Amour! Que s'a afirmat lo mot francés "amour" qu'ei un prèst de l'occitan. Aquesta credença, dautescòps hòrt espandida peu mitan occitanista, n'ei pas fondada. En efèit, la fòrma deu mot en occitan medievau qu'èra plan "amor" en conformitat dab lo mot en latin mentre l'atestacion mei anciana deu mot en romanç d'oil n'ac estó pas devath la fòrma "amor" se non precisament "amur"(Juraments d'Estrasborg, 842). Las originas deu mot "amour" que poderén remontar tà la fòrma "amur" en òil. De fèit, la fòrma modèrna deu mot "amour" qu'èra dejà atestada en tèxtes juridics medievaus (debut deu sègle 13: "terre en amour" cf. CNRTL), quan la fòrma en poetica b'èra enqüèra "amor", un arcaïsme grafic en lenga d'oil, demorada a la mòda possiblament per influéncia de la scripta deus trobadors o mei probablament per pression deu latin eclesiastic. Lo mot de lenga d'òil "amour" que derivè mei probablament de la fòrma d'òil "amur" ja atestada au sègle 9, que non de la fòrma occitana "amor" deu sègle 12. De la medisha manèira, que podem remarcar la lenga d'òil anciana que balançava enter las fòrmas "por" e "pur" (derivadas deu "pro" latin), deus quaus ei gessida la fòrma "pour" tau com la coneishem uei lo dia. Aquesta manèira de prononciar lo mot "pour" en francés non deu pas arren au gascon ni a l'occitan, de segur. Egau entau mot amour.
Que'm diseràn totòm n'ei pas d'acòrd sus la classificacion o la natura deu romanç emplegat en aqueths "Juraments". N'i a qui disen que los juraments e son redigits en occitan pr'amor los mots emplegats que i soan mei occitans non pas francés. Los qui pensan atau que s'enganan sus la conclusion. Lo tèxte aqueste non pòt estar considerat com a occitan per mei d'ua rason. Que'n mentaverèi sonque duas, enqüèra que n'i a d'autas mei. L'emplec sistematic deus pronoms subjèctes, notader en aquestes juraments, qu'ei un tret influenciat peu francic e qu'ei tipic de la lenga d'òil. L'occitan n'ac hè pas atau. A mèi, au mot latin "causa", conservat atau en gascon e en occitan, que correspon en romanç deus Juraments lo mot "cosa", dab reduccion de la diftong. Aquesta evolucion fonetica qu'ei tipica de la lenga d'òil , non la trobam pas en lenga d'òc (chose en francés, causa en gascon e occitan). Dongas, lo tèxte deus Juraments qu'ei plan redigit en lenga d'òil e se los mots soan d'òc qu'ei simplament pr'amor l'òil de l'epòca, arcaïc, que s'assemblava mei a l'occitan o au gascon non pas l'òil d'uei.
La fòrma "amour" que vadó probablament locaument au domeni d'òil e que's degó difusir deu nòrd-est cap a l'oèst e au sud enlà dinc a generalizà's en òil , en arpitan e en occitan. En dialèctes d'òil, "amour" que remplacè la fòrma populara, mei regulara foneticament, "ameur" mentre qu'en gascon amou que i remplaçè la fòrma "amo(r)". Que sabem en gascon la prononciacion de l'o tonica en /u/ qu'ei ua mòda qui triguè hòrt de temps entà generalizà's. En catalan contemporanèu, aquesta mòda n'afecta pas sonque la varietat mei septentrionau d'aquesta lenga shens a penas passar la frontièra ispanofrancesa. La nòrma barcelonesa que n'estanquè l'espandiment mes enlà. Quant au gascon, la scripta biarnesa de Saleta (dusau mieitat deu sègle 16) puish la de Fondeville (sègle 17) qu' amuishan la prononciacion /u/ entà la o tancada tonica n'èra pas enqüèra generau en gascon meridionau per aqueras epòcas mentre qu'ac èra dejà en gascon septentrionau se'n credem la scipta deus poètas gascons barròcs. Que podem notar ua progression deu procès de tancament de /o/ cap a /u/ dependenta au còp de la cronologia e de la latitud.
Pausat com a exemple, Salette qu'escrigó au sègle 16: "los omis hon touts sauvats" Notatz la grafia "touts" versus "los" e "hon". Los mots "los" e "hon" que guardavan lo son o /o/ au contra de "tots" grafiat clarament "touts".
Dab Fondeville au sègle 17 la frasa que vad: "lous omis hon touts sauvats" Notatz: "lous" a mei de touts, mes enqüèra "hon". Que podem notar lo procès de tancament /o/ cap a /u/ qu'ei a evoluar, a generalizà's, totun aquesta evolucion n'èra pas acabada en biarnés a l'epòca de Fondeville.
Uei lo dia que seré: lous omis qu'estoun (que houn) touts sauvats. (ved. lo tèxte de Y. Lafitte publicat peu CNRS).
Lo nadalet en gascon de Frade, escriut en gràfia derivada de la catalana e conservat aus archius de la bibliotèca de la vila de Ripoll, que'nse suggereish qu'en coseranés deu sègle 17 las duas prononciacions /o/ e /u/ que i coexistivan a la posicion tonica. Com la deus autors de psaumes biarnés, aquesta gràfia que permet ua distincion clara enter /o/ e /u/. Que i trobam, per exemple "sol", "nos" de l'un costat e tut (= tot en grafia alibertina e tout en grafia IBG), ju (= jo e jou) de l'aute. D'acòrd, ua imprecision o error lingüistica de Frade, qui vivè a Manresa en Catalonha, n'ei pas descartadera aquiu. En tot cas, la grafia biarnesa de l'epòca que ns'indica clarament lo procès de l'evolution fonetica de /o/ cap a /u/ a la posicion tonica n'i èra pas acabada au sud deu domeni gascon. Au nòrd, per contra, que n'i èra dejà.
La prononciacion mei anciana deu mot "amor" en gascon e en catalan qu'èra probablament /ə'mo/, que la trobam conservada atau en catalan balear enqüèra uei lo dia mentre qu'ei vaduda /a'mu/ en gascon occidentau contemporanèu. Que s'està la possibilitat de que los trobadors prononcièssen amor /a'mo/ en conformitat dab la lor grafia e la r finau muda com "amor" en gascon, e com n'ei en occitan la r finau de senhor, flor, color etc.... Uei lo dia la r finau deu mot occitan amour qu'ei vaduda sensibla... com "amour" en francés. La comparason dab senhor, flor, color etc que ns'indica aquesta faiçon de prononciar lo mot "amor" n'ei pas naturau en occitan.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada