Duas etimologias distintas tà caüs e gahús: lo galloromanic o celtic cauus/kawos e lo basco (o celtobasco) gau huntz.

Que soi a tornar a la soritz-cauva e e au son sinonim estranh lo "tinhahús". Dens un comentari deu post avant-passat, Eric Gonzales que ns'avisè de que la pronóncia deu mot,  [ˌtiŋəˈhus]  segon Palay, e semblava  indicar un mot compausat: tinha-hus. Aquesta arremarca qu'ei mes qu'interessanta, pr'amor que poiré ajudar a explicar lo cambi d'accentuacion qu'observam enter lo mot occitan (tanben gascon) caüs (variant biarnés guèhus, landés guéhus e guéüs, lengadocian còis) e los mots de medisha significacion qui ne semblan aparentats: gahús, variant gascon: gohús; en catalan: gaús; en lengadocian gabús. 

Deu mot compausat tinha-hus, lo prumèr element tinha qu'ei clar;  lo dusau, pas tant. Non deu pas èster lo mot gascon hus d'origina romanica qui coneishem dab la significacion de husèth. Qu'ei probable qu'aqueth dusau element e represente la traça d'un mot de la familha deu basco huntz (mot deu bascoat nòrd),  o hontza (forma deu mot au sud).  Gauhontza e mes simplament hontz, hontza , o, au bascoat nòrd, huntz, que son mots bascos tà díser precisament gahús.

Autament dit, e en contra de çò qui escrivoi quauques dia a, gahús /gohús e los sons derivats en catalan (gaús) e en lengadocian (gabús) que poderén aver unha etimologia un chic diferenta de la de còis/caüs/guèus /guèhus. Dens lo cas de caüs etc, que seré lo galloromanic *cauus, deu celtic *kawos, dont cauannus  > sent.-nòrd-gasc. chavan, fr. chat-huant; *cauecca > oc. cavèca, fr. chevêche; e *cauetta >fr. chouette e son tres derivats afixats,  un dab un augmentatiu (-annus <  gau -amos), lo dusau dab un despreciatiu (-ekka cf.fr.  pimbêche), lo tresau dab lo disminutiu plan comun. Dens lo cas de gahús /gohús, l'etimologia que seré compartida dab  lo basco gauhontza.  Los mots de las duas familhas etimologicas (galloromanica e basca) que's devon encontrar e ibridizar.

Aqueth mot bascoïd "hus" (basco huntz), uei lo dia extint en gascon, que s'a devut demorar fossilizat dens los mots gahús, tirahus, tinha-hus etc . Que lo quite mot gahús / gohús estosse  arressentit com un mot compausat (ga o go de l'arraditz basca gau: nueit + hus ) qu'ei ua ipotèsi possibla se non probabla. Entà persuadir-nse, que podem comparar lo mot gahús dab lo son sinonim landés gat-hum (dic. de V. Foix) qui ne sembla derivar per mala interpretacion deus dus mots d'origina (pre)basca.

En basco, aqueth mot hontza o huntz,   qu'ei emplegat solet o en combinason. Que representaré lo medish etimon que lo nòste "hus" : basc. huntz =  gasc. "hus" (extint)= rapinhaire deu tipe gahús o gavèca. Ontza qu'ei lo nom d'un "club" de Legorreta (Guipuscoa). Que i ei mentavut ací sonque pr'amor deu logo.

Jo, personauments, de la vita non soi pas jamei entrat hens un "club" d'aqueths. N'ei pas lo cas dab las librerias, que m'agrada hèra hurgà'i.  N'avetz ua a Sent Sebastian, qui v'arrecomandi. Qu'ei la libreria Hontza, sisa au 4 de l'arrua Okendo.


Lo mot hontza, variant de huntz,  que s'arretròba hens mot compausats com gau hontza o gauhontza,  lit. " gahus (de) nueit"  (un brave mercés tà Begoña). Aquesta forma qu'explica aisidament lo nòste mot gahús : gau huntz >gahús e gohús.
La fòto aci-junta qu'ei tirada deu site de venda online de herzio.fm. Lo sac qu'ei ua creacion de oihenart diseinugrafikoa.

Un aute derivat qu'ei Hontzuri o hontza zuri o hontz zuri: lit. gahus blanc qu'ei a díser la dauna blanca o cavèca de bòrda (Tyto alba), mentre que hontzandi o hontz handi (lit. gahús gran) designa Bubo bubo.

Fin finala, que cau arremarcar que lo mot galloromanic *cauus, en celtic vielh *kawos,  e l'expression basca gau huntz - gau hontz e s'assemblan hèra enter si. En basco com en gascon, la preséncia d'ua h (sonòra au nòrd, muda au sud) n'ei pas tostemps etimologica,  la h que pòt servir tà marcar  la debuta d'ua sillaba qui comença per ua vocau. Non podem pas descartar que gau hontz e sia en realitat ua adaptacion basca de *cauus / *kawos per confusion deu mot-arraditz indoeuropèu *kau, un mot onomatopeic qui designa un ausèth cridassèr (ved. X. Delamarre, Dictionnaire de la langue gauloise etc, éditions errance, 2003) , dab lo mot basco gau qui significa nueit. Atau que seré explicada la forma extranha, non gramaticalizada, de "gau" hens l'expression basca "gau hontza". Huntz en basco que significa tanben gèdra, gèira (la planta). L'existéncia d'aqueth omonim e la confusion de cau dab gau que podoran miar tà l'adaptacion basca de cauus en gau huntz (forma septentrionau, la en contacte dab lo galloromanic) e (puish?) en gau hontza (forma meridionau).

Doncas, lo mot *cauus o *kawos que devó estar adaptat en gau huntz o gau hontz(a) e que seré d'aqueth faus idiomatisme gau huntz / gau hontza que vienerén huntz e hontza dab lo sens de gahús. O sia que tant caüs com gahús remontarén au galloromanic cauus o a la forma originau celtica kawos, totun un per via directa (caüs deu cas subjècte de cauus) mentre que l'aute ac haré per l'intermediari de la recontruccion basca gau huntz, deu quau lo mot gascon gahús o gohús a eretat la sua caracteristica de l'accent sus la dusau sillaba, la qui correspon a huntz/hus.