diumenge, 20 de juliol del 2008

Derivas occitanistas

N'i a qui son capables d'introdusir barbarismes en gascon tà dà'u ua cara mes "occitanista". Qu'em sembla qu'avem mots a bastanças, n'avem pas besonh de n'inventar de navèths!

De çò qui non cau pas hèr, que n 'èi trobat un exemple a l' article Nòrma classica de la wikipèdia occitana. Que sabem  que s'i tròba de tot e pas sonque de las bonas en la wikipèdia. Non soi pas lingüista ni especialista de la lengua. Totun, las plan hòrtas, que soi enqüèra capable de las véder arribar!!!! E n'ei trobada ua. Aquiu qu'avetz ua frasa en lengadocian, decretat occitan "estandard" per l'autor de l'article, mès en realitat lo lengadocian n'ei sonque qu'ua varietat occitana coma quinsevolha auta. O senon, que calerà sortir lo gascon de l'occitan, pr'amor si lo gascon ei tant occitan coma lo lengadocian, lo lengadocian n'ei pas més gascon que lo francés.

Adonc, la dita frasa:
Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor cal agir entre elas amb un esperit de frairesa (la sintaxa aquesta que'm sembla ben prauba a jo, qu'ei sonque un calc deu francés, ça'm par. O m'engani?)

I trobam la frase supausada gascona presentada coma variacion dialectau de la prumèra :
Totas las (/eras) personas que naishen liuras e egalas en dignitat e en dreit. Que son dotadas de rason e de consciéncia e que'us cau agir entre eras dab un esperit de hrairessa.

Tè, HRAIRESSA!!!! E d'on l'an tirat, aqueth? En gascon, no's ditz pas, e urosament, pr'amor assajatz donc de prononciar hrairessa.... No'u trobaratz pas en nat diccionari, ni lo Palay (rayresse?), ni lo Chaplain, ni en los de l'I.E.O. En gascon, qu'ei fraternitat. N'ei pas complicat: FRATERNITAT. E ben segur, LIURA no's ditz pas en gascon generau, no'u trobaratz en lo diccionari de Palay, tanpòc en nat aute diccionari ja mencionat, enqüèra que'u pòscan utilizar en quauques airaus periferics e ben petits, de transicion de cap tau lengadocian e tau catalan. En gascon "normau", qu'ei LIBRA.

EGALAS: de horagetar en sintaxa gascona, la fòrma corrècta qu'ei EGAUS.

e "que'us" demora de corregir per "que las", de segur.

La frase que m'auré hèit gòi d'i léger que hosse:

Totas las personas que vaden libras e egaus en dignitat e en dreit. Que son dotadas d'arrason e de consciéncia e que las cau hèr l'ua a l'auta dab esperit de fraternitat.

Decididament, aqueth tipe d'article "occitanista" que hè més mau que ben. Lo gascon qu'ei plan occitan, plan segur, mès n'ei pas un dialècte deu lengadocian. E en realitat, n'a pas jamès estat nat dialècte. Qu'ei ua lengua sacrificada dab la complicitat de quauques ultra-occitanistas pòc respectuós. Pro qu'ei pro !

Tè, m'a esnerviat, lo tipe. E tà'm calmar, qué'm caleré hèr? Dilhèu, escotarèi ua granaïna, la de Montaverner, cantada per Na Lola Tortosa...


Granaïna De Montaverner - Pep Gimeno "Botifarra"

O ben legerèi un sonet d'Andriu Du Pré (un poèta gascon deu sègle 17):

Qui voú saber qu'es aquò que d'aimar,
Venga entà mi hèr son aprentissatge,
Jo li dirè qu'aquò n'es qu'ua mar
Calma tantòst, tantost plea d'auratge.

Aquò's un mau qu'òm non gausa blasmar
Ni se faschar que ns'apòrte daumatge :
Aquò's quaucòm qu'òm non pòt exprimar
que salh deus uelhs de quauque bèth visatge

Si tu'n vòs donc èster plan avertit,
(Lo bon Abat es qui Monge a patit)
L'amor no's pòt pintrar per poesias,


O, per lo mens, de las colors qu'i cau:
Mès, per conéisher o son ben o son mau,
Cau qu'amorós coma jo som, tu sias.


NB Tà comandar lo CD "Si em pose a cantar cançons" d'en Pep Gimeno Botifarra, que'vs cau anar ací. Dab sonque 13 euros s'etz en  Espanha, 15 euros s'etz en Françà, poderatz arrecéber lo CD a casa. E ajudaratz los artistas valencians!  

15 comentaris:

Carles Casanovas ha dit...

Estas amatent, com diem nosaltres
"a la que salta !". Ben fet. El meu fill en Jordi , m'ha obert les fotos,
han arribat molt bé, nomes hi faltes
tu. Moltes mercès!

優次 (Yuji) ha dit...

Interessant arrasonament.
Ager madeish, dempús de liéger quauquarren sus eth panoccitanisme, que me metè a pensar un shinhau sus era question.

Pensi quan se parle d'occitanisme, n'i a fòrça d'assimilats. Non me shaute bric era idea de que's causís un parlar tà servir coma occitan referenciau. Açò que serie favorir bèth uns deuant d'autes.

Era màger part des lengues que's normativizen basat normauments en un d'aguesti critèris entà causir un parlar de base: numèro de parlants patrimoniaus, parlar mès centrau o conservador (cas deth lengadocian?), tradicion literària, eca.

Qué prepausi, donques?
Procès I: Hèr un estudi pregond des desparièrs parlars. Non se tracte de préner era lengua artificiau normativizada de cada dialècte coma objècte d'estudi, senon es vertadèrs parlars, des petitòts entàs damb fòrça parlants.
E alavetz aplicar-los d'UN des diferents faiçons:
I. Bastir un parlar artificiau en tot aplicar bèth uns critèris d'ensús entà establir ua prioritat de quin son es trèts que s'auria de préner. Un tipe de Interlingua tar occitan.
II. Bastir un parlar artificiau damb es trèts mès diferenciadors des parlars. Dempús eth mèn punt d'enguarda, son aguestes caracteristiques es mès se tenden a pérder per solucions mès parièrs as franceses. Un parlar que valorize era riquessa e era evolucion particulara der occitan.
III. Contunhar damb era tendéncia actuau, un parlar = ua normativa, mès isolar es fenomèns particulars de cada parlars locaus tà que no se pèrden e prener-los ena normativa.

PS: A veir... hrsahfs... hrsesddc... Que non me gés, tanpauc! :D

Anònim ha dit...

As rason. Ièu emplegui rarament wikipèdia.
Mas vist l'emplec desgalhat de l'occitan en general, dins trenta annadas, i aurà fòrças causas qu'auràn cambiadas dins totes los tròçes de lenga occitana que damora...
E la lenga serà emplegada segurament mai sovent.

Anònim ha dit...

Adiu,
quauques lemosins son de tot biais emb los Gascons :-) dins un esperit de fraternitat contra los normalisators.

zel ha dit...

Joan, enerviat?, més, no? emprenyat i de veritat! Si fins jo he pogut seguir el raonament de les teves paraules... Saps, encara em fa falta un diccionari, és molt complex, i, per tant, me'n torno a anar als teus enllaços a veure si trobo un diccionari o qualque cosa que m'ajudi rapidet! Petons! Fins ara!

Jobove - Reus ha dit...

Quan de temps que no passava pel teu blog i quina il.lusió que m'ha fet, una forta abraçada del teu amic de Reus

Anònim ha dit...

Adishatz,
se tu penses qu'ena wikipèdia i a quauque error, çò que te cau hèr ei apraià'c. Era Wikipèdia ei una enciclopèdia liure e ei normau que i age bèri errors.

Anònim ha dit...

Tostemp damb es tues causes gramtiques eh?

Creigui que non auem de besonh posar tanta attencion ara gramatica e aguestes causes. Ta jo, per exemple, non ei important.

Mes tanben era mia forma de parlar ei ua barreja entre aranés, gascon e catalan. Hehe.

Coma tostemp, me shaute eth post e es paraules qu'as escrit aciu.

E un nau bloc, ja as eth link. Passa-te i liege-me coma tostemp, eh?

Anònim ha dit...

Jo que prepausi aquò :
"Totas las personas que vaden libras e egaus en dignitat e en dreit/dret. Que son dotadas d'arrason e de consciéncia e que cau que's compòrten las uas dab/damb las autas dens un esperit de fraternitat."
Adishatz !

Anònim ha dit...

Jo qu'aurí dit "libre".

merike ha dit...

Ha estat molt temps des que m'escrivia un comentari. El meu blog en català és molt dolç. Vingui!

Anònim ha dit...

Ça-jos era prepausicion mia :

"Totes es persones ce vaden libres e egaus en dignitat e en dret. Que son dotades d'arrason e de consciéncia e que'us cau comportà-s es ues dab es autes en un esperit de fraternitat."

Adixatz !

Joana ha dit...

Em costa seguir-te però vaig agafant embranzida!
Bon estiu!

Joan de Peiroton ha dit...

Après ua estoneta passada luenh de tota connexion internet (aquò se ditz "sevratge" ) , soi tornat.
Carles: doncs, felicitats! T'he enviat un correu electronic.

Yuji: sò d'acòrd, substituir ua varietat naturau per ua auta non pòt èster era solucion. Cau que era lengua referenciau sigue composicionau, qu'ei a díder que prengue elements de beres varietats e pas sonque d'ua, de manèra que toti es locutors se trapen egaus per arrapòrt ara lengua. Aquerò qu'ei vertat non solaments tath gascon referenciau mès qu'ac ei tanben tàth occitan unificat, se reaument i a ua volontat d'unificacion, çò que non me semble guaire evident enquia ara, en dehòra des discorsi.

Jacme: i a de tot, òc. Que cau saber triar. N'ei pas tostemp evident d'ac hèr.

joan-pèire: non soi pas contra la(s) normalizacion(s). Son necessàrias. Mès soi en contra de las substitucions injustificadas.

Zel: gràcies per l'esfòrç lingüistic! Petons!

Tè la Maria: gràcies per la visita! No t'oblidis de posar l'ampolla de moscatel a la nevera, qu'arribo aviat!

Jordi: non sai quin hèr aquerò, a mès, non sò cap un especialista qualificat de la lengua tà sentir-me autorizat de corregir un text d'un aute. Qu'ei un pòc complicat, açò, non?

aranesboy: gojat, collecciones es blògs, tu! Bon, qu' è un pòc de dificultat tà seguir-te (non sò cap tan joen) mès rai! Ahigerè eth tòn blòg ara lista, clar, mès çò que n'è pas comprés: e'm cau borrar l'antic o non? ;D


Tederic: la toa version que'm va plan excepte l'article un de "un esperit de fraternitat", que'm sembla estar un calc pro inutile deu francés aquiu, mès que'm pòdi enganar, segur.

Anònim: En gascon occidentau l'adjectiu libre qu'ei invariable au masculin e femenin, en efècte. Mès en gascon centrau e orientau que hè libra au feminin e doncas, segon lo diccionari de Narioo et al, (I.E.O.) que valéré més escríver la fòrma femenina de libre coma libra en gascon normatiu (de prononciar libre en occidentau, de notar que en ua part pro grana deu domèni de l'occidentau la terminason -a e's pronóncia coma -e).

Txatti: en luishonés, non didetz cap liure, liura coma en aranés?

Joana: gràcies per l'esfòrç de la visita! Fa pòc, vaig fer visitar les teves terres a la meva germana. Vam arribar a la Garrotxa venint del coll d'Àres cap a Figueres, amb parades a Camprodon, Olot e Besalú. Era el dia del terratrèmol de la Selva, fixa't :D. Bon estiu !

montse cuixart ha dit...

Aix Joan, era tua pòca activitat blogaire m'auie desconcertat, ara que te veigui ja sò mès tranquilla