Lo tèxte baionés d'Oviedo, seguida

Doncas, que tornam tà l'acte escriut en gascon per dus notaris de Baiona a l’atencion de l’avesque N’ Od (Odón en castelhan, Ot en catalan, Òt en gascon contemporanèu, Odon e Eudes en francés, Otto en alemand) d’Oviedo (Astùrias)  de part de la Glèisa de Baiona qui avèva prestat  19500 marbetins a l’av escat d’Oviedo deu temps de Don Fernando, lo predecessor de l'Òt. Un Gonsalbo Alfonso, comerçant d’Oviedo, que remborsè la soma aus baionés en nom de l’abesque, com reconegut per aqueth acte notariau.

28- Los sobrediitz procuredors e deposi-

29- taires en presenci de mi, notari, e dous testimonis de ius escriutz, constituitz personaumentz de lors bones, agradable e deliures voluntatz, e de lors certes sciences e certifiatz si con-

30- dichon de tot lor dret reconegon e autreian, han reconegut e autreiat, e reconechon e autreien que don Gonsalbo Alfonso, tender e ciutadant (sic) de la ciutat de Ouedo los ha

31-dat e liurat e pagat tot complidemens per nom e en loc e en persone dou reuerent pair en Christ moseinhor en N’Od, per la graçie de Diu abesque de Ouedo e dou capito e clerzie de le diite

32- ciutat e diocese d’Ouedo totz aquedz dezenau milie e V cens marbetins de le monede de Castele e de Leon  qui bau X diers lo marbetin…

Aquiu que’m cau hèr quauques comentaris.

En presenci  de mi : Qu’ei notat la forma occidentau de preséncia e açò « de mi » en lòc de « de jo », un cultisme o ispanisme.

E certifiats si condichon  de tot lor dret.
Certifiats qu'ei extranh, que sembla un gallicisme per certificats

Condichon qu'ei confonut dab lo mot condicion per Fernández González. Non crei pas qu'aquesta interpretacion aja d' èster acceptada tau quau, pr'amor de la sintaxi de la frasa, en particular deu mot si hicat juste abans. Condichon o condishon que deu representar ua forma d'un vèrbe, ça'm sembla. Totun, quin? Condir ? Lo vèrbe condir n'existeish pas en gascon e en francés contemporanèus. Notatz totun que lo mot condir ei plan atestat en francés ancian e que'u trobam en las lenguas romanicas vesias.   Condír que vien o vienèva deu vèrbe latin condire, vèrbe don lo sens èra, a l'origina, culinari. Lo sens prumèr de condire qu'èra adobar (un plat), assaborar, empeberar. Lo nom derivat de condire qu'ei conditio o condicio d'on vien lo nòste mot condicion. Lo sens prumèr deu mot latin conditio qu'èra lo d'adob d'un plat. De la medisha familha etimologica qu'ei lo mot condimentum (condiment). Lo mot condire qu’ei conservat en italian  dab lo sens originau deu mot latin d'adobar un plat, assaborar. En espanhòu cundir que s’a prengut un sens plan diferent : lo de créisher, d'exténe ‘s . En catalan, lo mot condir que i ei enqüèra present, totun de manèra considerada com colloquiau.  En alguerés,  condir qu'a conservat lo sens originau e culinari d'adobar (un plat), empeberar, atestat en la lengua catalana deu sègle XV, mentre lo mot en catalan modèrne de la peninsula iberica qu’ei vadut un calc semantic de l’espanhòu cundir. En aqueth tèxte, lo vèrbe qu'a visiblament lo sens de gaudir de (tot lor dret). Doncas ua auta ipotèsi que la d'un vèrbe condir en gascon que supausaré ua mala lectura deu mot condichon: coudichon que poiré representar lo nòste gaudishen (de gaudir) dit dab un accent néguer, véder la grafia  reconechon per reconeishen mes luenh. 

reconegon e autreian, han reconegut e autreiat, e reconechon e autreien: aquiu qu’avetz un bèth exemple de l’estile plan leugèr deus notaris !!! Los prumèrs dus vèrbes que son au preterit o perfèit (que non au present com interpretat malament per Fernández González)  : reconegón e autrejàn, o sia  en catalan : van reconèixer i van atorgar. Los segons dus que son au passat compausat ; en catalan : han reconegut i (han) atorgat. Los darrèrs dus que son au present de l'indicatiu (e non au futur de l'indicatiu ni au present deu subjontiu): reconeishen e autrejan, en catalan : reconèixen i atorguen. 

Tender : proprietari d’ua tenda, d'un magazin o d'ua botiga, botiguèr, comerçant, cf catalan tender, espanhòu tendero, medisha significacion.


Ciutadant: la t finau qu'ei anormau. Que's poiré dilhèu explicar per la ligason dab lo "de" qui segueish, qui poiré hèr passar la n de ciutadan de velara a dentau. 


En N'Od Qu'èi notada la repeticion de la N (En e N'), manèra de soslinhar la ligason sonora enter la particula aunorifica occitana En e la O de Òt.   


Marbetins o marbatins: morabatins o maravedís en castelhan, morabatís o morabetís en catalan.


Diers: Dièr qu'ei la forma pròpiament gascona de dinèr, sinonim de sòu. La valor deu marbetin qu'oscillava enter 8 e 11 sòus. A Barcelona, que'n valèva 9 au sègle XV com au sègle XIII segon l'Alcover-Moll. 

La frasa arrevirada quasi mot a mot en men gascon que balheré quaucòm com :

Los ací-dessús nomentats  procuradors e depositaires en preséncia mia, notari, e (en preséncia) deus testimonis ací-devath nomentats (per: escriuts),

amassats de bon grat (de lor bona, agradabla e libra volontat), cadun (personaument) dab coneishença assegurada (sosentenut: de l'ahèr),  e atestats gaudint de tot lor dret, reconegón e autregèn, an reconegut e autrejat, reconeishen e autrejan que don Gonsalbo Alfonso, comerçant e ciutadan d’Oviedo a dat, liurat e pagat los deutes en nom e au lòc deu reverent pair en Crist mossenhor N’Òt, per la gràcia de Diu avesque d’Oviedo e deu capitòu e clergat de la dita ciutat e (deu) diocèsi d’Oviedo tots aqueths detzenau mila e cinc cents marbatins de la moneda de Castelha e Leon qui vau dètz di(n)èrs lo marbatin.


La seguida un aute còp!