Lo mot anglés "tornado" e vienerà de l'espanhòu "tronada" o deu gascon "tornada"?

Tornado: gasc. tornada, id. Mot comun a l'espanhòu e au catalan, viengut de l'anglés (tornado, id.). Aqueste darrèr mot  que seré, supausadament, ua deformacion deu mot espanhòu tronada. Totun la relacion deu mot tornado (vent violent  qui hè arremolins destructors)  dab lo tron no'm sembla  pas briga evidenta, nat pet de pericle n'accompanha... la tornada. Lo mot anglés tornado -antigament ternado (ca 1550), autanplan grafiat  tornatho, tornathe, turnado au sègle XVI , que s'assembla hòrt mei, morfologicament, foneticament e semanticament, au mot gascon "tornada", possiblament manlhevat en anglés a partir deu parlar deus marins gascons o, mei especificament, baionés e bascos deu nòrd.  L'activitat de corsari qu'estó ua especialitat baionesa e basca deu sègle 15 dinc au sègle 19. A prepaus deus espleits deus ueit cents corsaris baionés arlandejant Cuba e Santo Domingo au sègle XVI,  ved.  aquiu o tornatz léger, se podetz, lo libi famós de Pèir Rectoran sus aqueste subjècte.

 Lo sens prumèr de "tornada" en gascon contemporanèu qu'ei "arrebecada", "castig", "rostada", "corregida", lo sens segond qu'ei "viatge circular", "durada de temps", "retorn", "arrevirada"  (P. Morà, ved. l'adreça "tornada" hens lo dic. Tot en Gascon). Aquestas significacions que van plan dab lo concèpte ligat au mot tornado, hèra mei que non pas lo mot espanhòu tronada (tempèsta periclèra). A mei, que cau remarcar los anglofònes que  saben perfèitament distinguir, foneticament, la a atòna finau de la o atòna finau,  quitament quan los mots e son arribats de l'espanhòu (cf. la prononciacion anglesa de toponimes com Cuba, Nevada o Florida, de comparar dab Colorado o San Francisco). En fèit, que'm sembla la concurréncia de las divèrsas fòrmas graficas antigas deu mot au sègle 16, en particular  turnado dab "o" finau de comparar dab la soa varianta grafica gasconissima tornathe dab "e" finau, que's pòt mei aisidament explicar per la fonetica gascona de tornada que non per l'espanhòla la tronada. En gascon maritime, la tornada que's ditz 'le tournàde' (gràfia EGF). La o pretonica de 'tornathe' que's poderé explicar per influéncia de l'anglés turn (cf. la grafia antiga 'turnado') o quitament ua prononciacion basca o espanhòla deu mot gascon, comparatz lo mot gascon "torn" /tur/ e lo son equivalent semantic e filogenetic en basco deu nòrd: tornu /tornu/. Lo cas de la o pretonica  de tornado- tornade n"ei pas isolat en gascon se consideram lo nom de familha gascon 'Torné' (en gascon Tornèr) qui comparteish lo medish etimon e la medisha fonetica de la 'o' pretonica que tornado en espanhòu e tornade en francés (non pas com tourner e tourneur).  De la medisha faiçon, segon l'abat Foix, lo gascon baionés qu'a lo vèrbe "jumpolà" (en gràfia de l'autor,  en plaça de l'esperat "jumpoulà").  N'ei pas exclús que la 'masculinizacion' deu mot tornada ('le tournàde') en tornado sia d'origina espanhòla, n'avem un aute bon exemple semblant dab lo mot gasc. baionés (le) 'marraisha' vadut en 'esp. (el) 'marraxo' atestat au sègle 17 com  'marrajo'. En tot cas, quant au quite mot 'tornado', que s'agiré plan d'un gasconisme, prengut a tòrt per un ispanisme. Meilèu que non pas un ispanisme mau adaptat, the /el tornado qu'ei ua adaptacion anglesa, o hispano-anglesa, d'un mot deu lexic maritime baionés : le tornada ('le tournàde').

Ja sabetz ne m'agradan pas tròp las coincidéncias; deu men punt de vista, la question d'un manlhèu o d'un influx gascon tà explicar lo mot "tornado" qu'a d'estar pausada seriosament. Adonc, aquiu qu'ac avem començat a har. Los linguistas que haràn la rèsta.  Lo debat qu'ei obèrt. Enqüèra que la significacion de tempèsta manca a l'adreça "tornada" hens lo diccionari Tot en Gascon, qu'ei estada plan incorporada hens lo diccionari francés-occitan (gascon) PN en dus volumes a l'adreça deu mot francés tornade e que s'arretròba hens diccionaris occitans non-gascons, en particular lo de Na Josiana Ubaud devath la fòrma gascona deu mot: tornada. Ua tornada plan justa, a la hèita fin.

N.B. L'imatge qu'ei tirat de la wiki.