit, neit (majoritària), nuit e net. Qu'ei dita englobaira. Que's poderé díser çò de medish deu mot lengua versus lenga, léncoa e dilhèu luenga, mès aquò n'ei pas tant acceptat.
En tot cas, quin unificar en gascon escriut los variants dialectaus gessits deu tractament diferenciau de la d intervocalica latina: càder/càser; escadença/escasença, vàder/vàser etc? L.M. B.D. qu'adopta ua letra navèra, ɠ, tà representar la d/s intervocalica. Atau, dab las grafias caɠe, vaɠe, escaɠença, que prepausa d' unificar graficament totas las fòrmas dialectaus d'aqueths mots. Un aute exemple qu'ei la s finau transformada en glide, notada mes o mens meś (dab un punt sus la s, no'u sèi pas hèr) tà representar mes e mey (mei), idem per eś (es/ei), etc.
A jo aquò que'm hè reaccionar de duas faiçons. La prumèra que'm hè pronosticar introdusir signes navèths e rars n'ei pas ua bona idèa pr'amor que non seràn jamès utilizats per rasons practicas. Totun, qu'ahigerèi de tira lo principi de la grafia englobaira que'm sembla excellent e que caleré guardar aqueth principi. Dit autament, òc a la grafia englobaira, non aus signes complicats e de mau trobar sus un clavièr ordinari. Que poderém perfeitament acceptar combinasons de letras dejà existentas com ac hèn los bretons dab lo digraf zh de Breizh qui permet d'englobar las formas Breiz e Breic'h. Perqué non quauqu'arren com zd tà càzder, vàzder, escazdença? Que seré mes simple de realizacion, ce'm sembla. E que seré mes clar.
Aqueth obratge qu'ei conhit d'anecdòtas etnograficas escriutas parciaument en francés e, per l'auta part, en (hèra bon) gascon. Qu'ei interessant e de bon liéger. Visiblament, l'autor que s'a hèit urós en tribalhar com un damnat. Lo resultat qu'ei interessant, cèrtas. Totun, non pòt pas preténer remplaçar lo diccionari de Per Noste. Tròp de mots que i mancan, shens parlar de l'ahèr de la grafia. Lo problèma màger, per jo, que vien de las limitacions intrinsècas inevitablament ligadas a un tribalh realizat per un autor solet. Daumatge.
Lo dicciounari francés-parlàs biarnés e gascoûns, de Louis-Marie Braun-Darrigrand, que's pòt crompar aquiu.
De hèit, qu'arretrobam domèni, o meslèu doumèni en grafia de l'autor Louis-Marie Braun-Darrigrand, dens lo diccionari francés-parlars biarnés e gascons o, segon lo son autor, lo "dicciounari francés-parlàs biarnés e gascoûns", pareishut l'an passat en çò de las "Editions regionalismes". Aqueth lexic de 12 000 mots qu'a la particularitat de voler au còp èster respectuós deus dialèctes en localizar los variants e de prepausar ua grafia au còp englobaira e destinada a botar d'acòrd los de l'I.B.G. e los occitanistas. Per çò qui tòca aus parlars, que cau plan díser los mes orientaus, aranés inclús, que i son ignorats o negligits. L'autor que se n'explica e se n'excusa, n'ei pas un ahèr de mala volonta o de causida, senon meslèu ua manca de documentacion. Quant a la grafia, lo Sr L.-M. Braun-Darrigrand (L.-M. B.-D.), alavetz president de l'I.B.G. que prepausa ua grafia personau que pren deus uns e deus autes tà sajar d'unificar las duas grafias en tot inventà'n ua tresau o non sèi quanta. Que vse'n balhi un exemple, tirat d'aqueth diccionari:
Labètz au moument qüand s'ajaquè la brouxa, qu'ou dè ûn cop de cana de nau quintaus e que l'enviè lou mus purmèr tau hoèc.
Non soi pas convençut qu'aquesta grafia suberviverà au son autor, mès aquò rai, de la grafia dab la lengua, que se'n pòt díser com de la rauba dab lo monge. E jo, qui pòrti ua admiracion shens limit envèrs los gramaticians e los lexicografs, que m'èi plan segur crompat aqueth diccionari.
L'originalitat d'aqueth obratge qu'ei multipla. Prumèr, la grafia qu'ei pensada com englobaira, unificadora. Los concèptes qui an amiat l'autor tà las soas innovacions personaus que son interessants. Que'n preni un exemple: qu'ei ben acceptat, ça'm sembla, que la forma nueit (noeyt en grafia de L.-M. B.-D.), enquèra que minoritària en gascon orau, qu'a d'èster la deu gascon normatiu pr'amor qu'engloba totas las realizacions gasconas deu mot, nueit, neit (majoritària), nuit e net. Qu'ei dita englobaira. Que's poderé díser çò de medish deu mot lengua versus lenga, léncoa e dilhèu luenga, mès aquò n'ei pas tant acceptat.
En tot cas, quin unificar en gascon escriut los variants dialectaus gessits deu tractament diferenciau de la d intervocalica latina: càder/càser; escadença/escasença, vàder/vàser etc? L.M. B.D. qu'adopta ua letra navèra, ɠ, tà representar la d/s intervocalica. Atau, dab las grafias caɠe, vaɠe, escaɠença, que prepausa d' unificar graficament totas las fòrmas dialectaus d'aqueths mots. Un aute exemple qu'ei la s finau transformada en glide, notada mes o mens meś (dab un punt sus la s, no'u sèi pas hèr) tà representar mes e mey (mei), idem per eś (es/ei), etc.
A jo aquò que'm hè reaccionar de duas faiçons. La prumèra que'm hè pronosticar introdusir signes navèths e rars n'ei pas ua bona idèa pr'amor que non seràn jamès utilizats per rasons practicas. Totun, qu'ahigerèi de tira lo principi de la grafia englobaira que'm sembla excellent e que caleré guardar aqueth principi. Dit autament, òc a la grafia englobaira, non aus signes complicats e de mau trobar sus un clavièr ordinari. Que poderém perfeitament acceptar combinasons de letras dejà existentas com ac hèn los bretons dab lo digraf zh de Breizh qui permet d'englobar las formas Breiz e Breic'h. Perqué non quauqu'arren com zd tà càzder, vàzder, escazdença? Que seré mes simple de realizacion, ce'm sembla. E que seré mes clar.
Aqueth obratge qu'ei conhit d'anecdòtas etnograficas escriutas parciaument en francés e, per l'auta part, en (hèra bon) gascon. Qu'ei interessant e de bon liéger. Visiblament, l'autor que s'a hèit urós en tribalhar com un damnat. Lo resultat qu'ei interessant, cèrtas. Totun, non pòt pas preténer remplaçar lo diccionari de Per Noste. Tròp de mots que i mancan, shens parlar de l'ahèr de la grafia. Lo problèma màger, per jo, que vien de las limitacions intrinsècas inevitablament ligadas a un tribalh realizat per un autor solet. Daumatge.
Lo dicciounari francés-parlàs biarnés e gascoûns, de Louis-Marie Braun-Darrigrand, que's pòt crompar aquiu.
dimarts, 21 de juny del 2011
Caramusant.
dissabte, 18 de juny del 2011
21 de junh: la hèsta de la musica que serà gascona a Tolosa
Com tot an, lo Conservatòri Occitan qu'animarà la hèsta de la musica la vrespada deu 21 de junh. Tà començar, que balharàn un mini-bal taus petitons au pati deu Conservatòri (17 h). E puish la hèsta que contunharà Garona enlà, costat gascon, a partir de 18 H 15 au jardin Raimond VI. Com a l'acostumada, que i soaràn bohas de las Lanas e auboès de Coserans. A mes, enguan, que i seràn arrejonhuts prumèr per l'acordeonista deu país savés Manu Isopet (20 H) puish peu trio Verd e Blu (21 H30) tà i animar lo bal gascon.
dijous, 16 de juny del 2011
Indignats e gascon transgenic
Lo laboratòri Iniciativa per Occitània que s'ei deishudat après quauques mes de silenci. Que'us caló un temps de reflexion tà exprimir la soa solidaritat dab los indignats. Que se'n deven sentir arreconfortats, los indignats. Totun, l'indignacion n'excusa pas l'agression d'arrepresentants deu pòble elejuts democraticament. Qu'ei inacceptable, aquò. A jo, que i a indignats qui m'indignan.
A! E lo darrèr comunicat d'Iniciativa qu'èra escriut en un gascon monstruós. Que'm demandi tostemps per qué los d'Iniciativa per Occitània e's creden obligats d'escríver en gascon transgenic? E pensan reaument que s'aplican las règlas deu gascon normatiu taus com estón enonciadas e illustradas per los gramaticians M. Romieu e A. Bianchi, non seràn pas comprés? Emplegar un gascon anormau n'ajuda pas a la normalizacion deu gascon. N'ei pas ua solucion ad arren.
A! E lo darrèr comunicat d'Iniciativa qu'èra escriut en un gascon monstruós. Que'm demandi tostemps per qué los d'Iniciativa per Occitània e's creden obligats d'escríver en gascon transgenic? E pensan reaument que s'aplican las règlas deu gascon normatiu taus com estón enonciadas e illustradas per los gramaticians M. Romieu e A. Bianchi, non seràn pas comprés? Emplegar un gascon anormau n'ajuda pas a la normalizacion deu gascon. N'ei pas ua solucion ad arren.
dilluns, 13 de juny del 2011
François Lazarevitch que boha e los Magyars qu'an vist lo lop e la vop a dançar
Lo parisenc François Lazarevitch qu'ei un especialista de musica anciana e de musica tradicionau. Que's considera, dab tota l'arrason, au còp com un musician classic e un musician folk. Que fondè en 2005 les Musiciens de Saint-Julien qui son a enregistrar ua seria de CDs de musica anciana dens l'encastre d'un projècte titolat 1000 ans de cornamusa en França (labèl alpha), devath la soa direccion.
Mila ans de cornamusa? E òc, lo François qu'ei tanben bohaire. La pròva:
E la musica deus de Saint-Julien n'ei pas sonque sabenta, que saben animar los bals tradicionaus com cau, dab lo vriulon, la sansonha, la cornamusa e lo diatonic. Au François que'u agrada de jogar los rondèus de nòste a la boha e las borrèias a la cabreta, a la chabreta, a la cornamusa deu centre...o quitament a la cornamusa picarda o muchosa com se ditz en Belgica. Muchosa qu'ei un mot picard, pr'amor aqueth instrument qu'ei tradicionau de Picardia on ei jogat tant en la partida francesa com en la partida belga (Hainaut). Muchosa en picard o muzosak en valon, que vòu díser literaument musa dab (au) sac. Aquesta cornamusa picarda que pòt préner ua tièra de noms diferents segon los lòcs, qu'ei meslèu coneguda en Picardia costat francés com pipasso, deformacion de pipossa sia "pipa dab (au) sac" en picard. E òc, be m'agrada la cornamusa picarda)!
O anatz véder aquiu.
E tà acabar, deisham François Lazarevitch e los sons musicaires tà hèr ua passejadeta deu costat de (H)ongria, que i an vist lo lop e la vop a dançar, segon çò qui cantan los magyars (en ongués, que non en (h)ongrés ;-D) :
.
Mila ans de cornamusa? E òc, lo François qu'ei tanben bohaire. La pròva:
E la musica deus de Saint-Julien n'ei pas sonque sabenta, que saben animar los bals tradicionaus com cau, dab lo vriulon, la sansonha, la cornamusa e lo diatonic. Au François que'u agrada de jogar los rondèus de nòste a la boha e las borrèias a la cabreta, a la chabreta, a la cornamusa deu centre...o quitament a la cornamusa picarda o muchosa com se ditz en Belgica. Muchosa qu'ei un mot picard, pr'amor aqueth instrument qu'ei tradicionau de Picardia on ei jogat tant en la partida francesa com en la partida belga (Hainaut). Muchosa en picard o muzosak en valon, que vòu díser literaument musa dab (au) sac. Aquesta cornamusa picarda que pòt préner ua tièra de noms diferents segon los lòcs, qu'ei meslèu coneguda en Picardia costat francés com pipasso, deformacion de pipossa sia "pipa dab (au) sac" en picard. E òc, be m'agrada la cornamusa picarda)!
O anatz véder aquiu.
E tà acabar, deisham François Lazarevitch e los sons musicaires tà hèr ua passejadeta deu costat de (H)ongria, que i an vist lo lop e la vop a dançar, segon çò qui cantan los magyars (en ongués, que non en (h)ongrés ;-D) :
.
divendres, 10 de juny del 2011
Estabordit per un pegasolet
Ger, que'm caló anar tà un ipermercat. Suu cuu de la veitura au darrèr de laquau m'èri parcat , que i avèva un pegasolet de Macarèl dab la frasa en occitan: "tan val un pichon desgordit qu'un grand estabosit!". Que m'a calut verificar lo sens deu mot estabosit dens lo diccionari. L'arrevirada de la frasa en gascon que'n seré: "tant vau (o valen) un petit desgordit com un gran estabordit!".Desgordit en gascon, e mes generaument en occitan, que'm soa com un francesisme inutile, qu'avem esberit, escarrabilhat etc, etc. Mès, rai, desgordit qu'ei d'usatge plan corrent.
Quant a estabosir en gascon, o mes exactament estabosí's, que seré un mot pròpi de Lomanha (un lengadocianisme, supausi) tà díser esvaní's , estavaní's, segon Palai. Estabosir dab lo sens gascon d'estabordir n'ei pas explicitament arreportat dens Palai. Totun, lo diccionari tot en gascon de P. Morà qu'accepta estabosit dab lo sens d' estabornit. E mes que hè figurar estabornir com variant d'estabosir, çò qui ei probable (deu vèrbe latin vulgar *stŭpĭdīre derivat de stŭpĭdus).
Totun, *stŭpĭdīre non podó miar tà estabosir en aqueths parlars gascons qui conservan intacta la d intervocalica latina en lòc de transformar-la en s com ac hè lo lengadocian. Que s'esperaré *estabodir aquiu, mot desconegut uei lo dia. D '*estabodir que podó derivar la forma en gascon modèrn estabordir qui ei notada per Palai, enqüèra que lo diccionari de Morà l'ignora. L'evolucion d'estabordir a partir d'*estabodir que podó èster influenciada peu mot foneticament e semanticament pròishe estordir. Estabordir en gascon qu'a plan lo sens deu mot lengadocian estabosir (estonar hortament ), mentre estabordir en lengadocian e estamordir en catalan e en aragonés, que son sinonims d'estabornir, aqueth darrèr mot estant comun au gascon, au lengadocian e au catalan (dab la significacion de atucar, estarrocar conservada en las tres modalitats romanicas). Lo catalano-aragonés estamordir, l'occitan estabordir e lo catalano-occitan estabornir que semblan plan èster tres formas d'un medish e solet mot. (EDIT 8 de heurèr de 2016) :Non, estamordir que remontaré tà un plan atestat stremordir / stramordir, ço qui compica l'ahar).
Deu mot estabornir, lo gascon que n'a hèit derivar ua quantitat de variants dab los medishs sens d'estonar hortament, de deishar sasit e/o d'atucar de hèr pérder consciéncia com, per exemple: estarabonir, estarrabonir, estarragonir, estarrahonir, estarramonir, estartamonir, estarramosir, estarramotir, etc...(cf. Palai). Qu'ei probable que remonten tots a *stŭpĭdīre en seguir ua evolucion pròpia per atraccion d'autes mots. La gran diversitat e la degenerescéncia relativa deus variants d' estabornir en gascon que pleitejan per l'ancianatat d'aqueth mot en la nosta varietat occitano-romanica. Per jo, tant lo mot estabordir, dont lo mot catalano-aragonés estamordir sembla pròishe (antig. stremordir, stramordir, totun) com lo mot estabornir, un aute variant d'estabord/sir, que serén d'origina vasco-romanica o aquitano-romanica (o, s'estimatz mes, pre-gascona e pre-aragonesa), mentre que estabosir -deu medish etimon latin que estabo(r)dir, qu'ei meslèu d'origina occitana sensu stricto (o s'estimatz mes, onguesa) com ac indica la substitucion de la d latina per ua s.
En tot cas, estabosir no'm sembla pas èster un mot genuinament de nòste: en gascon, qu'ei d'us sonque fòrça locau.
dimecres, 8 de juny del 2011
Inchas (Espiulas) de boha.
Duas règlas de seguir.
La prumèra qu'ei de non pas jamès enfrénher: quan ua incha soa plan, non sajes pas jamès de modificar-la ni de tocar-la (lhevat tà afinar l'instrument, plan segur), quin que'n sia l'aspècte.
La segona: se la gana e't gaha de modificar ua incha tà sajar d'amelhorar-la, vau més que sages de'n fabricar uas de las navas e de deishar las modificacions de l'existenta a un professionau.
Doncas, tà apatzar la mea frustracion, qu'èi decidit de hicar-m'i, a sajar de fabricà'm inchas simplas.
Olle Gällmo qu'explica n'ei pas complicat de fabricar ua cornamusa suèca, levadas las inchas. Lo "challenge" vertadèr, ce ditz lo mèste de la säckpipa, qu'ei de hèr inchas de las bonas. Las inchas de säckpipa non son guaire diferentas de las de la boha, en tot cas la tecnica de fabricacion qu'ei la medisha, sonque las mesuras deu tròç de canya e de la lengüeta pòden variar, plan segur.
Doncas qu'èi dus documents tà m'ajudar: lo petit obratge de Bernard Desblancs sus las inchas simplas, editat peu Conservatòri Occitan, e l'excellent sit d'Olle Gällmo sus la säckpipa.
Dab inchas ben talhadas a partir de tròç de canha (Arundo donax), Olle que pòt guanhar ua nota aguda mes, sonqu'en auçar la pression deu sac. N'avem un exemple en la segonda partida d'aqueth aire (a 0:58, 0:59, e enqüera a 1:10-1:11).
.
Un avantatge de la säckpipa per arrepòrt a la boha vien de las cometas talhadas tà alotjar los dits, qui permeten d'i hicar dus horats de jòc en lòc d'un tà un medish dit, atau qu'ei possible de jogar los miei-tons de manèra mes hidabla. Los "pihets" de la fòto a l'esquèrra que son de säckpipas en la e en sol, respectivaments, hèits per Alban Faust (foto tirada deu sit d'Olle Gällmo). Un aute avantatge de la säckpipa qu'ei l'amplitud deu jòc, qui pòt cobrir ua octava e mieia versus sonque ua octava tà la boha.
L'avantatge de la boha per arrrepòrt a la säckpipa qu'ei de poder hèr variar la nòta deu "bordon" durant la melodia.
La prumèra qu'ei de non pas jamès enfrénher: quan ua incha soa plan, non sajes pas jamès de modificar-la ni de tocar-la (lhevat tà afinar l'instrument, plan segur), quin que'n sia l'aspècte.
La segona: se la gana e't gaha de modificar ua incha tà sajar d'amelhorar-la, vau més que sages de'n fabricar uas de las navas e de deishar las modificacions de l'existenta a un professionau.
Doncas, tà apatzar la mea frustracion, qu'èi decidit de hicar-m'i, a sajar de fabricà'm inchas simplas.
Olle Gällmo qu'explica n'ei pas complicat de fabricar ua cornamusa suèca, levadas las inchas. Lo "challenge" vertadèr, ce ditz lo mèste de la säckpipa, qu'ei de hèr inchas de las bonas. Las inchas de säckpipa non son guaire diferentas de las de la boha, en tot cas la tecnica de fabricacion qu'ei la medisha, sonque las mesuras deu tròç de canya e de la lengüeta pòden variar, plan segur.
Doncas qu'èi dus documents tà m'ajudar: lo petit obratge de Bernard Desblancs sus las inchas simplas, editat peu Conservatòri Occitan, e l'excellent sit d'Olle Gällmo sus la säckpipa.
Dab inchas ben talhadas a partir de tròç de canha (Arundo donax), Olle que pòt guanhar ua nota aguda mes, sonqu'en auçar la pression deu sac. N'avem un exemple en la segonda partida d'aqueth aire (a 0:58, 0:59, e enqüera a 1:10-1:11).
.
L'avantatge de la boha per arrrepòrt a la säckpipa qu'ei de poder hèr variar la nòta deu "bordon" durant la melodia.
Subscriure's a:
Missatges (Atom)