Mitologia Kogui II. La creacion deu prumèr òmi

Tot aquò que’s passè atau. Atau qu’estó com e vadó Sintána e Sintána que vadó atau. La Mair que s’arranquè un peu deu pubis e que l’untè dab la sang de las soas menstruas. Atau que formè lo prumèr òmi. En bohant que’u balhè vita. Quate còps que formè un òmi. Totun, lo prumèr òmi qu’èra shens òs, lo dusau shens còs, lo tresau shens fòrça. Mès lo quatau òmi qu’èra com e son los òmis d’uei lo dia.

Atau que’s debanè tot aquò. Atau que vadó l’òmi. Prumèr que vadó lo dit gran deu pè, apuish lo pè, apuish la popa de la cama, apuish lo jolh, apuish la cueisha, apuish lo tronc, los braç e per fin lo cap. Mès que’u mancava enqüèra ua lenga e non podèva pas parlar. Alavetz la Mair que’u formè ua lenga entà que posca parlar. Atau que vadó lo prumèr òmi. La Mair que decidí de’u balhar un nom, que l’aperè Sintána.

Au mitan de la mar que i avè ua caseta. Que s’aperava Nyídulúma (Espuma d’aiga). Qu’estó hens aquera caseta que vadó Sintána . Sintána que vadó hens la mar. Que vadó hens la Casa de l’Espuma, hens l’escur, hens l’aiga. Qu’avèva paur de nèisher. Non i avè pas enquèra tèrra, ni gent, ni animaus, ni plantas, ni de qué neurí’s. Non i avè só ni lua. Tot qu’èra escur.

Quan e vadó Sintána, la Mair n’avèva pas nat marit,  sonque un baston de husta dab lo quau e’s hasèva la causa. Un dia, la Mair que’s trobè prenuda e nau mes après que balhè lutz a nau hilhs. Atau que van vàder los Pairs e Mèstes deu Món, de la Mair. Atau que van vàder Sintána, Seihukúkui, Seyánkua, Kímaku, Kunchavitauéya, Aldauhuíku, Jantána e Duesángui.

Alavetz, la Mair qu’ahurava a òmi. Que portava barba e mostacha e anava vestida com un òmi, dab la borsa de tela e lo poporo (Nota Bene : lo poporo qu’ei l’accessòri indispensable deus òmis kogui, simbèu de virilitat e senhau deu passatge a l’atge adulte. Qu’ei constituit d’un recipient de calabassa e d’un bastonet. Hens la calabassa  que i a  prova de coscolha qui lo kogui e shuca en emplegant lo bastonet. La prova, en se mesclant dab las huelhas de coca qui lo kogui e mastega a contunhar, que permet  de deishar depausà's las pensadas deu kogui suu còth deu poporo. Los « mámas » qui  son savis deus iniciats, caps espirituaus deu vilatge, que pòden atau léger las pensadas deu proprietari deu poporo. La borsa de tela e lo poporo que son dus accessòris especificament masculins).

 Era que mandè aus hilhs de har tribalh de hemnas com portar aiga, cosinar e har la bugada. Aquò n’ èra pas  çò qui calèva. Atau, los hilhs non la respectavan pas.  Que se n’arridèvan d’era. Alavetz, un dia, la Mair que balhè la borsa de tela e lo poporo aus hilhs, autaplan com la barba e la mostacha. Que’s hiquè, era medisha, a portar aiga, a cosinar e a har la budaga. Adara qu’èra plan com e calèva. Los hilhs que’s botèn a respectar-la.

Alavetz no’ i avèva pas enqüèra hemnas. Los hilhs de la Mair n’avèvan pas hemnas e cada un èra maridat dab ua causa : l’un dab l’ola, l’aute dab lo teisheder, l’aute dab la pèira de móler. Eths non sabèvan de  qué èra ua hemna. Que molèvan tèrra e que pensavan qu’èra hèmna.  (Nota Bene : Aquera expression en lenga kaggaba,  literaument en gascon: móler tèrra, qu'a lo sens vulgar de l'occitan "se segar").

Alavetz au cap de nau mes, la Mair qu’amainadè un còp mei. Tot aquò que’s debanè atau. Sintána que prenó lo bastonet deu son poporo e qu’arranquè un peu deu melic de la Mair, un trocet d’ungla d’era e ua peireta aperada Kággaba-kuítsi e, en emplegant lo bastonet de poporo, que’us hasó entrar hens lo còs de la Mair. Atau la mair qu’amainadè nau hilhas. Atau que vadón Nabobá, Séi-nake, Hul-dáke, Shivaldungáxa, Nunkalyi, Nábia, Lumíntia, Hélbyel-dake e Kalbexa. Atau la Mair qu’avó nau hilhas, las nau tèrras. Atau que vadón la Tèrra Blanca, la Tèrra Arroia, la Tèrra Jauna, la Tèrra Blua, la Tèrra Sablosa, la Tèrra Cremada, la Tèrra Cierrèra, la Tèrra Rocassosa e la Tèrra Negra.

Quan e vadón los Pairs deu Mond, eths que començèn de sortir la tèrra de l’aiga. Que possèn la mar mei enlà e que hasón canaus de desaigatge tà assecar lo sòu e canoas tà navegar per l’aiga. La Mair que bevó la mieitat de la mar. Montinas que’s formavan de la tèrra e l’aiga que’s retirè.

Quan los Pairs deu Mond e hasón la casa hens lo cèu, que s’apleguèn e que dançèn e que cantèn e que decidín de tribalhar la tèrra. Sintána que dishó a la Mair : "Mamair, balha’m ua de tas hilhas com a hemna." Alavetz la Mair que’u balhè la Tèrra Blanca. Totun, era qu’èra com de cier e non podèva pas servir. Alavetz, Sintána que'u tornè demandar ua auta tèrra,  e la Mair que’u balhè la Tèrra Cremada. Totun, aquera tanpòc que non podèva servir, qu’èra seca e dura.  Alavetz Sintána que'u tornè demandar ua auta tèrra un còp de mei e la Mair que’u balhè la Tèrra Blua. Totun aquera tèrra qu’èra com d’amidon e non podèva pas servir. Alavetz Sintana que'u tornè demandar ua auta tèrra un còp de mei, e la Mair que’u balhè la Tèrra Sablosa, totun era qu’èra com grava e non podèva pas servir. Alavetz Sintana que'u tornè demandar ua auta tèrra un còp de mei, e la Mair que’u balhè la Tèrra Jauna, totun era qu’èra com d’argela de qui son hèitas las olas e non podèva pas servir. Alavetz Sintána que dishó : "Mamair, balha’m tèrras de las bonas, balha’m ua de tas hilhas." Mès la Mair que dishó : "n’èi pas mei hilhas."  Totun, n’èra pas vertat. Au darrèr de sèt pòrtas, hens la darrèra de sèt crampas, que i èra la Tèrra Negra  embarrada. Qu’èra la mei bona, la mei beròia, ua bona tèrra de bon semiar. Seyankua que’s hiquè a dançar entà que’u balhèsse ua auta tèrra e Sintana que’u demandè ua auta tèrra navèra. Totun, la mair que dishó : "n’èi pas mei hilhas".

(DE SEGUIR)