En catalan, gahús que's ditz generaument duc. Totun, en catalan ribagorçan, a la franja aragonesa, que's ditz... gaús.
Lo lexic de la lengua catalana estandard que s'incorporè gaús recentament, en ahigent-s'i atau un aute magnific gasconisme. L'etimologia deu mot prepausada per lo Gran Diccionari de la Llengua Catalana kau - ukio qu'ei erronèa, pr'amor qu'ignoran que l'accentuacion sus la dusau sillaba ei ua invencion gascona e n'ei pas briga etimologica. L'accent etimologic qu'ei sus la prumèra, que'u trobam enqüèra atau en Biarn dab la forma guèhus, e mes generaument en lengadocian: còis, caüs. En gascon, que i podem observar un cambi d'accentuacion de la prumèra sillaba tà la dusau: ga'hús, qu'arretrobam hens lo mot catalan.
L'origina deu mot qu'ei celtica, de comparar dab lo mot gau *cauannos e lo noste mot cauèca/cavèca. Lo mot gau qu'ei atestat hens un tèxte latin deu sègle V, devath la forma cavannus, on s'i ditz qu'ei atau que's disen en Gallia los "ululae aves" (o sia los gahús e las cavècas). Aqueth mot gau qu'ei a l'origina deu breton kaouenn (en breton ancian: kaouann, o sia cavèca en gascon), deu francés chouan, chat-huant (< chaouan) e deu mot gascon nòrd-girondin d'origina gavacha (santongesa) chavan, sinonime de gahús.
Totun, los còis/ caüs /guè(h)us e ga(h)us que non pòden derivar de cauannus, senon probablament deu cas subjècte de la forma non afixada *kauus dont kauannus e *kauekka e serén los derivats, lo prumèr afixat dab -annus (possiblament forma tardiva de l'augmentatiu celtic <-amus cf. en francés "grand-duc" vs"duc") e l'aute dab un sufixe despreciatiu -ekka qu'arretrobam dilhèu dens los mots francés pimbêche, revêche (*kauekka > oc. cavèca, fr. chevêche cf. tanben en catalan los equivalents de cavèca: xibeca e babeca, formas afixadas de xot /chòt e bubo o babau. Los rosselhonés qu'an lo quite mot caveca).
La h de gahús n'ei pas etimologica, qu'ei la h gascona hicada entà evitar los iatus e tà marcar la sillaba. Lo mot qu'ei grafiat gueus en tèxtes biarnés ancians. Qu'ei possible qu'ajustar aquesta h ajudè a provocar lo cambi d'accentuacion, en tot reenforçar la sonoritat onomatopeica deu mot.
EDIT: Dens un pòst mes recent, qu'èi emesa ua dusau interpretacion etimologica de gahús a partir deu basco gau huntz de medisha significacion.
4 comentaris:
És possible que el mot gascó cauèca/càveca hagi estat influenciat pel basc Gaueko 'nocturn', un éseer mitològic de la nit, a vegades representat per aquest ocell.
Chaban n'èra pas briga gascon : qu'èra neishut Jacques Delmas a París dab arraditz un drin pertot en França.
http://www.geneastar.org/bio.php3?nom=chabandelmasj
Que causí lo son pseudonime en referéncia a un lòc omonime de Lemosin on resistava.
A, mercés, Heraus! Que vau esfaçar la mia assercion suu Chaban. .
Octavia Alexandre: sobre la remarca de la relació entre caueca/caveca i gaueko, no sé si tens la raó o no. El mot és emplegat del nord al sud de la Romania gallica, pertot (chevèche en francès, gavèca per terres d'òc). La prononcia /w/ de la v intervocalica és la mes frequent en gascó, i no sols en aquest mot "gaveca". És un tret general. Però vaig a afegir-te un argument a favor del teu raonament: a la montanya gascona, caüs e cavèca poden designar els rats penats.
Publica un comentari a l'entrada