La Mela que m'a deman(d)at de hèr un petit comentari suu problèma qu'encontra Aran dab lo projècte de las veguerias catalanas. Doncas, aquiu que l'avetz.
Prumèr, quin e cau díser "veguer" en occitan? Aquò que depen de la lengua, perdon, de la varietat. En gascon, qu'ei veguèr (dab duas "e") mès en lengadocian qu'ei viguièr. Lo mot que provien deu latin vicarius, com vicari.
La juridiccion deu veguèr qu'ei la vegueria en gascon com en catalan, mentre qu'ei dita vigariá en lengadocian. Lo mot que deriva de "vic" (o sia lo borg, lo caplòc de la vegueria) on s'i tienèva la sed deu veguèr.
Las veguerias qu'èran doncas administradas per un veguèr, representant deu senhor o deu rei locau, a l'Edat Mejana. Las darrèras veguerias occitanas qu'estón las de Provença, que desapareishón sonque a la Revolucion francesa. Las de Catalonha qu'estón abolidas en 1744 per decret estatau (Nava Planta).
.
Aran qu'ei un petit territòri gascon ligat a Catalonha per ua seria de tractats. Qu'a lo son govèrn pròpi qui ei lo Conselh Generau plaçat devath la presidéncia d'un Sindic. Aran qu'estó annexat a la Província de Lérida (Lheida) per decision estatau (espanhòla) en 1833.
Aran qu'ei un petit territòri gascon ligat a Catalonha per ua seria de tractats. Qu'a lo son govèrn pròpi qui ei lo Conselh Generau plaçat devath la presidéncia d'un Sindic. Aran qu'estó annexat a la Província de Lérida (Lheida) per decision estatau (espanhòla) en 1833.
La lei catalana de vegueries que prevei de tornar organizar Catalonha e Aran en veguerias, coma simbèu hòrt deu particularisme catalan dens un Estat espanhòu organizat en províncias. De veguerias, lo govèrn catalan que'n prevei sèt. Aqueth projècte lheva un arramat de problèmas e de contestacions per tota Catalonha: los uns - com lo Penedés- que vòlen la soa vegueria pròpia, quauques vilas que's disputan la sed de la vegueria a la quau e son estacadas, los de Lheida qu'afirman lo descopatge deu son (ex-) territòri provinciau en duas veguerias que seré ua catastròfa umana etc., etc...
Aran que considera, dab totas las arrasons juridicas e istoricas, que non pòt hèr partida d'ua juridiccion qui sia mès grana qu'era medisha. Aquò qu'ei plan escriut dens lo tèxte de lei catalana dita lei d'Aran. Voler estacar Aran a la vegueria deu Haut Pirenèu e Aran, com previst dens lo projècte presentat peu govèrn catalan, dab un caplòc qui demora per determinar, probable la Seu d'Urgelh, qu'ei arressentit peus Aranés coma ua volontat d'annexion d'Aran per Catalonha. Autament dit, çò que los Espanhòus e hasón en 1833 en bèth annexar Aran a la provincia de Lheida, los Catalans ac vòlen tornar hèr uei lo dia en tot hèr engolir Aran per ua vegueria catalana. Aquò n'ei pas acceptable deu punt de vista aranés.
Ja seré òra que los tanhents de la cultura e de la politica occitanas e occitanistas exprimissen solidaritat e supòrt aus Aranés. Que son demorats pro silenciós en aqueth ahèr.
Ja seré òra que los tanhents de la cultura e de la politica occitanas e occitanistas exprimissen solidaritat e supòrt aus Aranés. Que son demorats pro silenciós en aqueth ahèr.
De véder e d'escotar, la conferéncia qui hasó lo sindic d'Aran, Paco Boya, a Betren (video de VilaWeb).
8 comentaris:
"Ja seré òra que los tanhents de la cultura e de la politica occitanas e occitanistas exprimissen solidaritat e supòrt aus Aranés." --> lo 99% dels occitanISTES (coma diriá un amic meu...) e son completament franco-franceses e, lavètz, se'n baton completament d'Aran o de las Valadas.
No crec que ningú vulgui engolir res perquè Aran actualment administrativament ja és a Catalunya, a la província de Lleida, L'alternativa de sortir de Catalunya és integrar-se a Aragó, o formar una comunitat autònoma pròpia dins d'Espanya, o un règim especial tipus Ceuta o Melilla, no crec que cap d'aquestes sortides sigui millor per protegir l'aranès, com a mínim l'Estatut català parla de la protecció de l'aranès.
També poden demanar la independència estil Andorra.
Dit això jo també penso que Aran hauria de ser una vegueria.
Per cert, a Andorra hi van haver Veguers fins al 1993 quan es va fer la constitució.
Lo mai aisat seria que la Val d'Aran sia 'na vigaria (utilize lo mot lengadocian mas sei pas segur que sia lo mesme en lemosin).
Aprep, sabe pas si n'i a 'na possibilitat dins l'encastre legau espanhòu qu'Aran venia (ooo me rapele pus dau subjonctiu present dau verbe venir....) 'na comunautat autonòma. Qu'era 'na revendicacion d'Iniciativa per Occitània dins son manifeste.
Sei de consent coma Diga Janos, en generau, los occitanistas d'Occitània francesa se'n foten d'Aran mai de las Valadas. Pertant lo debat es desja sus los blògues aranes ! A n'autres de ne'n parlar mai.
Mas que per portar ajuda , encara caldria saupre consi far.
Que soi de tot còr ambe los aranesses; mas que soi pas gaire d'ajuda.
De tot biais, solide, que falta un ligam entre los occitans per se portar l'ajuda.
Escotèri Boya sus siti de Jacme , ausiguèri pas qu'esparava d'ajuda?
Ieu vese doas rasons d'aidar los aranes. D'en prumier, la mobilizacion d'una opinion publica occitana pòt mostrar que lo problema es pas una baralha de clochiers. Qu'es plan la revendicacion de la reconeissença daus aranes coma pòple e partida dau pòple occitan.
Puei, fau 'na mobilizacion occitana contra 'na mobilizacion anticatalana. Sembla que la drecha aranesa sia un pauc dins quela ideia : ne'n aprofiecha per tustar sus los catalans. Perque la revendicacion daus drechs daus aranes vau tant per Catalonha que per l'estat espanhòu. De legir lo blògue de Farri sus queu problema : http://blocs.mesvilaweb.cat/node/view/id/158881
Segur, non s'ageish cap de càder dens ua polemica anticatalana. Simplament, ua gran partida deus Catalans non saben arren de l'especificitat nacionau aranesa, Escotatz la famosa intervencion de Pilar Rahola a tv3 a prepaus deus ors en Aran, es tipica. La reaccion de Rahola èra clarament antiaranesa en negar la qualitat de nacion aus Aranés. Los Aranés que son ua nacion dab ua lengua, l' aranés e ua cultura pròpias. La lengua aranesa ei occitana, per tant la solidaritat occitana (non parli pas d'ajuda) auré d'éster mès vededera e mès sonora. Quant au govèrn catalan, que i a d'un costat los discors paternalistas e simbolics fòrts coma l'oficialitat de l'aranés per tot lo territòri e de l'aute la catalananizacion forçada amb la substitucion deus terçons per lo sistèma comarcal, la vegueria amb sed a la Seu D'Urgelh (o a Puigcerdà) e l'introduccion deu catalan a l'escòla. Car se los aranés son plan espanhòls de nacionalitat oficiau, non son pas catalans. E la montanha aranesa n'ei pas deu Pireneu catalan, mès plan deu Pirenèu gascon.
Non i a pas nat pòble occitan : quin voletz mobilizar aus Lemosins o aus Provençaus sus ua question locau, pr'amor d'ua apartenéncia mauclara en un ensems lingüistic deu quau los Catalans e son partida crompadora tanben ? Qu'ei un desfis virtuau.
Mes los Gascons de las Pireneas e los Tolosencs/Fuishencs be son concernits e sonqu'eths. Per'mor qui çò de Aran qu'ei ua problematica gascona, catalana e pirenenca. E non pas occitana.
Penses qu'un tipe de Bordeu serà mai concernit que non pas un tipe de Limòtges ? N'i a pas mai de pòple gascon que de pòple occitan : son de las construccions simbolicas. Daus còps, coma per los pòples francés o espanhòu, qu'es 'na realitat legala mas que chamnha ren a la problematica simbolica (coma vesem emb lo debat sus l'identitat nacionala en França).
L'afar de la Val d'Aran es nonmas un afar interne au Principat. Mas l'apartenéncia simbolica daus aranes a un pòple mai large, gascon o occitan, pòt mobilizar dau monde. Oficialament, la Val d'Aran es occitana e a daus drechs coma territòri singular.
Aquò pòt maitot crear 'na mobilizacion internacionalista : avem aqui un pòple qu'es pas reconegut dins son drech
a son autodeterminacion.
Extrach de l'article 11.2 de l'estatut de Catalonha : Es ciutadans de Catalonha (...) reconeishen Aran coma ua realitat occitana (...). Aguest Estatut (...) reconeish Aran coma entitat territoriau singulara laguens de Catalonha.
http://www.parlament.cat/porteso/estatut/estatut_aranes6_06.pdf
Publica un comentari a l'entrada