divendres, 13 de març del 2015

La posicion de la "Heidelberger Akademie der Wissenschaften" respècte a la question deu gascon lenga o dialècte.

Un lector que tròba que hasói tròp de publicitat tà la tèsi occitanista, unionista, quant a la classificacion deu gascon, e que'm caleré deishar la paraula aus tanhents de la tèsi autonomista. Alavetz, com non poish pas deishar díser que la posicion gasconista n'ei compartida per nat lingüista "seriós", que m'acontentarèi de'm referir au parèr d'ua equipa universitària solida, de reputacion internacionau. Dongas, que'm permeteratz de citar aquiu un tèxte de l'Acadèmia Heidelberguesa de las Sciéncias  (Heidelberger Akademie der Wissenschaften- Universitat de Heidelberg). Qu'ei tirat de l'introduccion qui obreish la presentacion deu Diccionari onomasiologic deu Gascon Ancian (Dictionnaire onomasiologique de l'Ancien Gascon- DAG). L'Universitat de Heidelberg qu'a ua longa tradicion d'estudi deu gascon medievau, fondada peu praube professor Kurt Baldinger, un romanista soís de gran reputacion. Que'u devem, en particular, un còrpus lexicau de l'occitan medievau e un aute deu gascon medievau. Aqueth diccionari de gascon ancian que compda 18 volumets peu moment, n'ei pas acabat, l'esfòrç tà espandí'u  qu'ei vadut internacionau. Segon Kurt Baldinger e los sons eretèrs de l' Universitat de Heidelberg, lo gascon qu'ei ua lenga autonòma plan diferenciada de l'occitan. Com lo tèxte qui vs'èi causit  n'ei pas redigit sonque en alemand, que vse'n èi hèita ua arrevirada. Totun, que vs'èi hicat lo tèxte originau  a la seguida de l'adaptacion gascona. 



Gascon, lenga autonòma o dialècte ?

Despuish hòrt de temps ençà, n’i a pas avut nat diccionari on i serè descriut lo lexic deu gascon ancian de manèira especifica. Lo solet tribalh lexicografic dont dispausam , plan incomplet, qu’ei un lexic parciau deu bearnés e deu dialècte baionés qui remonta a la fin deu sègle 19 (1897) e qui hasó en 1997 l’objècte d’ua reedicion revisitada, totun shens nada extension qui i incluiré mots addicionaus.

Lo gascon que pòt estar considerat, a costat deu francés, deu francoprovençau e de l’occitan, com a ua de las quate lengas  de la Galloromania.

Qu’ei debatut si lo gascon a d’estar considerat com a lenga pròpia o com a dialècte de l’occitan.

Lo  hèish d’arguments en favor  de l’autonomia deu gascon laguens lo maine sudromanic qu’estó establit  au sègle vint, en prumèra linha per Kurt Baldinger (1919-2007) e lo projècte de recèrca sus la lenga deu sud de França a l’atge mejan qu’espelí. En encapar lo diccionari de gascon ancian, òm que s’a interessat  a la partida lingüistica per lavetz mei negligida de la lexicografia romanica. Deu punt de vista lingüistic, lo gascon que fòrma un tot sui generis.  Las soas singularitats foneticas e lexicaus, la soa sintaxi que’u confereishen l’estatut de lenga autonòma. 

Enqüèra medish quan lo còs professionau  avè tendéncia a considerar lo gascon com a dialècte, aqueste idiòma qu’èra reconegut com a unic e particular  la-hens lo maine de l’occitan. Los estudis recents suu protogascon de Jean-Pierre Chambon e Yan Greub (Revue de Linguistique romane 60,2002,473-495)  qu’an hèit pes a la presa de posicion clara de  Kurt Baldinger sus la plaça deu gascon, en bèth muishar lo  proto-gascon qu’existiva dejà au sègle 600 mentre, deu son costat, l’occitan que non èra enqüèra constituit en aquera epòca.

La pronóncia gascona de la letra v com s’estosse ua b  qu’indusí lo famós jòc parauler qui Joseph Justus Scaliger (1540-1609)  e hasó a prepaus deus gascons : Felices populi, quibus vivere est bibere.

La geografia periferica de Gasconha  enter los Pirenèus, la mar de Gasconha  e Garona que i a faiçonat lo gascon deu punt de vista etnic com lingüistic.   Lo gascon que compda com a grop lingüistic de l’ensemble pirenenc  qui hè  pont enter lo gallo-romanç  e l’ibero-romanç.  En préner en compde l’examen deu gascon ancian com lo deu gascon contemporanèu, òm que's  pòt avisar per qué lo gascon èra percebut com a lenga distinta a l’atge mejan, e, tà’c díser peu mei baish cap, a despart de la gran lenga deus trobadors.  Hens las Leys d’Amor, un compéndium gramaticau e d’art poetica de la mieitat  deu sègle 14, lo gascon que i figura en bona plaça com a « lengatge estranh » juntament dab lo francés, l'anglés, l'espanhòu e lo lombard.



Gaskognisch, autonome Sprache oder Mundart?
Bislang gibt es kein Wörterbuch, das den Wortschatz der altgaskognischen Sprache gesondert darstellt. Das einzige umfassende lexikographische Werk ist ein Wörterbuch zum Teilgebiet der Bearnesischen und der Mundart von Bayonne aus dem 19. Jh. (V. Lespy/P. Raymond, Dictionnaire béarnais ancien & moderne, 1887), das in einer 1997 überarbeiteten, aber nicht erweiterten Neuauflage vorliegt.
Gaskognisch kann neben Französisch, Frankoprovenzalisch und Okzitanisch als viertes Sprachgebiet der Galloromania bezeichnet werden.
Es ist umstritten, ob Gaskognisch als eigene Sprache zu werten oder als Mundart des Okzitanischen einzugliedern ist.
Des Fragekomplexes zur Autonomie des Gaskognischen in der Südromania hat sich im 20. Jahrhundert vor allem Kurt Baldinger (1919-2007) angenommen und das Forschungsprojekt zur Sprache Südfrankreichs im Mittelalter ins Leben gerufen. Mit der Schaffung des Altgaskognischen Wörterbuchs (siehe DAO/DAG) begann man, das bis dahin vernachlässigte Sprachgebiet der Romania lexikographisch zu erforschen. In sprachlicher Sicht bildet das Gaskognische eine Einheit sui generis. Seine phonetischen und lexikalischen Eigenheiten, seine Syntax räumen ihm den Status einer eigenständigen Sprache ein.
Auch wenn die Fachwelt vermehrt dazu tendierte, das Gaskognische dem Okzitanischen als Mundart anzugliedern, herrscht Einigkeit über die Sonderstellung des Idioms im okzitanischen Sprachraum. Die jüngsten Forschungen zum Protogaskognischen von Jean-Pierre Chambon und Yan Greub (Revue de Linguistique romane 60,2002,473-495) festigten Kurt Baldingers klar getroffene Stellungnahme zum Gaskognischen und zeigten, dass sich bereits um 600 das Protogaskognische ausgebildet hat, also zu einer Zeit, als sich das Okzitanische noch nicht konstituiert hatte.
Dazu gehört auch bereits die Aussprache b für v, die Joseph Justus Scaliger (1540-1609) später zu dem berühmten Wortspiel über die Gascogner verleitete: Felices populi, quibus vivere est bibere.
Die geographische Randlage der Gaskogne zwischen Pyrenäen, Atlantik und Garonne prägte das Gaskognische in ethnischer wie sprachlicher Sicht. Es zählt zu der Sprachgruppe der pyrenäischen Einheit, die den Übergang vom Gallo- zum Iberoromanischen bildet. Schaut man sich die Einschätzung des Altgaskognischen von den Zeitgenossen an, so stellt man fest, dass das Gaskognische bereits im Mittelalter als eigene Sprache verstanden wurde, zumindest in Abgrenzung zur Hochsprache der Troubadours. In den Leys d’Amors, einem grammatikalischen und poetologischen Kompendium von ca. 1350 zählte es als lengatge estranh zu den Fremdsprachen, aufgeführt zusammen mit Französisch, Englisch, Spanisch und Lombardisch.

L'unica conclusion que'n tirarèi qu'ei la qui segueish: n'ei pas vertat que la classificacion deu gascon com a dialècte de l'occitan e hasca unanimitat en çò deus lingüistas. La formula "occitan gascon" en plaça de "gascon" n'ei, per via de consequéncia, pas ben trobada e qu'ei d'evitar, pr'amor en aqueste ahar, n'ei pas briga justificat de voler a tot hòrt impausar ua opinion classificaira com s'estosse ua vertat beròi acceptada per tots, en abséncia de critèris scientifics, valeders e acceptats per tots, qui pogossen har servir entà justificar-la. Voler impausar la soa ideologia qu'ei har mustra d'irrespècte e de mesprès envèrs tots los qui'n son d'ua capèra diferenta. La formula "occitan gascon" en plaça de sonque "gascon" n'ei en realitat pas necessària ni desirabla pr'amor non ahíg estrictament arren a la definicion scientifica de l'idiòma,  sonque tà entresenhar sus l'ideologia deu son autor,  çò qui, en realitat, cad complétament hòra subjècte.  

6 comentaris:

Anònim ha dit...

Acò qu'ey dit plâ coum cau coum toustém. Mercés!

Anònim ha dit...

La très grande école de romanistique allemande. Des universitaires de haut vol qui ne sont pas pollués par l'occitanisme comme le sont les universitaires et pseudo-universitaires militants occitanistes de France.

Joan de Peiroton ha dit...

Anonim 1: Mercès peu compliment

Anonim2: En tot cas, jo que poish constatar los qui en sabèvan mei suu subjècte, en particular los tres grans romanisttas especialistas deu gascon: Bourciez, Rohlfs, Baldinger. qu'èran tots tres en favor de considerar lo gascon com a lenga distinta de l'occitan. E Jean-Louis Massourre, autanplan linguista saberut en linguistica gascona, n'ei pas tanpòc beròi occitanista. Lo quite Pèir Bèc n'èra pas tostemps tròp clar suu subjècte. Lo moviment occitanista que l'atirava hòrt, solide, n'èra un deus pairs fondators, mès aquò qu'èra sustot de bona politica, ça'm sembla, Scientificament que's sentí obligat de separar lo gascon de l'occitan en son obratge de romanistica tà las edicions Picard. E non trantalhava pas en escríver l'expression "lenga gascona".

Anònim ha dit...

Los quitis Allières, Luchaire, Millardet, Chabanneau, Anglade, los promotors de l'ALG, Wartburg, Jungemann etc...etc...Ne vam pas har la teira completa.
Alavetz, quan lo noste Dominique Sumien e los autes e gausan certar, shens tremolar ni vergonhar, qui "tots" los lingüiistas classifican lo gascon com dialècte de l'occitan e qui los qui ne'u hèn pas que son pècs o mau intencionats, que'm hè bèth arríder.
Aquò qu'ei:

1-Hrèita de cultura scientifica?
2-Dogmatisme?
3-Mau aunestetat intellectuau?

Dilhèu los tres amassa. Qui sap?

Anònim ha dit...

Dire del gascon qu'es una lenga d'òc es possible e mai, me sembla, vertadièr. Dire qu'es un dialècte de l'occitan es discutible e o cal discutir. Lo problèma del sénher Sumien es que vòl pas discutir e a pas una desmarcha scientifica mas militanta e dogmatica, coma fòrça d'universitaris qu'an esposat l'occitanisme. Aquel biais de pensar es far de mal a la lingüitica d'òc.

Vicent Llémena i Jambet ha dit...

Jo el que trobe a faltar en google és un bon traductor de gascon i d'occità, em seria molt útil per a poder aprendre la llengua i poder escriure-la amb correcció o amb la necessària correcció per a poder ser estimat en aquest bloc d'una manera més entranyable. Unir pobles com el gal i l'ibèric.

Vicent