Aranés e lenga aranesa.

En Aran, qu'an un parlar estandardizat com a lenga (co)oficiau. Qu'ei plan un parlar aranés qui i serveish de lenga oficiau, que non l'occitan (ni lo gascon) com a diasistèma o  com a grop de dialèctes e de parlars. Aquera constatacion, qui n'a pas arren d'anormau ni d'excepcionau, que'ns rapèra los sistematicians linguistics  n'an pas a impausar la lor vision deu món aus pòbles. Lo dret a decidir deus Aranés que concerneish tanben la causida de la lor lenga oficiau, qu'an perfèitaments lo dret de causir un parlar aranés, e donc de nomentar la lor lenga "aranés".

L'occitan com a diasistèma o lenga qu'ei ua lenga teorica, en realitat ua rubrica de classificacion qui englòba ua multitud de parlars. Ua lenga oficiau n'ei ordinàriament pas ua multitud de parlars. Qu'ei, en règla generau, un parlar unificat per tant que sia possible. Que n'avem l'exemple luxemborgués on i a tres lengas oficiaus; lo francés, l'alemand e lo luxemborgués. Deu punt de vista de sistematicians lingüistics, que n'i son sonque duas "lengas" arrepresentadas, e non tres, puishque luxemborgués e alemand e son considerats com a duas varietats d'ua medisha "lenga" segon la classificacion lingüistica "tradicionau". En la realitat, que i son tres, pr'amor, en la vita reau, las lengas oficiaus non son en generau pas de "lengas" dab l'accepcion que'u balhan los  nòstes linguistas au mot. Ua lenga oficiau qu'ei generaument un parlar estandardizat e pas arren mei.  Avisatz-vos, per exemple, que non ei briga la "lenga d'òil" (dab las soas varietats) qui ei oficiau en França, qu'ei sonque lo francés, qu'ei a díser un parlar, e pro. En la realitat, la lenga francesa, la lenga alemanda e la lenga luxemborguesa que son parlars, que non "lengas" dab l'accepcion que i vòlen balhar los lingüistas.  La lenga alemanda qu'ei comparabla au parlar batu (unificat) deus bascos, e la relacion enter luxemborgués e l'alemand qu'ei comparabla a la qui existeish enter, digam-ne, lo basco soletan e lo  batu (parlar basco unificat).  Lo soletan (estandardizat o non) n'ei pas ua varietat deu batu, ni lo batu ua varietat de soletan. De la medisha manèira, lo luxemborgués n'ei pas briga ua varietat de l'alemand (lo parlar estandard), ni l'alemand ua varietat de l'estandard luxemborgués. Tant l'un com l'aute parlar estandardizat que pòden perfèitament servir de lenga oficiau, segon la volontat deus locutors, adonc qu'ac ei lo cas au Luxemborg on los dus estandards alemand e luxemborgués e son lengas cooficiaus dab lo francés.  Un aute exemple qu'ei lo de Norvègia, on i son tanben oficiaus dus estandards distints. Norvègia qu'a donc duas lengas oficiaus, lo "bokmål" (lit. "lenga deus libes"), autanplan aperada riksmål (lit. lenga deu reiaume) e lo "nynorsk" (lit.  "neonorvegian").  Los lingüistas que pòden considerar, segon los lors critèris,  qu'aqueras duas lengas e son en realitat duas varietats estandardizadas d'ua medisha e soleta "lenga", ua lenga virtuau, teorica, aperada "norvegian".  Totun, aquera lenga norvegiana  virtuau que demora …virtuau, en fèit ua rubrica de classificacion shens existéncia en la realitat, mentre bokmål e nynorsk que son, en la realitat, duas lengas de las plan reaus e de las plan individualizadas,  emplegadas en concurréncia.  En Norvègia, cada comuna que pòt causir oficiaument ua lenga (bokmål o nynorsk)  o declarà's "neutrau" per arrapòrt  a la causida de la lenga.  Qu'ei de notar cada ua d'aqueras duas lengas norvegianas qu'a la soa wikipèdia pròpia.

Non cau pas oblidar que la sistematica lingüistica n'ei pas sonque un sistèma de representacion classificaira deus parlars.  N'ei pas la realitat. Non cau pas mesclar çò de virtuau dab la realitat. E que cau deishar los pòbles decidir quin(s) parlar(s) e vòlen oficializar com a lenga(s), qu'ei un dret fonamentau qui n'a pas a depéner de causidas classificairas  deus lingüistas. Lo dret a decidir, qu'ei tanben aquò.