diumenge, 26 de gener del 2014

Peric, peruc, perruca, perrec, esperrecar: gasconismes en aragonés, espanhòu, catalan e francés (prumèra partida).

Uei que’m soi interessat aus  gasconismes perrèc var. perrac, perrec, etc, e perruca . Aquiu qu'avetz los prumèrs elements d'un perpensar qui ei a debutar.  La significacion deu mot perrec qu’ei haut o baish la de l’occitan non-gascon pelha (cat. pella, français peille): 1- vestit vielh, mau pedaçat o traucat  2-tròç de teishut usat; mentre, en gascon, lo mot pelha qu'ei sinonime de vestit  (quitament un deus beròis e arrics com  la pelha deu dimenge).

En gascon, lo mot peric qu'ei sinonime de peruc.  Com peluc en lengadocian, los mots peric e peruc qu'evocan ua petita quantitat, un shinhau, un drinòt, qu'arretrobam aqueth significat dab los derivats post-verbaus deu mot gascon esperrecaresparrecar vaduts esparrec en benasqués e esperrequete en aragonés non-benasqués. Que i tornaram. La significacion de drinòt, de shinhau, de bricon qu'an peric e peruc qu'ei egaument probablament d'origina post-verbau, com a resultat deus vèrbes  esperucar, sinònime d'espelucar, pelar, mentre qu'espericar qu'ac ei d' esperissar (cf perissa, deu latin pellicius: hèit de pèth) dab la significacion d'esgratussar, de pelar.  La relacion semantica dab lo bèc e los ausèths que's degó har per associacion de peruc (micalha, esbrigalha) dab parrut, parruta,  parròt o parrat, o sia lo passiròt.

Los lingüistas qu'an hèra de dificultat tà explicar l'origina etimologica e geografica deu mot "perruque" (parruca, perruca etc). De segur, lo quite mot gascon perruca (derivat probable de peruc) e lo mot  francés perruque  que’n comparteishen aquera medisha etimologia (derivat sufixat de pellis). Qu'arretrobam aqueras duas r deu mot perruca hens lo mot perrissa, fòrma gascona corresponent a l'occitan  pelissa e au francés pelisse Jo que pensi la r dobla deu mot francés perruque que pòrta la signatura clara d'un gasconisme, pr'amor sonque lo gascon que sap arreligar los mots peruc e perruca dab los mots latins  pellis. L'ipotèsi d'un  gasconisme n'ei jamei estada considerada tau mot perruca (perruque etc), com plan sovent, un signe mei deu pòc cas que hèn generaument los lingüistas de la lenga gascona e deus estudis  gascons, ua conseqüéncia dirècta de la classificacion d'aqueste idiòma en "dialècte" au profieit de la lenga deus trobadors.

Adara tà designar un tròç de teishut usat e un un vestit usat, pedaçat o esparracat lo gascon qu’a un pialat de mots emparentats enter si, derivats  deu latin pellis tostemps per afixacion:  perrèc, var. perrac, perrecperriacaperrissa , etc, etc. Quauques-uns d'aqueths mots gascons qu'an sautat la montanha e que s'an hèit un camin en aragonés e en catalan. Que i tornaram dab lo pòst vienent.

De seguir en clicar acitau.