dissabte, 10 de gener del 2009

La creacion de la prumèra tèrra


Lo país guaraní que s'esten sus Paraguay, lo nòrd de l'Argentina e lo sud de Brasiu...Qu'ei la patria deus palmièrs deu genre Butia coneguts coma yata'i en la lengua guaraní. Aqueth mot qu'ei passat en las lengas indoeuropeas coma yatay tà designar una espècia de Butia pròche deu palmièr-abricòt, de fruta mei gròssa mès non comestibla.

Segon la mitologia guaraní, a la debuta deu temps, n' i avèva pas sonque lo caòs format per las crumadas primitivas (Tatachina) e los vents originaris.

Ñamandú, aperat tanben Ñanderurusú, Ñanderuguasu ("Noste pair gran") o Ñanderu pa-patenonde ("Noste pair gran darrèr-prumièr") que's creè a eth medish au mitan deu dit caòs.

Lo procès d'autocreacion de Ñamandú que's hasó per etapas a la manièra d'ua planta. Que comencè per la basa deus arradics (las sòlas divinas deus pès), puish qu'estenó los sons arramats (los braç de mans esloridas -dits e unglas) e que continuè per construsir la soa coroa (diadèma de flors e plumas- Yeguaka) e qu'acabè per hauçà's coma arbe, en postura d'elevacion celestiau.
Un còp autocreat, lo còr de Ñamandú que comencè d'arrajar d'ua lutz esplendida e atau que podó esvalisar los crums primitius. Après, que concebó la Paraula Creatora (Ayvú) qui, mei tard, será legada taus umans per fin qu'aqueris poscan parlar.

Un còp acabada la creacion deu son còs, Ñamandú que creè los autes dius principaus qui l'ajudarán en la soa tasca pesuga: Ñanderu py'a guasu ("Noste pair de còr gran", pair de las paraulas), Karaí (mèste de l'eslama e deu huec solar), Yakairá ( mèste de la bruma, deus crums e deu hum de la pipa qui inspira los chamans) e Tupã (mèste de las aigas, de las plujas e deu perigle).
Los tres companhs de Ñamandú, dab las soas esposas respectivas, qu'estón creats sense melic, pr'amor que non estón engendrats per nada hemna. A mei, aquesta particularitat que'us balhè consciéncia de la soa divinitat e de l'esséncia sacrada de l'Ayvú.

Los quate companhs que's hiquèn alavetz a la creacion de la prumèra tèrra. Ñamandú que crotzè duas pèrshas indestructiblas e sus eras que i pausè la tèrra. Tà assegurà's que los vents originaris non la mavossen pas, que la sostienó dab cinc palmièrs yata'í sacrats de color blua: un en lo centre e los quate autes cada un en un estrem. Lo prumèr de cap tau lòc de Karaí (au ponent), lo dusau de cap tà las originas deus vents naus (au Nòrd), lo tresau de cap tau lòc de Tupã (a l'Orient) e lo quatau de cap tà l'origina deu temps-espaci primitiu (au Sud, d'on vienen los vents originaris arreds). Lo firmament que repausa sus aqueras colomnas.

Au medeish còp qu'aquera tèrra, aperada Yvy Tenonde (Tèrra Prumèra), que's creèn tanben la mar, lo dia e la nueit. Que començan de la poblar los prumèrs animaus (estant la prumèra mbói, la sèrp) e que començan de créisher las primeras plantas. Puish qu'apareishen los òmes, qui conviven dab los dius.
Los òmes, animaus e plantas qui demoran en aqueth monde non son pas sonque lo simple rebat d'aqueris èsters creats originariament per Ñamandú. En la soa Demorada Eterna, coneguda tanben coma Yvága (una espècia de paradís) que's tròban los originaus...


Acerà qu'ei l'estiu en aqueth moment... A còps que'm demandi quin se hè que no'm soi pas enqüèra mudat tà un país caud, com, per exemple, aqueth bèth país deu chamamé!!!!






Découvrez Los Chamarriteros!



Découvrez Los Chamarriteros!









NB. Lo tèxt de la creacion de la prumèra tèrra qu'ei tirat de la Wikipedia en espanhòl e adaptat tau gascon.

3 comentaris:

Florent ha dit...

Mercés tau despaisament! (No sèi pas si existeix en Gascon aqueste mot!)

Joan de Peiroton ha dit...

Segur que lo mot despaisament ei corrècte, cap de problèma.

L'emission de la tele argentina que'm hè arríder!!!

Anònim ha dit...

Es plan... i pas que mon blòg qu'es cultural... Mas bon ieu resti en França... un jorn benleu visitarai le mond...