diumenge, 4 de març del 2012

Ua lengua particularment vulgar.

Normaument, los adjectius derivats deus mots latins en -aris aurén d'èster epicèns. Qu'ac son demorats atau, per exemple,  en francés (los en -aire: vulgaire, populaire, scolaire, non pas los en -ier: particulier, -ère), en castelhan, en catalan e en aragonés. Qu'ac èran tanben en gascon d'autes còps:  lengua vulgar (e non pas *vulgara). Enqüèra uei lo dia, la cigala podanar  qu'ei lo nom balhat tau criquet qui a la maishanta costuma d'ac "podar"  tot pertot on s'i pausa. Jan Lafita (lo Gran) que pensa las formas femeninas *particulara, *militara, *escolara etc que son barbarismes  qui caleré espudir e remplaçar per particular, militar, escolar (m/f) etc. Jo que soi  d'acòrd. Totun, lo qui decideish non soi jo. En tot cas, non cau pas considerar com incorrèctas las formas femeninas epicènas deus adjectius en -ar. Que son correctissimas. Los doblons en -ara, de formacion mes recenta, que son mes probablament tolerables pr'amor que son d'us generau en la lengua d'uei lo dia. E dilhèu e cau tornar escríver que la r finau  ei generaument muda en gascon? Qu'ei lo cas dab los nòstes adjectius en -ar. L'adjectiu "militar" que's pronóncia exactament parièr com lo vèrbe "militar".

EDIT: Un legedor saberut e occitanista que m'escriu tà s'estonar de l'estructura de la frasa:
1- Jan Lafita (lo Gran) que pensa las formas femeninas *particulara, *militara, *escolara etc que son barbarismes  qui caleré espudir e remplaçar per particular, militar, escolar (m/f) etc.
E que'm demanda : on ei passat lo "que" de pensa? E que'm corregeish en bèth me prepausar duas possibilitats:
2- Jan Lafita (lo Gran) que pensa que las formas femeninas *particulara, *militara, *escolara etc e son barbarismes  qui caleré espudir e remplaçar per particular, militar, escolar (m/f) etc.

3- Jan Lafita (lo Gran) que pensa que las formas femeninas *particulara, *militara, *escolara etc que son barbarismes  qui caleré espudir e remplaçar per particular, militar, escolar (m/f) etc.



Bon, que't me cau raperar  en gascon, que podem evitar de botar lo "que"  coordinaire quan  ei seguit per lo "que" enonciatiu o per "non...pas" o "ne...pas".

Ueratz uns exemples tirats de la pèça de teatre Lou Bartè de Cesari Daugé qui soi a tornar de liéger. Daugé qu'èra un escrivan gascon (1858-1945), hilh d'Aire de Tursan, majorau deu felibrige. Qu'estó l'autor d'ua gramatica gascona (1905) reeditada per l'Eric Chaplain (grammaire élémentaire de la langue gasconne,  2010). Las citacions que son en la grafia emplegada per C. Daugé (o sia la grafia elaborada per Edouard Bourciez tà l'Escòla Gaston Febus):


A- m'estoune ne sàbis pas aco (p. 7)

B-..e qu'a bère pause n'é pas mey nôbi enta damoura ores e ores deban lou miralh ( p.7)

C- Que cau toutun dìse cauquecop mama qu'a paciénce coum un gat coan s'escoude (p. 9)

D- Jo que sèy  lou Bartè que croumpera... (p. 31).

Taus qui non son pas acostumats a la grafia febusiana, que vse'n balhi ua version en la grafia mia:

A- m'estona ne sabis pas aquò (sabis: present deu subjontiu deu vèrbe saber, forma occidentau en -i)

B- e qu'a bèra pausa n'é pas mei nòvia entà damorar òras e òras devant lo miralh (é: forma locau de ei / es)

C- que cau totun díser quauque còp mama qu'a paciença (paciéncia) com un gat quan s'escauda.

D- jo que sèi lo Bartèr que cromperà...

Tà tornar tà las nòstas frasas, las solucions 1 e 2 que son egaument corrèctas,  mentre la solucion 3, per corrècta que posca èster suu papèr, qu'ei pesugassa e d'evitar.



5 comentaris:

Carles Casanovas ha dit...

Els temps passan i nosaltres en som una mica les seves consequencies. Estic d'acord amb tu. De totes maneres...(de toute manière) seria millor dir...si més no...no? Ens estem contaminant el llenguatge cada dia, sensa donar-nos en comte. Per a mi que sóc vell s'hem fa molt dificil, seguir-vos a la joventut amb els nous modismes. Jo també canvio. Quan llegeixo escrits meus de tant sols fa dos anys, ara els escriuria de una altre manere.

Anònim ha dit...

E lo ton saberut occitanista s'a podut subervíver arron escríver tres còps "Jan Lafita (lo Gran)"? Trop fort, lou Peiroutou! MDR

Joan de Peiroton ha dit...

Carles: sí, seria millor dir, clar. Però, tampoc no podem fer servir una llengua massa allunyada de la empreada pels altres membres de la comunitat. Les llengües cànvien, que ho vulguem o no.
Anonim: S'a criticat hèra au Jan Lafita. Per jo, qu'ei un lingüista hèra avisat. Las suas posicions anti-occitanistas non m'interessan pas tròp, non las comparteishi pas, que no'm senti briga concernit per los ahèrs de religion. E n'èi pas adoptada la sua grafia classica reformada, enqüèra que la tròbi plan melhor que la mia. En cambi, las suas analisis linguisticas, taus com las expausa en la sua edicion deu diccionari de Lespy-Raymond que'n hèn un gran lingüista, probable lo mes gran deus linguistas gascons o occitans, d'aquò ne soi segur. A mes, que m'a tostemps encoratjat e corregit dab bona volontat, e dens la mia grafia. Òc, Jan Lafita tà jo qu'ei ua persona qui compda. The famous five: Luchaire, Bourciez, Rohlf, Coromines e Lafita. E Palai, e l'equipa de per Noste, plan segur. E Pèir Morà peu son tribalh de monge (e las garbaias burlentas). E Andreu Hourcade. E Eric Chaplain peu son tribalh editoriau. E Joan Eygun peu son tribalh d'autor archivista e la sua casa editoriau. E ua horrèra d' autes, vam!

Anònim ha dit...

Lo títol causit per Dauger èra pas la de l'edicion nòva, mas "grammaire gasconne". Cap de "langue gasconne" aquí.

Joan de Peiroton ha dit...

Anonim 2: Qu'ei possible. En tot cas, Daugé emplegava l'expression "langue gasconne" shens problèma. Per exemple, en 1923, qu'enviè un quadèrn manuscrit de 184 pajas tà l'Académie Nationale des Sciences, Belles Lettres et Art " de Bordèu, titolat "Le superlatif absolu dans la langue gasconne". E en abans-díser de la soa gramatica, que i escriu: « Beaucoup de personnes se montrent surprises de ce que le Gascon n’ait pas sa Grammaire et son Dictionnaire, et concluent de là que le Gascon n’est pas une langue ».