Un mem de la Mela

La Mela que m'envia un mem : hèr 10 associacions de savors sens soscar. Ja sabetz que non soi pas capable de dar-la lo quenon a la Melineta (nòta: la gramàtica gascona que'm ditz que lo pronom "li" ei d'usatge sonque dialectau en gascon, notaratz aquiu que hèi un esfòrç de normativizacion) . Doncas aquí que las avetz, las meas associacions. Sens soscar.


1. Gefilte fish dab riesling / געפיגטע פיש מיט ריסלינג
Ah! Aqueth que'm manca!!! La carpa a la mòda yiddish qu'a ua particularitat: dens la recèpta modèrna de la carpa farçida, non s'i hica pas mes...carpa. Tan miélher, la carpa qu'ei un peish plen de balas e qui pudeish au bardàs. Doncas, que demòra la farça. E la farça de la carpa absenta, aquò qu'ei hèra bon!!! Que's prepara a basa de carn de peish blanc (merluç), pro sucrada mès pas tròp, e que'n hèn coma filets o boletas. Se minja dab carròtas e leituga e sustot khrayn (ua mixtura de rabanet plan en.huèca-gola e de blet roi). Existeishen mila manièras de preparar lo gefilte fish, la melhor qu'ei la de la Peirotona. Un còp tastat lo gefilte fish de casa, se pòt pas mei minjar los autes. Ah si, lo son hrair que sap hèr un gefilte fish que sab exactament parièr. La recèpta que deu viéner de lor mair, solide. Nosautes que'u prenem acompanhat de Riesling d'Alsàcia.



(Ah! Un bòrsht, aquò qu'ei bon tanben. Qu'ei ua sopa de blet roi e de poma de tèrra. La Peirotona non vòu cosinar bòrsht pr'amor que sa mair non la passè la recèpta. Sa mair en preparava de quan en quan, la Peirotona èra petitona, mès que deishè completament de cosinar-lo dab lo temps. N'èra pas un plat tradicionau en çò deus parents de la Peirotona, qui vienèvan de Polònia. Lo bòrsht qu'ei un plat meslèu rus o ucranian que non pas polonés).



2. Lo tagin de poret aus condoms. Condom? Non, n'ei pas çò que pensatz. Lo condom qu'ei lo hruit deu condomèr, que's pòt tanben díser miracoton (lo hruit deu miracotoèr) o abricòt (abricotèr). De manièra generau, m'agradan las combinasons sucrada-salada. Quan ei preparat per la Peirotona, non i a pas nat boder coma matièra grassa dens la recèpta, sonque un shinhalon d'òli d'oliva. D'acompanhar per un vin roi, un Fiton per exemple.





3. Los filets de barbahau (roget) au lèit de coco. D'acompanhar dab un Cotlliure blanc (domaine La Massane o Clot de Paulille)



4- La chocrota de guit au riesling, un aute favorit a casa deus Peirotons (non s'i minja pas nada carn de mamifèr), acompanhat de preferéncia per un Pinot negre ben fresc d'Alsàcia, senon peu Riesling.

5 La tarta de hromatge de la Peirotona, ua auta recèpta familiau d'origina est-europèa !!! E sas tartas de hruit (en particulièr de rubarba, mmmh!), acompanhat d'un cafè negre o d'un té. (E d'un armanhac, anem!). Un bon Gewurtztraminer vendange tardive, non hè pas mau tanpòc, tà l'aperitiu com tà acompanhar las pastisserias (o lo hitge gras, mès qu'avem deishat de minjar hitge gras per rasons eticas).

6- La combinason tripla: bon pan, bon hromatge, bon vin. Un camembert au lèit crud, non coneishi pas arren de miélher. Enfin, per lo gost, pas per la santat, solide. Mès acompanhat d'un bon vin roi deu país, guardaratz las vòstas chanças de longevitat. Senon tots los hromatges, los de qualitat, que son benvienuts a casa, sustot los d'Auvèrnha, de Roergue, deus Pirenèus e d'alhòrs...E rai, son pas casher (dixit la Peirotona: si Moises avosse conegut lo camembert dab lo vin roge, s'auré pas pres tants d'estupefiants e dilhèu lo monde non seré pas tan merdic). N'i a tostemps de bon Manchec a casa, lo trobam a Ceret o au Volon (Voló).

7- Los sobaos pasiegos! Mès los vertadèrs!!! De los qui trobam sonque en país pasiego, deu costat de Vega de Pas, en Cantàbria, sabetz??? De los que son tot plen de colesteròu, pas com lo pan Bimbo. Non son pas de bon trobar en dehòra de Cantàbria, e la hilha que's consola dab un succedanèu: los sobaos Bimbo (ex-Martínez). Mès coma ditz la hilha: gausan pas mema escríver que sons "pasiegos", aqueths "sobaos" envolopat e arrenvolopat de plastic!!! Lo hilh qu'a trobat la solucion: que'us prepara eth medish. La recèpta qu'ei hèra aisida de brembar-se'n. Tà preparar 12 sobaos, que'vs cau 250 g de haria, 250 g de sucre, 250 g de boder (burre), 4 ueus, e la levadura...A còps i ajusta un pòc de limon e de ròm, aquò ei eretic, mès qu'ei plan bon e ja qu'èm a parlar d'associacion de savors, donc ja l'avetz, l'associacion!!!! Excellent dab lo cafè. La hilha que'us trempa dens un vèire de lèit a l'esdejuar.

8- Un bon plat de pastas primas cosinadas dab alh, cebas, peberòts, ceps e tomatas dens un pauc d'òli d'oliva...E un vèire de bon vin roi, segur.

9- Hromatge (per exemple, camembert o munster) sus patatas, lo tot cueit au horn, un plat d'ivèrn. Lo vin roi que vs'ajudarà a netejà'vs las artèrias.

10- Chocolat negre e chocolat negre, la combinason magica. Senon, chocolat negre e chocolat blanc, per cambiar. De préne's dab un cafè e dilhèu dab un schnaps d'Alsàcia o un armanhac.

Ara qu'èi hami, que'm demandi plan perqué...Bon, mès lo dever qu'ei complit. La Mela que's deu sentir satis.hèita, doncas, jo tanben.


Vocabulari gascon / català

Soscar: Reflexionar, pensar-hi detingudament
Gefilte fish , peish/peix farcit (plat tradicional jiddisch)
Hicar / ficar
Tan miélher / millor
Un peish plen de balas / un peix ple d’espines
Qui pudeish au bardàs / que pudeix a llot
Demorar/ Quedar
Hèra / molt
Merluç / lluç
Carròta o pastanaga / pastanaga
Rabanet / rave blanc
En.huèca gola / molt picant (lit. Inflama boca, huèc/foc)
Blet roi / bleda-rave
Meslèu / més aviat
Poret / pollastre
Condom, miracoton, abricòt / albercoc
Barbahau / moll (peix)
Chocrota de guit : xucrut amb ànec
Rubarba / ruibarbre
Schnaps: aiguardent de fruita
Ara qu’èi hami / Ara tinc gana