dissabte, 31 de gener del 2009

Eth pè petiton de Maria Pelon

Maria Pelon qu'a eth pè petiton, era cavilha fina, era cama leugièra, era cueisha blanqueta, de beròis popons, ua boca a potons, un nas aricat, eths uelhs esberits, eths peus anerats...



Descobritz Edmond Duplan, que moriratz mens ignorants!




Eth pè petiton, eth pè petiton, mes petitet que sabi jo,
Eth pè petiton, eth pè petiton, qu'ei eth pè de Maria Pelon!

Tè, se podóssi, la perpausarí coma dictada gascona, aquesta comptina ;)).

Aquiu, que l'avetz en catalan:

Maria Peló té el peu petitó, el turmell prim, la cama lleugera, la cuixa blanqueta, pits bonics, una boca per a petons, un nas arromangat, els ulls eixerits, els cabells arrissats...
El peu petitó, el peu petitó, més petitet que sé jo,
és el peu de Maria Peló !


Sòi segur qu'aquerò mancava ara cultura vòsta. Alavetz, mercés tà QUI?

dijous, 29 de gener del 2009

Sho!

Que soi a tornar léger "Sho!" de Terèsa Pambrun-Lavit. Quant de còps l'èi dejà lejut? Sèi pas, mès aquesta novèla que m'encanta. Dilhèu serà pr'amor que parla deus Ròms, dilhèu sera pr'amor que tracta de la perduda de l'identitat, o dilhèu serà pr'amor de l'estile, de la lengua, ua lengua qui hè arresoar la canta de las nestas e deus gaves, ua lengua gascona purissima. O mes segurament qu'ei pr'amor de tot aquerò amassa.

" Que pican mots de hered eras gotas de ploja de qui s'espèrlan sus eth teit. Aubor que i a en lheit de Lisà. Assorinada devath dera piala de còsnas, qu'escota a pujar lentaments eth monde reau. Qu'ei espessa era suberada de mantas. Caperant era jaça, eth plumion arroi que drava era avançada deras idèas qui s'aprèssan, escusèras, ath arràs dera consciéncia. Ua votz atebida que l'arriba deth dehòra, que s'arremata era hemna drin més acucada ena còtha. Escotar era cascaverada, comptar eras gotilhadas. Arribar a cent e tornar començar. Tant que i a ploja. Tant que i a parpalhadas luscas ena pensada. Acaçar eras ompras drin mes encòra. Non mudar peu. Non mautar veta. Desvirar era vita. "

Sufeish de léger l'òbra de Terèsa Pambrun-Lavit tà compréner quin òm pòt càder (o càger ;) amorós de la lengua gascona.


Sho! qu'ei estat editat dens la coleccion Solei d'Autan per l'Institut d'Estudis Ilerdencs dab l'ajuda de la diputació de Lleida (Catalonha).

dimecres, 28 de gener del 2009

Anada o annada?

En gascon, que podem causir enter anada e annada. La fòrma pròpia gascona qu'ei anada, dab ua n simpla. Dens lo son "Diccionaire du Béarnais e du Gascon modernes", Palay que hica anade coma fòrma generau e horneish la fòrma annado coma localizada dens Gèrs. Totun, lo mot qu'ei normaument ortografiat dab la n dobla peus escrivans gascons qui utilizan la grafia occitana. Que'u escrivi atau (dab las duas n) jo medeish. Qu'ei un occitanisme qui ei estat promagut peus diccionaris gascons de Per Noste. Aquera fòrma dab la n dobla n'ei pas tròp espandida en los parlars gascons naturaus, lhevat en un airau periferic, en beths país tocant l'Occitània non gascona, de cap a la termièra garonesa. La substitucion d'anada -fòrma pangascona e particularament biarnesa - per la fòrma minoritària annada qu'ei ua concession occitanista, tà alinhar lo gascon sus l'occitan non gascon. Los gasconistas, e mei particularament los qu'emplegan la grafia classica reformada gascona, s'estiman mei escríver anada.

Se'ns volem estar d'aver de causir enter las duas fòrmas emblematicas respectivament deu nacionalisme occitan e deu nacionalisme gascon, que podem tostemp remplaçar annada per an. Urós an nau (calc de l'espanhòl "feliz año nuevo") qu'ei aumens autan gascon com bona annada (calc deu francés "bonne année"). Bon an nau tà tots! ;)


Découvrez Edmond Duplan!

dimarts, 27 de gener del 2009

Anóncias: dictada occitana a Sent Lis e eras 6aus jornadas occitanas Passa-Pòrts a Montrejau


Lo 31 de gèr a Sent Lis, que poderatz préner l'aperitu auhèrt aus qui participan a la dictada occitana. Qu'ac sèi, qu'ac sèi, qu'enteni déjà daubuns tà'm hèr arremarcar que non serà pas en gascon, qu'ei d'imperialisme occitanista eca, eca...mès bon, deu costat de Tolosa, la diferéncia enter gascon e lengadocian n'ei pas tan grana e un pòc de solidaritat non hè pas nat mau.
Doncas, s'ètz interessats, e espèri que'n seratz, que trobaratz totas las entresenhas aquiu.


Un aute eveniment qu'esperam tot an qu'ei eth "Passa-Pòrts " organizat peth Ostau Comengés a Montrejau. Qu'ei l'ocasion de hèr arresoar lo bèth parlar gascon deu Haut-Comenge "en totis eths paisis d'òc". 

Dissabte 28 de març: corsa à pè Era Hlama Occitana, que'n serà la cincau edicion. Que's debanarà per còlhas de tres correires (òmes, hemnas o mixta) organizada en collaboracion dab eth ACM Running-club e Adishatz. Eth despart que serà balhat devant era Casa dera Ciutat. De notar qu'eras comunas d'Aventinhan e de Cuguron seràn tanben travessada pera corsa.

Divendres 3 d'abriu
9 o 30-16 o : Era Jornada deths Gafets, on s'aplegaràn escolans deth primari ath licèu: musica, cant, dança, teatre, condes
30030: projeccion deth film Erbejar d'autis còps / La fenaison autrefois, ena Sala deras hèstas. Aqueth film qu'estèc filmat en Comenge, mès precisament ena Vath deth Arbàs, en partenariat dab Nosauts de Bigòrra, e qu'ei estat produsit peth Ostau Comengés. Qu'ensenha eth saber-hèr deths dalhaires e que les balha era paraula. Lo film qu'ei en gascon, jostitolat (sostitolat) en francés.

Dissabte 4 d'abriu
Exposicion d'esculpturas de Gloria Coronas, artista aranesa
10 o- 17 o: Eths talhèrs musicaus deth ostau Comengés que seràn animadis per intervengueires arreputadis peth lor sens dera pedagogia : clarin (Pèir Rouch), acordeon diatonic (Joan Marc Apiou), violon (Inge van Rompaey), danças cantadas (Tralala). A meddia, dinnar tirat dera museta.

14 o - 17 o : CAMINEM PER OC
Aquera caminada de 10 km ath torn de Montrejau (en passar peras Torelhas) qu’amassarà caminaires de totis eths nivèus e que serà basada sus era convivialitat e eth escambi. Depart e arribada en Otèl de Lassús, inscripcions sus plaça de 12 oras a 13 oras 45 (en partenariat dab Eco-rando).

14 o - 17 o : ANIMACIONS MUSICAUS DERAS CARRÈRAS DE MONTREJAU DAB ZINGA-ZANGA
Zinga-Zanga qu’ei un grop tarnés, format ath torn de dus instruments tradicionaus : era craba (bodega dera Montanha Nera) e eth graile (aubuès deth Lengadòc). Plan sonòres, aqueris dus instruments que son indicadis a fèt entà jogar dehòra. En tot que son duas crabas, un graile, un acordeon e percussions qu’animaràn eras carrèras e eras plaças dera vila : que va hèr brut !

17 o : MARCAT DETHS PRODUCTORS
ena Sala deras Hèstas (possibilitat de crompà’s un platèu-arrepèish
a basa de produïts locaus) e ANIMACION MUSICALA
21 o : BAL OCCITAN DAB ZINGA-ZANGA
22 o : BAL ARA VOTZ DAB TRALALA
Triò vocau feminin entà tornar nuderar eth ligam fondamentau enter eth cant e era dança : entà un bal que sent a Provença, aras colors deth Lengadòc, ath ritme de Gasconha... , sus hons d'occitan, un zèste de francés, un peishic de polifonia, tot aquò ligat ara sauça TRALALA : un bal a consomar sense moderacion !


23 o : BAL DAB CORIANDRE
Coriandre qu’ei un grop occitan deth costat de Nimes. Qu’abarreja bodega, sonsaina, graile ara guitarra electrica, ara bateria e aths coires entà cantar eras danças tradicionalas d’Occitània tota. Aqueris quate musicaires que’s voludan dempuish bèth temps a entà hèr càger eras termièras deths genres musicaus e deféner era universalitat dera musica e dera lenga occitanas. Eths lors dus darrèris CD, La marmita d’òc e Se lèva lo vent qu’estèren saludadis pera critica.


PRÈTZES
• caminada : 2 €
• estagis : musica (25 €), danças cantadas (15 €)
• formula estagi + sopar + serada : 35 € o 25 € (en foncion deth estagi causit)
• formule sopar + serada occitana : 20 €
• sonque era serada occitana : 10 €
INSCRIPCIONS / ENTRESENHAS
• sopar e estagis : 05 61 95 12 46 abans eth 2 d’abriu de 2009
• corsa a pè : 05 61 95 99 43

dissabte, 24 de gener del 2009

Qu'èi trobat tot aquerò suu deezer

Sus www.deezer.com, que s'i troba un pòc de tot.
Per exemple, que i trobaratz los 165 títols de la Talvera (e òc). Que m'agradan, sustot quan e'ns cantan los rondèus gascons en occitan chti (definicion de l'occitan chti: varietat d'occitan que l'f s'i pronóncia tot parièr com en chti en lòc de h com en occitan).

Descobritz La Talvera!


E que s'i tròban guaireben tots los miélhers autors occitans, per exemple, l'irremplaçable Edmond Duplan -(tots aus abrics!!!)- n'ei pas pecat d'estar uróóóóóóóóóóós, alavetz que te dau un tistalh de potoooooooons.

Descobritz Edmond Duplan!




E lo Marcèl Amont qui'ns canta lo bèth cèu de Pau, enqüèra que sia tròp malaut, mon Diu, mon Diu:

Descobritz Marcel Amont!




O eths cantaires deth Haget d'Auloron, que son tostemp a pintà's, clar:



E eths amics qu'an tots visitat eth casau de Josefina, qu'ei un tan beròi país, s'i a un paradís sus tèrra, qu'ei aquí eth paradís...Quina gojata, Josefina!!!!

Descobritz Eths Amics!


Lo conselh de la Familha qu'ei clar (mès Josefina se'n fot):

Descobritz Familha Artús!


E ara, quauques congòs dab ua version landesa de Jana e lo tonhut per Yan Cozian e companhia (de l'ensemble Pass'aires):

Descobritz Pass'Aires!


E Arguibelle que'ns demandan de laishar passar eths de Lana, en Baretons. E se no'us voi pas deishar passar, jo, eh?

Descobritz Arguibelle!



O los cantaires-vinhatèrs deu Vic-Bilh qui se'n van deu (sic) Val d'Aran, praubòts :


Ena Val d'Aran, eths amics i èran tanben. I èram tots. Vielha, caplòc dera Gran Gasconha!

Descobritz Eths Amics!





E es Corbilhuèrs que son anadi tà Sevilha en veishèth. Qu'ei ua galèra vertadèra, aguest viatge tau sud.

Descobritz Es Corbilhuèrs!




E er amic Santi que s'a trapat ua vocacion: que s'a hèt pompièr en Aran... Podetz toti dromir quieti, brava gent.



Ah, e lo mond qu'a d'ac saber: LA LENGUA DE BAIONA QU'EI GASCONA!!!!! Pòm, pòpòpòm, pòpòpòpòpòpòpòpòm...Salut Baiooooooooooooooooneeee, petite flor, pròishe le nive, pròishe l'ador, mainade a le verve gascone, sharmante e gaujose civtat, on respire le libertat, salut Baio-o-ne !!!


Descobritz Biper Kombo!



Descobritz Argileak!




Descobritz Henri Laroche!


dijous, 22 de gener del 2009

Jana e lo tonhut dens los encombraments matièrs

Té, uei, qu'ei lo dia de Jana e deu tonhut.

Que vse'n prepausi ua prumèra version, la des Corbilhuèrs (Les, Aran)

Découvrez Es Corbilhuèrs!


E la que segueish, plan agradiva tanben, qu'ei la de Los de l'ouzom (Osom, Bearn)

La Beroje E Lo Tonhut - Los De lOuzom


Per fin qu'avetz  la deus Pagalhós qui non manca pas d'originalitat dab los sons dus temas musicaus. E que'm va plan quan e soi estacat en veitura dens los encombraments tolosans deu matin (que pòdi bramar en musica !!!).


A lombreta de laubar - Pagalhos

Vam, que vse'n balhi la letra:

A l'ombreta de l'aubar
Jana se'n ombreja
Jana se'n ombreja ençà,
Jana se'n ombreja enlà,
Jana se'n ombreja

Un tonhut vien a passar
que la regardava

Que'm regardas tu tonhut
Jo sòi tròp beròja

Per beròja qui vos siatz
Cau que siatz ma mia,

Si ta mia devi estar,
Cau que la tonha saute

La piqueta en ua man,
L'arressega a l'auta
Cau segar la tonha

Si la tonha deu sautar,
Adiu donc beròja!!!

I ja que els meus seguidors oficials (sí, sí, que en tinc) son gairebé tots de llengua catalana, us en proposo una versió en el meu iberoccità:

A l'ombreta de l'albeca
Jana s'hi està a l'ombra
Jana s'hi està a l'ombra ença
Jana s'hi està a l'ombra enllà
Jana s'hi esta a l'ombra (bis)

Un geperut va passar
que l'esguardava
Que l'esguardava ença
Que l'esguardava enllà
que l'esguardava (bis)

Perquè em mires geperut,
Jo sóc massa bonica

Per bonica que vos sou
Cal que sigueu la meva

Si em cal ésser la teva
el gep ha de saltar

la piqueta a una mà,
I la serra manera a l'altra
cal serrar la gepa

Si el gep ha de saltar,
adéu doncs bonica!!!

Los tròç de musica des Corbilhuèrs que's pòden descargar legaument per i-tunes. Los CDs de Los de l'Ouzom que's pòden crompar per correspondéncia, que cau véder lo son site. Lo CD deus Pagalhós que's pòt crompar a Fnac.com.

dilluns, 19 de gener del 2009

L'Isla estelada

L'amic Tederic, lo mèste de Gasconha.com, qu'a decidit d'autrejar d'ara endavant estelas tà las comunas de Gasconha. Entà guanhar estelas, dinc a cinc tà ua comuna, que cau complir un o mei d'uns critèris fixats peu Tederic. Que son coma segueishen:

Que cau d'inscripcions en gascon dens las arruas, ne botar suu site wèb de la comuna, organizar ua hera annau deus produits locaus e regionaus, organizar vueita-solèrs deus bons, aver ua Banda, ua Calandreta, quilhar banèras gasconas, organizar bessoatges dab las comunas d'Occitània o deu Bascoat, enterténguer lo patrimòni bastit, favorizar la convivialitat, los jòcs tradicionaus, la marcha de solaç, lo velo... .

Soi anat tà l'Isla de Baish (Gèrs), près Tolosa, entà véder dinc a quin punt tot aquò i èra present.

1- Las inscripcions en gascon

A l'Isla, que n'i a quauqu'uas, mès pas tròp. Que caleré continuar l'esfòrç de'n botar mei. 

En prumèr, que i a las qui senhalan l'entrada de la vila.



E puish, que cau mencionar las de la plaça principau, la Plaça de l'Ostau de Vila:



Que i a duas placas en  aquera plaça. Ua qu'ei estada hicada tà'n indicar lo nom :



E l'auta que't balha explics en tres lenguas: francés, gascon e anglés. La fòrma de gascon emplegada qu'ei la locau (lo gascon tolosan, qu'ei un gascon de transicion de cap tau lengadocian).





En la Plaça Gambetta (antigament deu Jardinatge), que i a ua placa tanben.








A la glèisa Sent Bertran (fin deu sègle 18), ailàs non s'i disen pas nada missa en gascon, ça'm sembla.




Alavetz, las meas conclusions tà çò qui tòca au punt 1:

Que i a plan quauquas indicacions en gascon, vertat qu'ei, òsca!!! Mès non son pas pro. Que caleré generalizar la senhalizacion bilingüa en centre vila. A mei, botar en gascon MUSÈU CAMPANARI, be marcaré plan, aquerò !!!



2- Lo site web de la comuna qu'ei sonque en francés, malaja!!!
Jo que i èi deishat lo messatget bilingüe qui segueish:

Car sénher,
Que trobam lo vòste site web fòrça interessant e d'ua gran utilitat entà tots los vòstes administrats e visitors. Totun, qu'arregretam que n'i aja pas cap de version en gascon. Esperam que nse'n poderatz prepausar ua lèu lèu. Atau lo monde que saberà que l'Isla de Baish es ua comuna fièra de la soa gasconitat e la lenga nòsta que se'n portarà plan miélher.
Plan coraument,


Cher Monsieur,
Nous trouvons votre site web très intéressant e d'une grande utilité pour tous vos administrés et pour tous les visiteurs. Cependant nous regrettons qu'il n'y ait pas de version en gascon. Nous espérons que vous pourrez nous en proposer une bien rapidement. Ainsi le monde saura que l'Isle-Jourdain est une commune fière d'être gasconne et notre langue ne s'en portera que mieux.
Bien cordialement,


S'i voletz hornir lo vòste, que'vs cau clicar aquí.

3-La hera, lo vueita-solèr eca: que'm sembla que i a tot çò qui cau a l'Isla. A mei qu'an ua equipa de Rugbí, non compta pas, aquò? D'acòrd, qu'an perdut dus còps contra Tuïr, mès tots que sabem los de Tuïr que son tostemp dopats dab Byrrh, alavetz, n'ei pas significatiu.

A mei, a  l'Isla, que s'i tien lo hestenau Escota e Minja (sic, en gascon, se vos platz) qui's debana los prumèrs divendres e dissabte de julhet. Qu'ei un hestenau de musicas gascona e occitana. E com èm en Gasconha, qu'ei doblat per un hestenau de gastronomia (qu'escotam e que minjam, lo pè totau, qué). E, plan segur,  que i a de bandas gasconas, enfin!!! 






4- Calandretas e escòlas occitanas.
N' i a pas nada calandreta en Gèrs. La calandreta gascona mei pròishe qu'ei la de Murèth (un trentenat de km).  Tolosa, dab las soas duas calandretas, qu'ei a un trentenat de km tanben (per la 4-vias).  A L'Isla, que s'i pòt estudiar l'occitan au collègi Louise Michel e au licèu Joseph Saverne.

5- Banèras gasconas
A l'ostau de vila que i penjan lo drapèu occitan (lo de la region Mieidia-Pirenèus, probable), a costat de l'europèu e deu francés.


E suu sòu de la plaça, que i trobam lo blason de la vila on i figuran los leons gascons e duas crotz occitanas.


6- Peus ciclistas, l'Isla n'ei pas au "tòp". Totun, que i a las barcas e, a l'estiu, los pedalòs.





E que i a tostemp los guits (lits) e las aucas...Non son pas enguiserats, aqueris:





Té, qu'èi hèit picar lo peishàs, ça'm sembla !!!  lol


Jo que disi que cau tostemp acabar dab ua musiqueta qui va plan :


Mercat deu Gras A Samatan (tròç) - Verd e Blu

E com ja ac sabetz tots, los CDs de Verd e Blu que son de comandar a Menestrèrs Gascons .

Fin finau, Tederic, quantas estelas tà l'Isla, segon tu????

PS Tà vs'assabentar mei suu musèu campanari d'Isla de Baish, que podetz véder las videos dab los explics EN GASCON ( de basa tolosana mès drin "akoinejat", de hèra bon compréner) en tot "clicar" aquiu.

diumenge, 18 de gener del 2009

dissabte, 17 de gener del 2009

Cinc çambas tà un dissabte d'ivèrn

Ben pòcs son los aires qui m'esmaven tant com las çambas (zambas), ua dança nostalgica tipica de la província argentina de Tucumán. Las de l'arregretat mèste Atahualpa Yupanqui que m'acompanhan en tot arresoar en cap quan e'm passegi solet, un pòc deprimit, per las "carrièras" de Tolosa. La çamba qu'a ua particularitat: que't hè sentir miélher quan e pateishes de l'amna. Que't sufeish de cantar-la, veiràs...

Aquiu n'as ua de cantada, la zamba del grillo.




E se't tròbas peu camin ua çambeta perduda, balha-li un pòc d'amor, qui sap, n'anarà pas herida per aqueris camps en tot patir, aufreish-te-li lo còr tà que contunhe de cantar la beror d'aquera tèrra e que, si la vita't tustèsse, la çamba posca èster lo ton consolèr.


Découvrez Atahualpa Yupanqui!


Pena de còr, pena d'amor, a cada pena, ua çamba :

Découvrez Atahualpa Yupanqui!


L'agòr e la soledat que pesan: tà i sobrevíver, ua çamba que't cau zonzonar...

Découvrez Atahualpa Yupanqui!


Qué e's passè lo sèt d'abriu tà que'n hasosse ua çamba? Sèi pas, mès que'n demora l'aire dab lo son títol: la siete de abril. Ua dança plan nostalgica, plan trista: ua çamba, qué. Aquesta, dilhèu, serà la mea preferida.

dimecres, 14 de gener del 2009

Bona resolucion: l'acòrd deu participi passat dab aver

Puishqu'èm en temps de bona resolucion de cap d'an, la qu'èi prenguda qu'ei de repassar l'acòrd deu participi passat dab l'auxiliar aver en gascon...e d'aplicar las règlas, segur.
Avem la causida per las gramaticas bearnesas o gasconas, la qu'utilizi qu'ei la gramatica de l'occitan gascon contemporanèu escriuta per Romieu e Bianchi. A l'avantatge d'èster hèra complèta e redigida sonque en occitan gascon contemporanèu. "Occitan gascon contemporanèu", qu'ei una manièra de gramatician per díser "gascon," qué. A sonque dus defèctes, aquesta gramatica. Coma defècte mei gran, la partida consacrada a l'aranés que contien pècas e que hè pietat. Urosament qu'avem l'auta gramatica indispensabla, la gramatica aranesa d'Aitor Carrera. L'aute defècte de la gramatica gascona qu'ei l'indèx de fin d'òbra. Que'u tròbi complicat, pas tostemp logic e limit bordelic. Mas aquò n'empacha pas qu'aqueth libe e sia ua referéncia indispensabla e que'u consulti guaireben tot dia.
Doncas, aquiu qu'avetz las règlas de l'acòrd deu participi passat emplegat dab lo vèrbe aver, d'apréner de cap. Son diferentas de las deu francés e de l'espanhòl.

En gascon, qu’ei corrècte, enqüèra que non obligatòri, d’acordar lo participi passat dab lo complement d’objècte dirècte plaçat après lo participi. Los dus exemples qui segueishen que son de citacions de Miquèu de Camelat e que son tirats de la "gramatica de l'occitan gascon contemporanèu".

Bé n’avè horadats pantalons…
Quan aví hèita quauque escapada…


Aquiu, lo participi passat qu'a prengut ua valor d'adjectiu.

Lo participi passat que s’acòrda dab lo complement d’objècte plaçat abans lo participi lhevat lo cas que lo complement i ei invariable – pronom relatiu qui, pronom adverbiau ne, non precedit per un pronom anaforic de la tresau persona o un indefinit. Los exemples qui segueishen que son tirats de la gramatica dejà citada.

Quinas pomas t’as crompadas ?
Que las èi encontradas au mercat
Nos an arcastats de non pas aver acabat lo tribalh.


Mès :

Ne’s minjarà pas totas las pomas qui s’a crompat
E t’as crompat pomas ? Òc, que n’èi crompat.


Si lo pronom relatiu ei precedit per un pronom anaforic de la tresau persona o un indefinit, l’acòrd que’s pòt hèr mès n’ei pas obligatòri:

Que cantaràs las qui as après / las qui as apresas
Preni la qu’èi causit / la qu’èi causida


Bona aplicacion de las règlas per 2009 !!!

dissabte, 10 de gener del 2009

La creacion de la prumèra tèrra


Lo país guaraní que s'esten sus Paraguay, lo nòrd de l'Argentina e lo sud de Brasiu...Qu'ei la patria deus palmièrs deu genre Butia coneguts coma yata'i en la lengua guaraní. Aqueth mot qu'ei passat en las lengas indoeuropeas coma yatay tà designar una espècia de Butia pròche deu palmièr-abricòt, de fruta mei gròssa mès non comestibla.

Segon la mitologia guaraní, a la debuta deu temps, n' i avèva pas sonque lo caòs format per las crumadas primitivas (Tatachina) e los vents originaris.

Ñamandú, aperat tanben Ñanderurusú, Ñanderuguasu ("Noste pair gran") o Ñanderu pa-patenonde ("Noste pair gran darrèr-prumièr") que's creè a eth medish au mitan deu dit caòs.

Lo procès d'autocreacion de Ñamandú que's hasó per etapas a la manièra d'ua planta. Que comencè per la basa deus arradics (las sòlas divinas deus pès), puish qu'estenó los sons arramats (los braç de mans esloridas -dits e unglas) e que continuè per construsir la soa coroa (diadèma de flors e plumas- Yeguaka) e qu'acabè per hauçà's coma arbe, en postura d'elevacion celestiau.
Un còp autocreat, lo còr de Ñamandú que comencè d'arrajar d'ua lutz esplendida e atau que podó esvalisar los crums primitius. Après, que concebó la Paraula Creatora (Ayvú) qui, mei tard, será legada taus umans per fin qu'aqueris poscan parlar.

Un còp acabada la creacion deu son còs, Ñamandú que creè los autes dius principaus qui l'ajudarán en la soa tasca pesuga: Ñanderu py'a guasu ("Noste pair de còr gran", pair de las paraulas), Karaí (mèste de l'eslama e deu huec solar), Yakairá ( mèste de la bruma, deus crums e deu hum de la pipa qui inspira los chamans) e Tupã (mèste de las aigas, de las plujas e deu perigle).
Los tres companhs de Ñamandú, dab las soas esposas respectivas, qu'estón creats sense melic, pr'amor que non estón engendrats per nada hemna. A mei, aquesta particularitat que'us balhè consciéncia de la soa divinitat e de l'esséncia sacrada de l'Ayvú.

Los quate companhs que's hiquèn alavetz a la creacion de la prumèra tèrra. Ñamandú que crotzè duas pèrshas indestructiblas e sus eras que i pausè la tèrra. Tà assegurà's que los vents originaris non la mavossen pas, que la sostienó dab cinc palmièrs yata'í sacrats de color blua: un en lo centre e los quate autes cada un en un estrem. Lo prumèr de cap tau lòc de Karaí (au ponent), lo dusau de cap tà las originas deus vents naus (au Nòrd), lo tresau de cap tau lòc de Tupã (a l'Orient) e lo quatau de cap tà l'origina deu temps-espaci primitiu (au Sud, d'on vienen los vents originaris arreds). Lo firmament que repausa sus aqueras colomnas.

Au medeish còp qu'aquera tèrra, aperada Yvy Tenonde (Tèrra Prumèra), que's creèn tanben la mar, lo dia e la nueit. Que començan de la poblar los prumèrs animaus (estant la prumèra mbói, la sèrp) e que començan de créisher las primeras plantas. Puish qu'apareishen los òmes, qui conviven dab los dius.
Los òmes, animaus e plantas qui demoran en aqueth monde non son pas sonque lo simple rebat d'aqueris èsters creats originariament per Ñamandú. En la soa Demorada Eterna, coneguda tanben coma Yvága (una espècia de paradís) que's tròban los originaus...


Acerà qu'ei l'estiu en aqueth moment... A còps que'm demandi quin se hè que no'm soi pas enqüèra mudat tà un país caud, com, per exemple, aqueth bèth país deu chamamé!!!!






Découvrez Los Chamarriteros!



Découvrez Los Chamarriteros!









NB. Lo tèxt de la creacion de la prumèra tèrra qu'ei tirat de la Wikipedia en espanhòl e adaptat tau gascon.

divendres, 9 de gener del 2009

De las parts deu Farri (Infòc)

De las parts deu Farri de l'Infòc, que'vs hèi passar aqueth messatge:

Amics,

Enguan es infos idiòmes de Barcelona TV que càmbien de format, bèri uns gesseràn dissabte e es auti dimenge, e qu'auràn 10 menutes de durada cadun. Creigui qu'er infòc (er informatiu en occitan) gesserà es dimenges e a ua ora que non obligarà ara gent a lheuar-se lèu entà veir eth programa, quan aja es oraris que vo n'informarè.

Eth director de Barcelona TV mos demane que priorizem era comunitat lingüistica residenta en Barcelona, era comunitat lingüistica e era lengua en generau e tèmes coma codina e musica.

En tot compdar qu'eth trabalh que hèm ei puraments volontari e que non arrecebem cap aute supòrt qu'es despenses de viatge tà Aran quan cau e podem, be m'agradarie qu'en mèn informatiu en gascon i participe era comunitat occitanofòna de Barcelona, mès que mès es aranesi donques que n'i a fòrça, e damb causes fòrça interessantes a condar. Per un costat Aran ei en punt d'enguarda des occitans coma esperança de futur e motur entara creacion en lengua nòsta, per aute costat que creigui qu'en Catalonha cau donar mès a conèisher eth hèt aranés.

Mercés a internet er infòc qu'ei vist pertot en Occitània e qu'arrecebem de comentaris de gent en toti es dialèctes e de totes es parts deth país.

Que vos convidi, donques, a participar fòrça en espaci que Barcelona TV da as que parlam occitan entà participar enes informatius deth mèn collèga lenguadocian, o en mèn en gascon que preten èster entara comunitat aranesa.

Çò que jo vos prepausi qu'ei:

- Se bèth dia vos abelís anar tà un concèrt d'un grop que vos agrade, i anam damb era camèra, explicatz quauquarren sus eth grop e era sua musica, e enregistram part deth concèrt.

- Se bèth dia voletz presentar un collectiu, un bar, un restaurant, ua iniciatiua, un projècte, un ateneu, un libre, un eveniment, o explicar era vòsta vida ara tele, ne'n parlam.

- Se bèth dia sabetz d'un eveniment important per rapòrt a Occitània en generau o a Aran en particular, ne'n parlam e l'ac presentam en programa.

- Quan creigatz qu'er infòc a d'anar entara val d'Aran, avisatz-me damb temps entà premanir qu'aja es dates liuras, e que i anaram.

Ath delà dera vòsta participacion, qu'arregrairia arrecéber d'informacions e collaboracions. Er infòc l'ac hèm de manèra volontària. Que sigue donques er infòc era vòsta hièstra ath mon! Eth programa s'emet en occitan damb sostítols en catalan.

Plan lèu anarè tà visitar es escolans d'aranés en Barcelona, atau coma seram presents ara dictada occitana.

Que compdi damb toti vosati entà hèr conéisher çò nòste. Hètz a córrer aguest messatge a qui creigatz que cau.

Hètz beròi!

Ferriòl Macip

Tel. +34 625 46 93 73
MSN: farri@mac.com
www.occitania.org/infoc

P.S. Que compdi tanben damb toti entà her quauqu'arren de fòrça gran eth pròplèu 17 de junh!

dijous, 8 de gener del 2009

Sèi pas tà on la gahi

A còps, valen mes quauquas cançonetas que non pas un discorsàs. Enfin, que tròbi. Alavetz, que las avetz.



Découvrez La Rue Kétanou!




dimecres, 7 de gener del 2009

Hardits los Hardidets!!!!

Los Hardidets que son de Maseròlas (891 poblants, Canton d'Arzac, Bearn. La dita tradicionau deu dia: "S'avosses autant d'aunor com los pòrcs de Maseròlas, n'averés pas pres aquera casseròla ! Que barri la parentèsi). Que cantan coma de bons Bearnés qui son e que cantan tostemp en gascon. Qu'an un site web hòrt plan hèit, on e's pòt véder videos deu grop e escotar extrèits deu sons 4 CDs. E que cau soslinhar ua caracteristica tròp rara: la version originau (la "per defaut") deu son site qu'ei l'occitana. Alavetz, que vs'ac disi tot brac: que'us aimi a los Hardidets.






Aquí qu'avetz quauques extrèits deu son darrèr CD , qu'ei lo quatau e qu'ei titolat "camin amassa", de crompar a Cultura, Centre Comerciau Lescar Soleil, quartièr libre, Bd Euròpa, 64230 LESCAR .
O de comandar a
Miquèu de CHALUS - 05 59 77 11 28 - loshardidets@free.fr


Marion:
Marion, Marioneta, mainada, mainadeta, la vita qu'ei ua hèsta, cau tostemps esperar...


Qu'èra lo hilh
Qu'èra lo hilh deu bolangièr, deu carboèr, de l'espicièr Qu'èra lo hilh de l'espicièr Qu'èra lo hilh deu cantonièr, vadut dab plu gran fenhantèr




Lo calhavari:
Tots aqueths estruments van començar jogar, que hèn desbrombar los vòstes torments, que van hicar lo calhavari, que serà la gran hèsta, que coleran decibèls e decilitres...


Com l'aurongleta:
Quan t'èi vist mainada, qu'èi volut t'estacar, mès qu'ès com l'aurongleta, ne saps pas que volar...



Que i a tostemps ua aubeta:

dimarts, 6 de gener del 2009

Un pairin tà un blogaire

En un editoriau recent de la Setmana, l'Andriu de Gavaudan qu'ataca los blogaires d'expression occitana en tot exprimir lo hèit que la lengua que i trobam, dens los blògs occitans, n'ei pas tostemp ben corrècta.
Qu'a tòrt e qu'a rason.
Qu'a tòrt d'atacar los blogaires, pr'amor un blòg viu - n'ac son pas tots- qu'ei ua pròva de la vitalitat de la lengua. Bloguejar en occitan qu'ei un acte de militantisme qui s'amerita l'arrespècte. N'ei segur pas tà atirar lo nombre mei gran de lectors que lo blogaire e causeish d'ac hèr en occitan. Ac hasosse en francés, o mei enqüèra en anglés o en espanhòl, qu'auré la satisfaccion d'aver hèra mei lectors e, doncas probable, mei comentaris, çò qui demòra, de manièra conscienta o pas, la tòca principau deu blogaire normau.
Quan e comencèi aqueth blòg, mens de dus ans a, lo nombre de blogaires occitans que's comptava suus dits d'ua sola man. O d'ua mietat de man. Ara, la lista que comença d'èster significativa, en guaireben totas las varietats occitanas, çò qui hè gòi. Hèr servir la lengua pertot qu'ei de la responsabilitat abans tot deus Occitans medeishes, e aucupar l'espaci de la tèla que's pòt hèr sense aver de demandar cap d'autorizacion a qui que sia, l'espaci i ei libre e infinit. Alavetz, qu'ei simple: mei blògs en occitan, mei viva la lengua. E de blògs en occitan, au dia de uei, non n'avem pas a bastanças. Non cau doncas pas descoratjar las bonas volontats.

L'Andriu qu'a totun arrason quan e critica la lengua deus blogaires. Un nombre creishent de blogaires que son de neo-locutors, mei sovent de joens - qui n'an pas vergonha d'utilizar la lengua mès qui non son pas tostemp ad aise dab era. E ne coneishi un arramat qui serén ben temptats de començar un blòg en occitan mès qui n'ac gausan pas hèr pr'amor qu'an un nivèu de practica insuficient. Que hè dòu pr'amor que mantier un blòg tot dia o quasi qu'ei un exercici deus excellents tà melhorà's e, fin finau, los blògs que contribueishen tà recuperar la lengua.

Nosautes blogaires n'èm pas tròp ajudats en matièra linguistica, enqüèra que ja siam en 2009. Los correctors que son rars, non foncionan pas suu mac, e aqueth blòg qu'ei escriut dab un mac, que son sonque ortografics e pas gramaticaus, e mei sovent reservats tau lengadocian. Tà nosautes, pas arren o guaire. E, segur, la nòsta lengua ne pateish. Los tanhents de la lengua qu'an ua responsabilitat pesuga en aquera manca. Alavetz, que'm permeteratz de suggerir ua operacion "un pairin tà un blogaire". D'ua banda qu'avem los qui vòlen escríver en occitan mès que non son pas enqüèra tròp ad aise dab la lengua, e de l'auta qu'avem los tanhents de la lengua. Que seré plan que los segonds ajudèssen los prumèrs en corregir los sons tèxtes en tot respectar las ideas e la varietat emplegada. Corregir vòu plan díser corregir l'occitan originau deu tèxte e non pas virar. Que'm sembla qu'atau, au cap d'un an de correccions, haut o baish, lo blogaire se'n deuré sortir plan coma cau tot solet. E la lengua que'n sortiré mei viva.

diumenge, 4 de gener del 2009

Dick Annegarn ei enqüèra de mòda


Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!




Découvrez Dick Annegarn!




Découvrez Dick Annegarn!





Découvrez Dick Annegarn!




Découvrez Dick Annegarn!




Découvrez Dick Annegarn!




Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!



Découvrez Dick Annegarn!

Arribèsse l'estiu !!!


Que soi a classar fòtos de l'estiu passat...Que m'a balhat lo còp de blues, aquò...
Segur, que m'estimi fòrça mei l'estiu que non pas l'ivèrn.
Ua calorassa qui crama coma cau, ben òc, que m'agrada a jo.

La fòto deu haut qu'ei estada prenguda a Calella de Palafrugell (Baish Empordan).

Tè, los palmièrs que son plan de plantas d'estiu. Las fòtos qui segueishen que son estadas prengudas a Pontellà (Rosselhon).
Au prumèr plan, un alinhament de Washingtonia x af. robusta (Nòrd-oèst deu Mexic), a dreta un datilhèr de las Islas Canàrias (Phoenix canariensis), e los chicòis a man esquèrra que son de sabal sp. (las tres Americas).


Los palmièrs-abricòts (Butia capitata) que son de Paraguai, deu sud de Brasiu e deu nòrd de l'Argentina. Que hèn frutas comestiblas de color jauna o roja, mes o mens saborosas segon los especimens. Que pòden servir tà hèr marmeladas e licòrs.


Lo palmièr-zinc (Brahea armata) qu'ei deu nòrd-oèst de Mexic.


Un aute palmièr-abricòt:


Un grop compausat d'un palmièr-abricòt e de datilhèrs de las Islas Canàrias:


E parlatz l'ong?

Tè, que hèi progrès en occitan non gascon (ong). Mès n'ei pas aisit.

Un pantaish que's ditz cachavièlha, de non con·hóner dab pantais.
Un pantais en ong qu'ei un saunei per noste.
Nosautes qu'abracam, eths qu' "acorchan" o "acorchisson".
Nosautes que ns'apressam, eths "s'apròpian".
E me'n desbrombi, la lista seré longa.
Ja seré temps que poscóssem aver un diccionari gascon-ong, lol.

dijous, 1 de gener del 2009

BONA ANNADA 2009

Bona annada a tots, que sia florida, grana e seguida per fòrça d'autas!!!
Que poscam aver la patz pertot!!!
E que hascam servir la lengua !!!


Assi qu’aurets aprés un parla dous e boun.
Lou Mountaigne e-n disèbe un cop, se plan m’escasi :
« Se Francés nou y arribe, arribe-y tu Gascoun ! »

Abat Daugé