dimecres, 2 de gener del 2013

Quatrin deus quate rèns.


Quatrin deus quate rèns 



E't sovienes d’aqueth jorn quan, amassa,
E caminàvam tà l'ensús, per pradèras?
Ja plavèva sus las serradas cantèras.
Deu periglèr be sentivam la menaça!

Lavetz que’nse trobèm aquera ‘speluga
On s’i èra acessat un tropèth d’aulhas.
 Qu'i volom devarar, luenh de las deishalhas
De las bèstias, tà un lòc net, a l’eishuga.

Jamei n’oblidarèi las aulors d’argèla
Umida e d’amadó cremat qui plenhavan
La galeria escura qui gahèm tà davant,
Ni lo lum au pregond deus uelhs de ma bèla.

"Uèra! Qu'i son quate  rèns sortits  de l'escur!"
Arrestats au som  d'ua coma de calcita,
Los rèns qu'espiavan, darrèr l' estalactita,
Dus auburis mesclats qui no'n hasèn sonqu'un.


Lexic /Explics

tà l'ensús= tà ensús, tà capsús, cap amont
plavèva =  de plàver: tombar pluja (en cat. plovia)
cantèr, -a = d'a costat, deu bòrd, deu rand (cat. proper)
periglèra = auratge (en oc.) (cat. : tempesta, tronada)
'speluga= espeluga, còva, espelunga
acessar = asselar, abrigar, emparar, endostar
qui gahèm = cat. que vam agafar (gahèi, gahès, gahè(c), gahèm, gahètz, gahèn)
que volom = cat. vam voler (que voloi, que volós, que voló(c), que volom, que volotz, que volón).
devarar = baishar
eishuga = eishuc, sèc
aulor = odor, flaire, aram
plenhar = plear, remplir, conhir; (cat. omplir, emplenar)
Uèra! = Espia! Güèrda! Atencion!  Uèra ... = Aquiu qu'as... Ueratz... = Aquiu qu'avetz... (lhèu de *uelhar/ *güelhar < oculare, crotzat dab güardar/ güerdar)
 coma = relhèu.  La significacion de hautor que pòt préner aqueth mot d'origina gau (comba = depression) qu'ei un gasconisme. Tà significar ua depression, comba que's pòt associar dab vallis: baticomba ( vallis + comba), cf. galihòrça (vallis + furcia meslèu que non aqualis + fortia , cf. galihèrna), galihèrna (de vallis + inferna), etc.

auburi = variant sinonim d'auguri.  Lo sens prumèr deu mot qu'ei lo de presagi: bon auburi, mau auburi. Lo sens segond qu'ei lo de siloeta; en aqueth cas, qu'ei un gasconisme (cat. silueta, perfil).

hasèn = hasèvan (cat. feien). Forma corta de l'imperfèit, que representa las rèstas d'un ancian perfèit passat tà l'imperfèit..
hasí, hasès, hasè, hasèm, hasètz, hasèn = hasèvi, hasèvas, hasèva; hasèvam, hasèvatz, hasèvan.