Felins e normativizacion

Personaument, que revendiqui lo men estatut de blogaire occitan. Aquò no'm pausa pas nat tipe de problèma. Mès que revendiqui tanben l'estatut de dignitat per la lengua d'aqueth messatge. No'm consideri obviament pas com un blogaire d'expression dialectau. Estosse lo cas, la lengua en qué escriverí e seré diferenta. Qu'escrivi en lengua gascona per causida e motivacions personaus.

Que tròbi un certan grad de semblança enter la sistematica zoologica e la sistematica lingüistica. Totòm sap çò qu'ei un tigre, un leon, un gat domestic. Que son felins. Los zoologistas que'us classifican tots coma felins . Remarcatz que la nocion de felin ei plan teorica. Qu'ei a díser, se lo prinçòt te demanda: "shetz te comandar, dessenhà'm un felin", seràs emmerdat, per çò qu'un felin, aquò n'existeish pas per se en realitat. Seràs obligat de causir enter un leon, un tigre, un gat domestic etc e aquò n'ei pas la medisha causa, non cau pas las medishas colors e los felins se dessenhan pas tots parièr. En lingüistica, qu'ei çò parièr. Sauv que, a còps, lo rei causeish per tu sens te demandar lo ton avís. "Jo, Loís, rei de França per la gràcia de Diu, qu'èi decidit que cada còp qui voleratz dessenhar la lengua deu reiaume, que dessenharatz lo francés. Los autes, qu'anatz ves hèr fotre. Son dialèctes deu francés per decision reiau." E la Republica qu'a seguit lo moviment. E los lingüistas (qui son plan soent colhons mès n'ac cau pas diser tròp hòrt pr'amor qu'en bèth cercar plan, dilhèu que ne trobaratz qui no'n son pas tant), que l'an seguit tanben. E hòp! lo normand, lo galò e lo picard, qui abans èran dialèctes de la lengua d'oil com ac èra lo francés, que's son trobats classificats coma dialèctes deu francés per'mor d'ua decision reiau. Ara transpausem l'escèna en camp de la zoologia: " Jo, Loís, rei de França e Gran zoològ davant l'Eternau, qu'èi decidit cada còp qui voleratz dessenhar un felin, que dessenharatz un ocelòt. Qu'ei polit, un ocelòt. Los autes felins, qu'anatz ves hèr fotre. Que son tots vaduts varietats de l'ocelòt per la gràcia deu Rei". Los zoològs, qui son mens cretins que los lingüistas, que's diràn: "aqueth rei qu'ei un colhon. Lo tigre n'ei pas e n'ei pas jamès estat ua varietat d'ocelòt".


Bon, e lo gascon? Lo gascon qu'ei ua varietat de l'occitan, atau sia. Mès l'occitan qu'ei coma la lengua d'oil o coma lo felin, qu'ei ua nocion teorica. Un ahèr de classificacion, qué. Lo problèma que comença quan e s'ageish de dessenhar l'occitan." Jo, rei de pas arren per la desgràcia deu Rei de França, qu'èi decidit que l'occitan referenciau, estandard, l'occitan, qué, e serà lo lengadocian". Aquiu lo problèma que comença. Pr'amor las autas varietats occitanas, e particularament la mea, lo gascon, non son pas jamès estadas varietats deu lengadocian, coma lo tigre n'ei pas jamès estat ua varietat d'ocelòt ni lo picard ua varietat de francés.

Voler o simplament desirar o saunejar de remplaçar l'occitan per un dialècte naturau, com lo francés per la lenga d'oil, qu'estó un error màger de l'occitanisme. Tà dessenhar l'occitan, tà perméter la soa existéncia, que calèva creà'u com l'acadèmia basca s'ac hasó peu basco o com la YIVO (de hèit Max Weinrech) peu yiddish. A la demanda: dessenhà'm la lenga basca, los bascos que dessenhan sens esitar lo basco unificat, lo batu, un dialècte improbable, imaginari, mès estandard. E pro. En lingüistica, contrariament a la zoologia, que's pòt crear de varietats navèras, composicionaus, sinteticas, en mesclant trets de mantuns dialèctes e atau crear un dialècte navèth, referenciau, de nat lòc en particular e doncas acceptable per la comunautat sancèra. Que son los cas deu basco (creat en 1968-1973) e deu yiddish (creat en 1934). N'ei pas estat lo cas de l'occitan.


E lo problèma de la nòrma occitana que demora sens solucion au dia de uei. La nòrma pluricentrica de l'occitan, la qui t'obliga a dessenhar 7 felins diferents en lòc d'un, en realitat non règla pas arren. Per'mor que cau definir prumèr çò qu'ei lo gascon. E au dia de uei, las nòrmas gasconas que son multiplas. Díser lo gascon qu'ei ua lengua o quitament un dialècte (en adméter que i aja ua diferénça de natura enter lengua e dialècte, çò qui non pensi pas personaument) qu'ei enqüèra plan teoric. A la demanda: "dessenha'm la lengua gascona, o se v'estimatz mei, lo dialècte occitan gascon", quin o qué arresponeràs ? Quin gascon? Lo bearnés d'Eric Gonzalès? L'aranés de Paco Boya? Lo gascon maritime de Bernat Manciet o lo de Pèir Morà? Lo gascon coseranés de Joan-Pau Ferré? Lo gascon bigordan de Terèsa Pambrun-Lavit? Lo gascon girondin de Claudi Belloc? O lo d'aqueth blòg (corregit, eh) ???? Que son tots plan beròis mès que son ja 7. Qu'avem de besonh un gascon unificat sintetic, 100 % gascon - qu'ei a díser basat sonque sus l'usatge gascon - tà poder dessenhar la lengua gascona unificada e hicar-la a la plaça hauta qui s'amerita. Que continuaràs d'emplegar lo ton gascon locau dens la vita vitanta, plan segur qu'ac cau. E se vòs contunhar de'u escríver tanben, nat problèma, mès aumens qu'auràs ua lengua unificada a la toa dispausicion, qui volem co-oficiau peus país gascons e que poderam dehéner a tota fòrça au nivèu planetari. Totòm que i trobaré lo son compde, tant los occitanistas qui dehenen la nòcion de norma pluricentrica de l'occitan - pr'amor sens ua nòrma gascona n'i pòt pas aver de nòrma pluricentrica occitana-, com los gasconistas qui vòlen la lor lengua.