divendres, 22 de juny del 2012

On ns'i aprenem qu'un caüs non ei un gahús e ua cavèca non ei ua gavèca.

Un legedor bigordan, locutor naturau de gascon, que'm hè saber qu'a la montanha gascona, e coneishen los quate mots: caüs, cavèca, gahús e gavèca (dab v= /w/ en la màger partida deus parlars).





Acerà, eth caüs e era cavèca que designan ua rata-penada... En gascon, que i a mes d'un mot o expression entà díser rata-penada: que poish mentàver soritz-cauva, lo hèra injuste e shens-fondament ausèth-tinhós (tinhós= maishant, dolent, mauhasent.  En gascon, lo mot tinha que designa la gala e lo parpalhòu deus teishuts) e lo curiós tinhahus qui ne deriva probablament per crotzament de tinhós (EDIT 23/06/12: o meslèu tinha, ved. lo comentari d'Eric Gonzales) dab caüs, cahüs. Que i horniram lo graciós e enigmatic pishacauda e l'afrós soritz-escauja qui aludeish probablament au mite de la rata-penada shuca-sang.  Lo mot escauja que designa ua infeccion emolitica contagiosa de las vacas e de las oelhas, tanben coneishuda com pisha-sang o pisharroi.




Los (g/v)ascons de la montanha que devón interpretar los mots caüs e cauèca a la lutz deu basco "gaue" (nueit en basco, gaueko : nocturne ).



D'aulhors, la nòsta  cavèca que s'i pòt díser  gavèca (gauèca). La mutacion c->g, que podó èster influenciada peu basco o un substrat afin au basco.
Atau, cauèca -> gauèca e caüs -> gaüs -> gaús/ gahús.
En gascon, gahús qu'ei (mes o mensh) sinonim de cavèc,  de chòt o chòc, de chavan, de duc, de ihon, uhon,  tohohó, torohó etc, etc. Los mots non mancan pas.
La cavèca de la fòto de dreta qu'ei ua dauna blanca (Tyto alba) (fòto wikipedia).


Lo mot chòt / chòc, qui  designa meslèu lo petit gahús migrator Otus scops, que pòt tanben servir tà designar lo crapaut alite (Alytes obstreticans). Qu'ei de notar qu'en latin, lo nom deu gahus, bubo,  qu'a  com variant bufo qui designa lo harri (tanben coneishut com sapo en gascon). Tant lo mot  espanhòu  buho (deu latin bufo) com l' aragonés bubon o bobon (derivats deu latin bubo) que significan gahús.


Mercés a Octavià Alexandre per arrebrembar-me de la relacion cavèca -gaueko!

EDIT: Sus lo mot basco gau hontz, gau huntz, a l'origina deu mot gascon gahús, de medisha significacion, véder lo dusau pòst qui segueish.


9 comentaris:

Salvador ha dit...

En català òliba o xibeca, al Rosselló caveca.

Joan de Peiroton ha dit...

També babeca en català.

Eric Gonzales ha dit...

Qu'èri justament a'm demandar l'aute dia, quau podè estar l'etimologia de "tinhahús", puishque la prononciacion [ˌtiŋəˈhus] e sembla d'indicar un mot compausat, mes qui n'identificavi pas los compausants. Mercés per la toa ipotèsi, qui ei hèra credibla.

Per çò de "cavèca", que vien deu francisc baish *kawa, com lo fr. "chouette", non ? http://www.cnrtl.fr/etymologie/chouette

Que crei que i a enqüèra un aute mot, "horohó".

Joan de Peiroton ha dit...

Eric: lo mot cauus (= kawus) que devè existir en celtic, pr'amor deu mot cavannus atestat au sègle V. Kaw + annus accentuat sus la sillaba ann (augmentatiu probable) . Lo cavannus celtic, segon lo dit tèxte deu sègle V, significava gahus o cavèca en gallic (ululae aves). non i a pas nada rason de pensar que cavèca non provien pas de la medisha arraditz celtica kawus. Lo francic kawa (en realitat qu'ei lo medish mot que lo celtic) designava meslèu l'agraulha, lo corbàs, se non m'engani pas (qu'ac caleré verificar). Mès bon, lo mot qu'ei lo medish enter celtic e francic de tota faiçon. Lo mot qu'ei indoeuropèu e que pòt designar, segon l'idiòma, diferents ausèths qu'an tots en comun la caracteristica d'estar cridassèr: gahus (celtic) e se non m'engani pas: corbàs (francic), grua (grec), calhòc (lituanian). Que'us te citi de cap, qu'ac caleré verificar (las mias honts que son le dictionnaire de la langue gauloise, non l'èi pas aquí dab jo).
Quant a tinhahus, sèi pas se te n'ès avisat, mès ès tu qui as parlat de mot compausat. Jo n'i avèvi pas pensat. Tinha-hus? E dilhèu ca(n)-hus (reconstruccion populara a partir de caüs) com soritz-cauv o en francés chat-huant? Aquèth "mot "hus que seré confonut dab un aute? Pas clar. Totun la pista qu'ei interessanta.

Joan de Peiroton ha dit...

Eric, horohó, l'èi hornit a la lista e corregit tohohó Que i tanben los ihon, uhon enter auts! Mercés!

Renaud ha dit...

Entath "tinhahús", qu'èi collectat l'expression "audèth dera net" a Sòst en Barossa. Que hè un shinhau indian d'america ! Que disen tanben tara periglada : "eth hoec deth cèu" !

Joan de Peiroton ha dit...

Renaud, que m'agrada lo ton bilingüisme Lanusquet-B/Varossenc, sabes! Audèth dera Net e eth Huec deth Cèu, qu'ei poetic, aquerò. jo que'n harí plan petits noms.
-Quin t'apèras, berogina??
- Audèth dera Net. E tu?
- Huec deth Cèu.

Renaud ha dit...

Quen i ètz, en aquiths parçans pirenencs, los pòdetz pas parlar negue, alavetz que s'i cau gahar tè !
Mes que ven tot sol, sonqu'après ne sàbetz pas mei com parlar a quauqu'un qui n'es ne d'aqueth parçan, ni de le còsta landesa !

Joan de Peiroton ha dit...

As sòrta de poder parlar los dus! Que son beròis los dus.