En gascon occidentau com en catalan, que coneishem los dus mots quin e com. Lo sens prumèr de quin qu'ei lo medish en gascon com en catalan:
Quin camin e'ns cau seguir tà anar tau vilatge? Cat.: Quin cami ens cal seguir per anar al poble?
Quin camin mei beròi! (Cat.: Quin camí més bonic!)
En gascon modèrn, quin a prengut lo sens de de quina manèra de com:
Quin t'apèras? (Cat.: Com et dius?) Quin va? (Cat.: Com va? Què tal? ).
Non sèi pas quin e'm cau har/hèr tà anar tau vilatge. No sé com em cal fer per anar al poble.
Aqueth emplec de quin per com qu'ei ua caracteristica deu gascon per arrepòrt a la rèsta de l'occitan.
En gascon, com s'a guardat lo sens de "la medisha manera que": negre com la nueit (cat.: negre com la nit) e lo de "la manera que": haràs com volhis/volhas (cat.: faràs com vulguis/vulgues). En ua partida pro grana deu maine gascon, de cap a la termièra dab lo maine lengadocian, com ei remplaçat per la fòrma occitana coma: negre coma la nueit, haràs coma volhas etc.
En aranés, qui hè partida deu gascon sud-orientau, com e quin son dus advèrbis interrogatius absolutament sinonims: Com ac as hèt? = Quin ac as hèt? (en catalan= com ho has fet?). Com te dides= quin t'apères? (cat.: com et dius?). Mès la fòrma de la preposicion e de la conjoncion en aranés qu'ei tostemp coma com en lengadocian: nere coma era net, haràs coma volgues, sò tan gran coma tu; (en lengadocian: negre coma la nuèch, faràs coma voldràs (futur de l'ind.), soi tan grand coma tu).
La preposicion com a, dab lo sens de "en qualitat de" qu'ei perfeitament corrècte en gascon, com en catalan, mès lo son emplec qu'ei cadut drin en desús en gascon modèrn qui'u prefereish com mentre que com a ei demorat normau en catalan: Que soi vienut/viengut/vengut com (a) medecin/mètge. (He vingut com a metge).
La conjoncion causau deu catalan estandard : com que n'existeish pas en gascon, enqüèra que l'aranés l'aja adoptada. Com que qu'ei ua particularitat deu catalan. En gascon qu'ei tostemp com (o locauments, coma a la termièra dab lo lengadocian). De notar que com que n'existeish pas tanpòc en catalan septentrionau.
Podem comparar:
Catalan: Com que plou, em quedo a casa.
Catalan septentrionau ("rosselhonés"): Com plou, resti a casa.
Gascon occidental: Com e plau, que demori a casa. Lo mot "e" qui segueish com qu'ei un deus enonciatius gascons (Los autes enonciatius gascons que son que, ja e be).
Aranés: Coma plò, demori en casa.
Lengadocian: Coma plòu, demòri a l'ostal.
Lo catalan septentrionau que pòt emplegar com de en lòc de com en las comparasons. Qu'ei un lengadocianisme (e non un occitanisme, puishque no's ditz pas en gascon).
Hom veu a saltar rats grossos com de llapins (A. Saisset). La frasa aquesta, arrevirada en gascon occidentau, que hè: qu'òm ved a sautar arrats gròs com lapins. En gascon centrau e orientau, lo plurau de gròs que hè gròsses o gròssis, doncas la frasa que vad atau: Qu'òm ved/vei a sautar arrats gròsses coma lapins. En aranés: òm ve a sautar arrats gròssi coma conilhs.
Un aute exemple: Un munt de gent premits com d'arengades (J. Marty). En gascon, la frasa que's pòt arrevirar per un arramat de monde premuts com eishardinas. Lo vèrbe rosselhonés premir qu'ei un lengadocianisme (que non un occitanisme), la fòrma "normau" en catalan qu'ei prémer, exactament com la deu gascon (deu latin prĕmĕre), mentre qu'ei premir en lengadocian.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada